«Μας στοιχειώνει η απουσία προοπτικής»

Ο Μανώλης Φάμελλος επιστρέφει με καινούργιο δίσκο που έχει τίτλο «Η εποχή των σκουπιδιών». Η κεντρική ιδέα έρχεται από ένα όχι και τόσο μακρινό μέλλον, διατρέχει ένα μάλλον αμφιλεγόμενο παρελθόν και σκορπίζεται μέσα στο αχόρταγο παρόν.

Τα δώδεκα καινούργια τραγούδια αλλά κι άλλα παλαιότερα θα ερμηνεύσει ο Μανώλης Φάμελλος στη σκηνή του Σταύρου του Νότου Plus για δύο βραδιές, την Πέμπτη 19 και την Τετάρτη 25 Απριλίου.

Ο καλλιτέχνης μάς προτρέπει να μην πάρουμε κατάκαρδα τον σκοτεινό και άπελπι τίτλο της νέας του δισκογραφικής δουλειάς: «Ο,τι λέμε εδώ, δεν είναι παρά ένα μήνυμα μέσα σε ένα μπουκάλι στον κάδο της ανακύκλωσης. Αν δεν το βρει κανείς, θα πει πως ο κόσμος είναι άδειος από την αρχή».

• Είναι πράγματι η εποχή μας για τα σκουπίδια;

Νιώθω πως βρισκόμαστε παγιδευμένοι μέσα σ’ έναν γιγάντιο χρονικό επιταχυντή όπου η διάρκεια ζωής των πάντων, από τα καταναλωτικά αγαθά ώς τις ανθρώπινες σχέσεις, στενεύει απελπιστικά. Κι εμείς, που είμαστε η εποχή μας, μαθαίνουμε μηχανικά ν’ αποζητούμε την ένταση και όχι τη διάρκεια. Και όντως, εδώ, όλα μοιάζουν πως γεννιούνται για να ζήσουν μόνο μία στιγμή σ’ έναν πληθωριστικό κόσμο τόσο γεμάτο και μαζί τόσο άδειο. Αδειο από μέλλον, γιατί αυτό είναι το μαύρο που μας στοιχειώνει: η απουσία προοπτικής.

Αφού δεν μας περισσεύει χρόνος να δώσουμε, δεν μας κερδίζει πραγματικά τίποτα. Δυσκολευόμαστε να συνομιλήσουμε, να βγούμε από τη λογική της χρήσης, να μπούμε στη λογική της μύησης. Αφηνόμαστε σε μια άγονη περιδίνηση μέσα στον ίδιο μας τον εαυτό που, αν και διαρκώς συνδέεται σε κάποιο δίκτυο, αδυνατεί να συνδεθεί με κάτι στέρεο, να δεσμευτεί στην πράξη. Και τότε ξεσπάει η βία...

Σκορπάμε απόβλητα στον εύθραυστο πλανήτη μας, ανήμπορο πια να διαχειριστεί την πολυδάπανη ύπαρξή μας. Απόβλητα γινόμαστε κι εμείς οι ίδιοι και τα χιλιάδες πράγματα που χάσαμε, ξοδέψαμε, ξεπετάξαμε μαζί με το παρελθόν από το οποίο αποκοπήκαμε κυνηγώντας μια λάμψη μέσα στο βασίλειο της στιγμής. Εκεί όπου βιώνουμε και την έσχατη νοσταλγία· νοσταλγία για την ίδια μας τη φύση. Αλλά τι νόημα έχει; Ο δρόμος πάει μόνο εμπρός...

• Τι διαφορετικό υπάρχει στον καινούργιο δίσκο σε ό,τι αφορά τον ήχο; Είναι πράγματι περισσότερο ηλεκτρικός;

Ναι, αλλά και όχι... Τα τραγούδια είναι αποσπάσματα από τη φύση τους, ειδικά σήμερα που οι δίσκοι σαν σύνολο δεν ακούγονται... Επιστρέφει, βέβαια, το βινύλιο –σαν είδος πολυτελείας ή φετίχ–, εμείς όμως ως παιδιά της αναλογικής εποχής πασχίζουμε για μια ενότητα, η προσέγγισή μας είναι ολιστική.

Κι αν η ηλικία ή οι περιστάσεις δεν μας επιτρέπουν να κάνουμε το άλμα, θα περάσουμε μέσα από τον τοίχο... Ας πούμε πως δουλέψαμε με απλά υλικά, επιστρέψαμε στα στοιχειώδη δοκιμάζοντας πρωτότυπους γευστικούς συνδυασμούς. Κάθε φορά βρίσκομαι να σκαλίζω κάποιες λεπτομέρειες λίγο παραπάνω... Ισως να είναι αυτές που μου αντιστέκονται περισσότερο.

• Λένε ότι οι συναυλίες πηγαίνουν καλά τον τελευταίο καιρό, κόντρα στην οικονομική δυσπραγία. Μήπως η κρίση έγινε κι ένα εύκολο επιχείρημα για παθογένειες και αναβλητικότητες της ιδιοσυγκρασίας μας;

Εν μέρει λόγω νοοτροπίας οδηγηθήκαμε εδώ. Και τώρα που δυσκολευόμαστε να αναπτύξουμε ταχύτητα στην προσπέραση, πάλι καταφεύγουμε στην αυτοθυματοποίηση, δηλαδή στον ίδιο φαύλο κύκλο. Θυμάμαι καλά, άλλωστε, πως συζητούσαμε για την κρίση πολύ πριν έρθουν τα μνημόνια. Ελπίζω να είναι αυτή η κρίση, μ’ όλο το σκοτάδι της, μια κρίση αληθινή, μια δοκιμασία δηλαδή.

Αλλά κι αυτό θέλει τον χρόνο του. Τον έχουμε;... Ναι, ο κοινός τόπος των συναυλιών παραμένει. Αλλά κι αυτές εξελίσσονται σαν μαζικά δρώμενα, όπου στο προσκήνιο κυριαρχεί πια το πρόσωπο ή ένας χαρακτήρας. Θριαμβεύει ένα είδος συναισθηματικού ηρωισμού, ένα παράπονο επικών διαστάσεων...

Γιατί οι περισσότερες αναφορές είναι στο χθες, κι έτσι η αλήθεια λέγεται μισή. Υπάρχει πάθος, υπάρχει ένταση, όμως η αληθινή έκσταση σπανίζει. Το τραγούδι που εγώ εκπροσωπώ έχει πάρει έναν μάλλον μοναχικό δρόμο... Αλλά –ευτυχώς– ακόμα υπάρχει χώρος για όλα τα εξωτικά λουλούδια. Αλλωστε, όπου κάμερα και πρωταγωνιστής...

• Η ανάγκη έκφρασης του καλλιτέχνη καλύπτεται σήμερα; Μέσα στην εποχή των σκουπιδιών, εσείς σε ποιο κοινό απευθύνεστε;

Μακάρι να ήξερα. Ψαχνόμαστε στα τυφλά και βρισκόμαστε κάπως αναπάντεχα. Εγώ, μέσα στον συνωστισμό και στη βιασύνη, δεν τα πηγαίνω τόσο καλά. Ημουν ανέκαθεν κάπως αργός στην εκκίνηση, θέλω τον χρόνο μου, όπως θέλω και τον χρόνο του άλλου... Είναι δύσκολο να στοχεύσει κανείς ως καλλιτέχνης στο κέντρο, κανείς δεν έχει το μαγικό κλειδί.

Μερικές φορές ο δρόμος μάς οδηγεί εκεί, ίσια στο θαύμα· τις περισσότερες, όχι. Επίσης, δεν αρκεί να πει κανείς την αλήθεια, ίσως να μη χρειάζεται καν. Αρκεί να είναι η αλήθεια που μπορεί να διαβάσει ή εκείνη που αντέχει ν’ ακούσει κανείς... Οσο για το κοινό, η σχέση περιορίζεται σε κάτι που πήρε το αυτί μας, κάτι φευγαλέο.

Ποιος νοιάζεται να διαβάσει ανάμεσα στις γραμμές; Κάποιοι ελάχιστοι, και από την άλλη εμείς που σαν να μη συμβαίνει τίποτε, με τα λόγια, με τη μουσική, κάνουμε τους σχεδιασμούς μας στο κενό, γνωρίζοντας πως μοιραία θα διαψευσθούμε. Αξίζει τον κόπο, όμως, γιατί κάθε δρόμος περνάει από τοπία που μπορεί να θαυμάσει κανείς με κοινό ή χωρίς. Είναι στραγγαλιστικό το ότι στη δημοκρατία της δικτύωσης σπανίζει η πολυτέλεια να είναι κανείς πλάγιος, έμμεσος και υπαινικτικός.

Πρέπει να περιορίζεται στα αυτονόητα, να γίνεται ένα πυροτέχνημα που εξαντλείται στη λάμψη του. Ο κόσμος έχει εγκλωβιστεί στην απλοϊκότητα, στο προφανές. Αλλά πώς να προχωρήσει κάτι χωρίς το μυστήριο; Και το μυστήριο θέλει τον χρόνο του, τα προκαταρκτικά, το τελετουργικό, την πλοκή του.

• Τι θα παίρνατε σήμερα πίσω από τις ιδέες ή τα ιδεολογήματα των πρώτων χρόνων;

Οι αμφιβολίες με βασάνιζαν πάντα, νομίζω πως εύκολα θα με νανούριζε κι ένα άλλο παραμύθι. Ανατράφηκα κι εγώ μέσα στο πομπώδες κλίμα της μεταπολίτευσης, στην παραζάλη της εποχής. Εμπλεξα και με τη θεωρία, που ήταν στην ουσία της μυθολογία... Και οι ιδέες ή τα ιδεολογήματα σχημάτισαν ένα κέλυφος γύρω μου που άργησε να σπάσει... Γιατί μπορεί να σπάσει μονάχα από μέσα.

Αν ωρίμασα, συνέβη κάπως ετεροχρονισμένα, έχοντας ζήσει το παρελθόν ενός άλλου αφού στην πραγματικότητα ήμουν ένας μοναχικός νέος, από φυσικού μου ονειροπαρμένος. Πιστεύω πάντως πως, τελικά, όλα καλώς έγιναν και ο δρόμος που μου φανερώθηκε βοήθησε ν’ αγκαλιάσω τους ανθρώπους... Κι έμαθα πως τα μεγαλύτερα δώρα (όπως η μουσική) είναι τα αναπάντεχα κι αυτά που σου ανήκουν πραγματικά.

Για την ΑΕΠΙ

• Κρατάτε στάση αντίθετη στη λύση που δίνει η κυβέρνηση σε ό,τι αφορά την υπόθεση της ΑΕΠΙ.

Δεν θα έλεγα αντίθετη. Πιστεύω ότι τα ζητούμενα είναι κοινά. Μέχρι στιγμής υπήρξαν μόνο χειρισμοί, χωρίς να υπάρχει λύση... Ξέρουμε πως όσο αγνές προθέσεις κι αν έχει κανείς, μέσα στις δομές της εξουσίας αναπτύσσονται, μοιραία, συστήματα με δικές τους επιδιώξεις...

Φυσικά και δεν θέλω την ασυδοσία κανενός ιδιώτη, όμως δεν έχω δει ποτέ κανένα παιχνίδι να σώζεται από τη θεία παρέμβαση της Πολιτείας. Το να επιδιώκουμε κάτι, δεν μας κάνει αυθεντίες σε αυτό. Στηρίξαμε ήδη μια λύση (της κρατικής επιτροπείας) για την οποία είχαμε πολλές ενστάσεις και, τελικά, απέτυχε. Από την πλευρά μας έχουμε δώσει πολύ χρόνο, δυστυχώς χωρίς αποτελέσματα. Πρόκειται για τα δικά μας χρήματα και δικαιώματα.

Γι’ αυτό είμαστε επιφυλακτικοί και απαιτητικοί. Καλές οι ριζοσπαστικές προσεγγίσεις, αλλά απαιτούν τεχνογνωσία και συναινέσεις. Αλλιώς, παραμονεύει το χάος για να μας καταπιεί... Οποιος έχει ένα όραμα να φτάσει μακριά, πρέπει να είναι δυο φορές πραγματιστής. Ο συντηρητικός μπορεί απλά να κάθεται στα αυγά του και να στοχάζεται ανέξοδα... Αυτός που θα τα βάλει με την πραγματικότητα, όμως, πρέπει –αν μη τι άλλο– να γνωρίζει καλά τον αντίπαλο.