«O ποιητὴς εἶναι ἀνάγκη δίχως ἄλλο νἄ’χει χαρίσματα ζωγράφου… Στὴν τέχνη τοῦ συγγραφέα χρειάζεται νὰ γίνει ζουγραφιὰ τὸ κάθε τι...», έγραφε το 1924 ο 29χρονος, τότε, Φώτης Κόντογλου.
Και είχε επίγνωση των λόγων, καθώς από τα νεανικά του χρόνια στο Παρίσι και έως το τέλος της ζωής του, ζωγραφική και λογοτεχνία συμπορεύτηκαν αρμονικά και απέφεραν εξαιρετικά έργα και στις δύο μορφές έκφρασης.
Το αποδεικνύει η αναδρομική έκθεση «Φωτίου Κόντογλου Κυδωνιέως. Φαντασία και χειρ» στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο (23 Δεκεμβρίου με 8 Μαΐου 2016), που τελεί υπό την αιγίδα της Προεδρίας της Δημοκρατίας και είναι φόρος τιμής στη μνήμη του. Το 2015 συμπληρώθηκαν 50 χρόνια από τον θάνατό του (Αϊβαλί Μικράς Ασίας, 8 Νοεμβρίου 1895 - Αθήνα 13 Ιουλίου 1965).
Στις τρεις αίθουσες της έκθεσης συνυπάρχουν περισσότερα από 150 έργα ζωγραφικής -από τα πρώτα χρόνια της μαθητείας και των σπουδών έως το τέλος της ζωής του- μαζί με 100 και πλέον τεκμήρια (εκδόσεις, φωτογραφίες, χειρόγραφα, συμβόλαια, επιστολές) από τα Ιστορικά και Φωτογραφικά Αρχεία του Βυζαντινού Μουσείου και από ιδιωτικές συλλογές.
Το Βυζαντινό, μην ξεχνάμε, διαθέτει εξ ολοκλήρου το αρχείο Κόντογλου μετά τη δωρεά του 2014 από τους εγγονούς του, Παναγιώτη και Φώτη Μαρτίνο.
Η περιήγηση είναι συναρπαστική καθώς ο επισκέπτης απολαμβάνει όχι μόνον τα γνωστά έργα του, αλλά και άγνωστες δημιουργίες του, ορισμένες εκ των οποίων παρουσιάζονται πρώτη φορά. Εκεί αποτυπώνονται οι επιρροές του αλλά και οι αποκλίσεις του από το αυστηρό βυζαντινό ύφος.
Ανάμεσά τους ο «Τοξότης» και ο «Κυνηγός» από τη δεκαετία 1920, τέμπερα σε χαρτί (ιδιωτική συλλογή), που είναι αντίγραφα του Κόντογλου από περσικό χειρόγραφο και τα φιλοτέχνησε είτε έπειτα από παραγγελία είτε από προσωπικό ενδιαφέρον.
Το πορτρέτο του φίλου του Γιάννη Σκαρίμπα. Η «Λουόμενη» σε ένα πλακάκι Κιουτάχειας για το χαμάμ Πίσσα-Παπαηλιού, καθώς το 1936 σχεδίασε τις μακέτες για τη διακόσμησή του.
Το μοναδικό ψηφιδωτό που δημιούργησε ύστερα από παραγγελία του Παναγιώτη Πουλόπουλου των εκδόσεων «Πήγασος». Αλλά και δύο βυζαντινές εικόνες, «Ο Ελκυόμενος Ιησούς» και η «Ανάσταση», που ανήκουν στη Μητρόπολη Αθηνών, είναι προσκυνητικές, βγαίνουν μόνον την Μεγ. Παρασκευή και την Ανάσταση και πρώτη φορά παρουσιάζονται σε έκθεση.
Παράλληλα, από τα τεκμήρια φωτίζεται η προσωπικότητα του Φώτη Κόντογλου. Περιλαμβάνονται ιδιόχειρες σημειώσεις σε μικρά μπλοκάκια με ένα σκίτσο δίπλα, η αλληλογραφία του, φωτογραφίες, επιφυλλίδες του στον Τύπο της εποχής, χειρόγραφα αδημοσίευτων κειμένων του, συμβόλαια για δημόσιες εκκλησιαστικές και ιδιωτικές παραγγελίες αγιογραφικών συνόλων κ.ά.
Η διάρθρωση της έκθεσης είναι χρονολογική. Ακολουθεί τον καλλιτέχνη από το Αϊβαλί, όπου γεννήθηκε, στο Παρίσι όπου μαθήτευσε, σε κάθε γωνιά της Ελλάδας, όπου ταξίδεψε, αλλά και στην Αθήνα, όπου έζησε μέχρι το τέλος της ζωής του. Επίσης ξεδιπλώνεται η σχέση του με το Βυζαντινό Μουσείο, η οποία ανιχνεύεται ήδη στις αρχές της δεκαετίας του 1920.
Οχι μόνο εξέθεσε εκεί έργα του, αλλά από το 1930 διατηρούσε έμμισθη σχέση ως συντηρητής βυζαντινών εικόνων και κατασκευαστής αντιγράφων.
Μάλιστα σε συνεργασία με τον τότε μαθητή του Γιάννη Τσαρούχη διακόσμησε το σιντριβάνι στην αυλή τής Villa Ilissia, αντιγράφοντας τον διάκοσμο του περιρραντηρίου που εικονίζεται στη βυζαντινή (περί το 1100) ψηφιδωτή παράσταση της Προσευχής της αγίας Αννας, στη Μονή Δαφνίου. Σήμερα ωστόσο διακρίνονται μόνο λίγα ίχνη.
INFO:
Επιμέλεια έκθεσης της Ιωάννας Αλεξανδρή. Αρχιτεκτονικός-μουσειογραφικός σχεδιασμός των Σπύρου Νάσαινα και Αναστασίας Παρίση. Εγκαίνια την Τετάρτη 23 Δεκεμβρίου (19.00) από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλο. Βασ. Σοφίας 22, τηλ.: 213-2129500.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας