Ένα βιβλίο αφιερωμένο στον εξέχοντα ιστορικό Χάγκεν Φλάισερ, που με το έργο του άνοιξε δρόμους στην ελληνική ιστοριογραφία γύρω από τη δεκαετία του 1940, είναι το έργο «Η Μακρά σκιά της δεκαετίας του ΄40 Πόλεμος - Κατοχή - Αντίσταση - Εμφύλιος» που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια.
Η έκδοση έγινε σε συνεργασία με το Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και αποτελεί ένα μοναδικό αποτύπωμα της σύγχρονης συζήτησης, στην Ελλάδα και στην Ευρώπη, αναφορικά με τη μνήμη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και τη δημόσια ιστορία του.
«Πόλεμοι της μνήμης»
Το βιβλίο αναλύει διεξοδικά θέματα που αποτέλεσαν για πολλές δεκαετίες ταμπού για την εγχώρια και ξένη ιστοριογραφία, όπως το ναζιστικό παρελθόν σε χώρες όπως η ίδια η Γερμανία ή η Αυστρία, η συνεργασία στην εξόντωση των Εβραίων στην Ολλανδία ή στη Βουλγαρία, ο δωσιλογισμός και η ένοπλη συνεργασία στην Ελλάδα.
Σημείο-κλειδί σε όλα αυτά οι «πόλεμοι της μνήμης».
Στο βιβλίο υπάρχουν κείμενα σημαντικών Ελλήνων και ξένων ιστορικών, που συχνά εκφέρουν διαφορετικές και αλληλοσυγκρουόμενες αντιλήψεις, αναδεικνύοντας την κρισιμότητα της δεκαετίας του '40 που σημάδεψε τον 20ό αιώνα, αλλά και τη σύγχρονη ιστορία.
Επιμελητές της έκδοσης είναι οι ιστορικοί Κατερίνα Γαρδίκα, Άννα Μαρία Δρουμπούκη, Βαγγέλης Καραμανωλάκης, Κώστας Ράπτης.
Το ναζιστικό παρελθόν στη Γερμανία
Εναρκτήριο κείμενο αυτό του κορυφαίου Γερμανού ιστορικού Βόλφγκανγκ Μπεντς (Wolfgang Benz), για τη διαχείριση του ναζιστικού παρελθόντος στη Γερμανία μετά τον πόλεμο.
Μελετά την «αποναζιστικοποίηση» που συντελέστηκε με διαφορετικό τρόπο στις δύο Γερμανίες, καθώς «η Ανατολική (ΓΛΔ) έδωσε έμφαση στο αντιφασιστικό αφήγημα, κατηγορώντας το αντίπαλο στρατόπεδο της Δυτικής Γερμανίας (ΟΔΓ) για μιλιταριστική και ρεβανσιστική πολιτική με τη σύμπραξη των άλλοτε Ναζί».
Σύμφωνα με τον Β. Μπεντς, η «αποναζιστικοποίηση» «εκφυλίστηκε σε μια διαδικασία σιωπηλού ξεπλύματος των ναζί σε καιροσκόπους ή και σε αθωωμένους», ενώ «δεν κατάφερε να εκπληρώσει την πολιτική αναγκαιότητα της αποκατάστασης των μελών και αξιωματούχων της χιτλερικής παράταξης με τον κατάλληλο για την κάθε περίσταση τρόπο».
Όπως εξηγεί, «η “αποναζιστικοποίηση” έγινε για τους περισσότερους αντιληπτή με ανακούφιση ως ένα τερματικό σημείο, μετά το οποίο μια ολόκληρη γενιά αντιμετώπιζε πλέον τον εθνικοσοσιαλισμό με συλλογική σιωπή και καθολική λήθη.
»Μόνο οι απόγονοι προσπάθησαν να σπάσουν αυτήν τη σιωπή, και ο διάλογός τους με το ναζιστικό παρελθόν ξεκίνησε αργά, μόλις στα τέλη της δεκαετίας του 1960».
Λίγοι Γερμανοί γνωρίζουν για το Δίστομο
Ο δημοσιογράφος Έμπερχαρντ Ρόντχολτς (Eberhard Rondholz) στο κείμενο του «Η επιλεκτική μνήμη των ηττημένων» μελετά τα ναζιστικά εγκλήματα, που παρέμειναν για χρόνια άγνωστα κεφάλαια του πολέμου στη δημόσια μνήμη των Γερμανών, όπως και η ιστορία της κατεχόμενης Ελλάδας.
Τονίζει ότι ακόμη και σήμερα λίγοι Γερμανοί γνωρίζουν για τα Καλάβρυτα και το Δίστομο, αναφέρει στο κείμενό του ο φιλέλληνας δημοσιογράφος που μέσα από τη δουλειά του τη δεκαετία του 1980, έκανε γνωστά στη γερμανική κοινή γνώμη τα εγκλήματα της Βέρμαχτ στα Βαλκάνια και την Ελλάδα.
Άλλα κεφάλαια εστιάζουν στη γενοκτονία των Εβραίων, την αντίσταση και τον δωσιλογισμό στην Ελλάδα.
Επίσης στον τρόπο με τον οποίο η πολιτική, η ιστορία και η λογοτεχνία διαχειρίστηκαν τις τραυματικές μνήμες της περιόδου, ενώ η τελευταία ενότητα περιέχει ανακοινώσεις για τις συγκρούσεις και τις διαμάχες σχετικά με τη δεκαετία του 1940 στην ελληνική και διεθνή ιστοριογραφία.
Το κυρίαρχο αφήγημα στην Ελλάδα
Από την ενότητα για το αντιστασιακό κίνημα και τον δωσιλογισμό, γράφει ο Δημήτρης Κουσούρης στο κείμενό του πως «η μυθική ανακατασκευή του πρόσφατου παρελθόντος, σύμφωνα με την οποία “εδώ, σε αντίθεση με τις άλλες χώρες, οι συνεργάτες του κατακτητή ήταν λίγοι (κι ασήμαντοι)”, αποτέλεσε κοινό τόπο του κυρίαρχου αφηγήματος σε όλες σχεδόν τις ευρωπαϊκές χώρες που μοιράστηκαν ανάλογη εμπειρία.
»Στην Ελλάδα αυτός ο μύθος επικυρώθηκε με αίμα στα πεδία των μαχών του Εμφυλίου και βόλεψε στις διάφορες εκδοχές του και για διαφορετικούς λόγους τόσο το στρατόπεδο των ηττημένων, όσο κι εκείνο των νικητών».
Τονίζει δε πως στην πλευρά των νικητών ήταν πολλοί εκείνοι που είχαν κάθε συμφέρον «να συγκαλύψουν ή να “σβήσουν” από τη συλλογική μνήμη το ένοχο παρελθόν τους· για τους ηττημένους της κομμουνιστικής Αριστεράς, η καλλιέργεια και η προβολή του πατριωτικού μύθου μιας “παλλαϊκής αντίστασης”, της οποίας υπήρξαν οι κύριοι εκφραστές, αποτέλεσαν όχημα για την επανενσωμάτωσή τους στον “εθνικό κορμό”».
Οι ιστορικοί που με τα κείμενά τους συνεισφέρουν στο βιβλίο αυτό, δείχνουν με αποτελεσματικό τρόπο πως το παρελθόν μας είναι «άβολο και ιδιαίτερα “σκληρό για να πεθάνει”, καθώς αναβιώνει πολλαπλώς, ρίχνοντας τη βαριά σκιά του στο σήμερα και στο αύριο της χώρας».
Αλλά και της υπόλοιπης Ευρώπης πιθανότατα.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας