«Σαν να εργαζόμουν σε ένα τεράστιο νεκροταφείο»

Συντρίμμια, καπνοί, γερανοί, συνεργεία χαμένα στα χαλάσματα, ζωές ερείπια, πόνος αμέτρητος, απελπισία, εικόνες ανεξίτηλες. Πέρασαν 20 χρόνια αλλά κανείς δεν θα ξεχάσει ποτέ. Η ζωή στο σημείο της τρομοκρατικής επίθεσης της 11ης Σεπτεμβρίου του 2001 στους Δίδυμους Πύργους της Νέας Υόρκης έχει επιστρέψει σε ρυθμούς κανονικούς, αλλά η Ιστορία είναι χαραγμένη στη συλλογική μνήμη όλων μας. Τόσο των Νεοϋορκέζων που περνούν καθημερινά από το μνημείο -πια- Ground Zero όσο και των επισκεπτών.

Δύο δεκαετίες μετά τη μέρα που άλλαξε τον κόσμο, το Πολεμικό Μουσείο του Λονδίνου παρουσιάζει μια έκθεση με τίτλο «9/11: Twenty Years On» στην οποία συμμετέχει και ο σπουδαίος κινηματογραφιστής Βιμ Βέντερς με πέντε μεγάλου μεγέθους φωτογραφίες του.

Eίκοσι χρόνια πριν, 56 ετών τότε ο Βιμ Βέντερς παρακολουθούσε όπως όλοι από τις τηλεοράσεις τον κόσμο να αλλάζει, παρ' όλο που κανείς τις πρώτες ώρες δεν μπορούσε να διανοηθεί πόσο πολύ μας αφορούσε όλους το χτύπημα στην καρδιά της Αμερικής. Εκείνος, όμως, ήταν παιδί μεγαλωμένο στα ερείπια της μεταπολεμικής Δυτικής Γερμανίας που συχνά ονειρευόταν πύργους να καταρρέουν κι έτσι τη μέρα που το Παγκόσμιο Κέντρο Εμπορίου φλεγόταν, η Ιστορία άρχισε να τον στοιχειώνει αμέσως. «Η ανθρωπότητα κλονίστηκε άσχημα. Αλλά εγώ συνέχιζα να ονειρεύομαι ότι μπορώ να ξανακολλήσω τους πύργους που καταρρέουν. Ηθελα πάση θυσία να το ξορκίσω. Και σκέφτηκα ότι αν πήγαινα στη Νέα Υόρκη για να δω με τα μάτια μου ό,τι συνέβη, αυτό θα με βοηθούσε».

Δημιουργός ταινιών όπως τα «Παρίσι, Τέξας», «Τα φτερά του έρωτα», «Πέρα από τα σύννεφα», «Million dollar hotel», «Η κατάσταση των πραγμάτων», «Buena Vista Social Club», «Πίνα», ο Βέντερς ποτέ δεν έκρυψε πόσο γοητεύεται από την Αμερική και την περιπλάνηση στους αχανείς δρόμους της, από τον τρόπο που ζώντας εκεί έζησε το «όνειρό» του, από τα τοπία της που έχει αποθεώσει με την κάμερά του και φυσικά από τη χημεία του στον εργασιακό στίβο με τους Αμερικανούς ανθρώπους του κινηματογράφου.

Ο σκηνοθέτης, που από χρόνια είχε επιλέξει να ζει στην Αμερική, είχε απλώς επιστρέψει για λίγο στο Βερολίνο την ημέρα που έπεσαν οι πύργοι, που το Πεντάγωνο δέχθηκε επίθεση και ένα ακόμα αεροσκάφος συνετρίβη στην Πενσιλβάνια.

Επίμονος όμως και αποφασισμένος να καταγράψει με την κάμερά του την Ιστορία που γραφόταν στη Νέα Υόρκη, βρήκε τελικά τον τρόπο. Ο καλός του φίλος Τζόελ Μεγέροβιτς, ο μοναδικός φωτογράφος με επίσημη άδεια από την Πολιτεία της Νέας Υόρκης που μπορούσε να βρεθεί στο αιματοβαμμένο σημείο για να τεκμηριώσει τις εργασίες, είχε τη δυνατότητα να πάρει έναν μόνο βοηθό. Με αυτό λοιπόν το πρόσχημα ο Βέντερς κατάφερε να... περάσει τις κορδέλες της αστυνομίας και να φτάσει στο περιφραγμένο Ground Zero.

Σε λιγότερο από δύο μήνες μετά την 11η Σεπτεμβρίου (8 Νοεμβρίου) ο Γερμανός σκηνοθέτης μπήκε στα ερείπια.

«Ηταν σαν να εργαζόμουν σε ένα τεράστιο νεκροταφείο», θυμάται ο 76χρονος σκηνοθέτης δύο δεκαετίες μετά. «Ολα ήταν σιωπηλά και ήσυχα. Οι συζητήσεις γίνονταν ψιθυριστά. Κάθε τόσο, μόνο, ακουγόταν μια σειρήνα. Και όλοι έβγαζαν τα καπέλα τους γιατί ο ήχος αυτός σήμαινε ότι κάποιος κάπου είχε βρει ανθρώπινα λείψανα».

Ο Βέντερς πέρασε περίπου έξι ώρες στο σημείο και φωτογράφισε με φειδώ. Οπως πάντα, ήλπιζε ότι το περιβάλλον ήταν αυτό που θα του αποκάλυπτε κάτι και θα οδηγούσε την έμπνευσή του. «Είμαι φωτογράφος τόπων, ουσιαστικά δεν τραβάω ποτέ πορτρέτα. Νιώθω ότι τα μέρη μιλούν για εμάς, μας λένε τα πάντα για εμάς τους ίδιους. Ως φωτογράφος, γίνομαι εγώ ο ακροατής».

Τι άκουσε, λοιπόν, εκείνες τις έξι ώρες στο σημείο της αποκάλυψης; Αν κρίνουμε από τις φωτογραφίες, το βλέμμα του εστίασε στους μεγάλους όγκους από χάλυβα και σκυρόδεμα, τους γερανούς, τους ανασκαφείς και πυροσβέστες που ξεχωρίζουν με τα φωτεινά τους χρώματα μέσα στη σκοτεινιά και το γκρι φόντο, στη μεγάλη εικόνα που εκείνες τις μέρες -και για καιρό ακόμα- έμοιαζε με ένα φρικιαστικό χωνευτήρι χάους και καταστροφής...