Μια «νέα εποχή» που ήδη νοσταλγεί την... παλιά

Την ανάγκη να επιστρέψουν τα πέντε δημόσια μουσεία στον κορμό της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, έναν χρόνο μετά την ψήφιση και την εφαρμογή του νόμου 5021/2023, που τα μετέτρεψε σε Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου, επαναδιατυπώνουν, με αναλυτική ανακοίνωσή τους, τα μέλη του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων (ΣΕΑ) που έχουν προσφύγει στο Συμβούλιο της Επικράτειας.

Υποστηρίζουν ότι οι σκοποί και οι στόχοι δεν έχουν επιτευχθεί και κρούουν των κώδωνα του κινδύνου για το μέλλον, αφού ο απολογισμός της πρώτης χρονιάς κάνει λόγο για κλειστές αίθουσες, διαπιστώνει ότι κανένα ολοκληρωμένο όραμα δεν κατατέθηκε από τα Διοικητικά Συμβούλια και τις διευθύντριές τους και ότι η πολυδιαφημισμένη «οικονομική αυτοτέλεια» αποδείχθηκε «κούφια εξαγγελία» όπως και η μείωση της γραφειοκρατίας, ενώ η υποστελέχωση προκαλεί δυσλειτουργίες στο έργο τους και στους εργαζόμενους. Τελικά, τα πέντε αγαπημένα μεγάλα μουσεία διανύουν τη «νέα εποχή» τους, όπως είχε εξαγγείλει η υπουργός Πολιτισμού, ή ψάχνουν τον δρόμο τους σε ένα θολό τοπίο;

Ανάμεσα στους στόχους που είχε θέσει η Λίνα Μενδώνη ήταν η απεμπλοκή τους «από τον ασφυκτικό κρατικό εναγκαλισμό σε οικονομικό και διοικητικό επίπεδο» εξασφαλίζοντας την αυτοτέλεια, βελτιώνοντας την αποδοτικότητα και την εξωστρέφειά τους. Η σχετική ανακοίνωση του ΥΠΠΟ ανέφερε: «Στόχος της μετατροπής είναι τα μουσεία, αξιοποιώντας τις τεχνικές διοίκησης και διαχείρισης επιχειρήσεων, επικοινωνίας και marketing, να βελτιώσουν την αποδοτικότητά τους με υιοθέτηση νέων στρατηγικών και αυτενέργεια» (22.12.2020).

Οι αρχαιολόγοι είχαν εκφράσει πλείστες αντιρρήσεις, είχαν επισημάνει την ανάγκη διαλόγου και είχαν διοργανώσει κινητοποιήσεις ενάντια στη μετατροπή σε ΝΠΔΔ του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, του Βυζαντινού και Χριστιανικού, του Αρχαιολογικού Θεσσαλονίκης, του Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού και του Αρχαιολογικού Μουσείου Ηρακλείου. Στην ανακοίνωση ο ΣΕΑ θυμίζει ότι τα προηγούμενα δύο χρόνια σύλλογοι εργαζομένων, ελληνικοί και διεθνείς φορείς πολιτισμού και προσωπικότητες τόνιζαν «τα σημαντικά ζητήματα που διακυβεύονται με μια τέτοια αλλαγή...».

Στον απολογισμό του, ο ΣΕΑ επισημαίνει

Κλειστές αίθουσες

«Τα Μουσεία σήμερα λειτουργούν με τις μισές αίθουσες κλειστές! Από τις αρχές του περασμένου Νοεμβρίου, στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο από τις 64 αριθμημένες αίθουσες, ανοιχτές είναι μόνον οι 27. Κάποιες Κυριακές ανοίγει η Αιγυπτιακή Συλλογή, η Κυκλαδική και η Νεολιθική αίθουσα, που παραμένουν κλειστές τις καθημερινές. Ερμητικά κλειστές ώς τον Απρίλιο θα παραμένουν οι αίθουσες των Συλλογών Αγγείων, Μικροτεχνίας, Σταθάτου, Σερπιέρη-Βλαστού, Κυπριακή, το σύνολο της Συλλογής Χαλκών (πλην του Μηχανισμού των Αντικυθήρων). Είναι απορίας άξιον τι είδους επισκόπηση της αρχαιότητας αποκομίζουν οι χιλιάδες μαθητές και μαθήτριες των σχολικών επισκέψεων, που ως γνωστόν προσέρχονται στο ΕΑΜ στους χειμερινούς μήνες, μεταξύ Δευτέρας και Παρασκευής! Στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου, το οποίο αμέσως μετά τη μετατροπή του σε “ευέλικτο” ΝΠΔΔ, έμεινε για μήνες χωρίς κλιματισμό για επισκέπτες και υπαλλήλους εν μέσω θέρους, σήμερα λειτουργούν μόνο οι αίθουσες του ισογείου. Ολες οι αίθουσες του πρώτου ορόφου του Μουσείου παραμένουν κλειστές, και μόνο μία (τοιχογραφίες) είναι ανοιχτή για τους επισκέπτες. Στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης η περιοδική έκθεση του 2023 δεν είναι ανοιχτή στους επισκέπτες, αίθουσες της μόνιμης έκθεσης είναι κλειστές, ενώ το Μουσείο που μέχρι πέρσι ήταν όλες τις μέρες ανοιχτό, τώρα παραμένει κλειστό μία μέρα την εβδομάδα. Στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο, εκτός από τις κλειστές αίθουσες (περισσότερες από τις μισές), οι επισκέπτες αντικρίζουν και την έλλειψη καθαριότητας, καθώς δεν υπήρξε σύμβαση με συνεργείο καθαριότητας ήδη από το 2023, και μία εργαζόμενη επιφορτίζεται την καθαριότητα όλων των χώρων του Μουσείου. Στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης δεν λειτουργεί πλέον ούτε το καφέ του Μουσείου».

Τα οικονομικά

«Μέχρι (τουλάχιστον) τον Απρίλη 2024, και το προσωπικό ΙΔΟΧ των τάχα “αυτόνομων” Μουσείων πληρώνεται από το υπουργείο Πολιτισμού, ενώ τα εισιτήρια, τα πωλητήρια και τα αναψυκτήρια παραμένουν στη διαχείριση του ΟΔΑΠ, ο οποίος μάλιστα έχει προχωρήσει σε μακροχρόνιες μισθώσεις των αναψυκτηρίων, αμέσως μετά την ψήφιση του Νόμου 5021/2023, αποδεικνύοντας ότι τα περί “οικονομικής αυτοτέλειας” και “αυτονομίας” των Μουσείων ήταν απλώς στάχτη στα μάτια».

Η ανακοίνωση αναφέρει ότι από 1/1/2024 τα πέντε Μουσεία «δεν μπορούν να πραγματοποιήσουν καμία δαπάνη». Οι προϋπολογισμοί για το 2024, που είναι αποκλειστική ευθύνη των διορισμένων Δ.Σ., έχουν εγκριθεί μόνο σε δύο από τα πέντε Μουσεία. Ωστόσο ακόμη και στα Μουσεία με εγκεκριμένους προϋπολογισμούς, «δεν έχουν μπορέσει να πραγματοποιηθούν δαπάνες από 1/1/2024, με το καθεστώς των ΝΠΔΔ, παρά τις απευθείας αναθέσεις σε εξωτερικούς συνεργάτες λογιστικών και νομικών υπηρεσιών...». Επιπλέον το προσωπικό «ουδέποτε αμείφθηκε για τις υπερωρίες και την υπερεργασία του».

Οι δράσεις

«Ολες οι δράσεις που έγιναν ή εγκαινιάστηκαν το 2023 είχαν σχεδιαστεί και υλοποιηθεί στο μεγαλύτερο μέρος τους όταν τα Μουσεία ήταν ειδικές περιφερειακές υπηρεσίες της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας (ΓΔΑΠΚ) και βέβαια χρηματοδοτήθηκαν από τον κρατικό προϋπολογισμό και τις έφερε σε πέρας το προσωπικό των Μουσείων», αναφέρει η ανακοίνωση και κάνει αναδρομή στις σημαντικές εκθέσεις: «Ars Theatralis» στο Βυζαντινό και Χριστιανικό (μάλιστα η αλλαγή καθεστώτος του είχε ως αποτέλεσμα να ανοίξει τις πύλες της μήνες μετά τον αρχικό προγραμματισμό), στην επετειακή για τα 60 χρόνια του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης, «Κειμήλια Ομορφιάς» με έργα ιαπωνικής τέχνης από το 4000 π.Χ. έως το 600 μ.Χ. στο Αρχαιολογικό Ηρακλείου, κ.ά.

Διοικητικά Συμβούλια

«Εκτός από το να παρίστανται στα εγκαίνια έργων στα οποία δεν είχαν καμία συμβολή, τα νέα Διοικητικά Συμβούλια δεν έχουν παρουσιάσει κανένα όραμα για το έργο των Μουσείων. Παρά τη δυσανάλογα μεγάλη προβολή κάποιων από τους προέδρους των Δ.Σ. στα ΜΜΕ και τους ψεύτικους διθυράμβους για “νέα εποχή”, το μόνο για το οποίο έχουν μιλήσει είναι οι προθέσεις τους για τα εστιατόρια ή κυβερνητικές πρωτοβουλίες συνεργασιών που απλώς τα τάχα μουσεία θα κληθούν να υπηρετήσουν πειθήνια. Αντιθέτως, τα μέλη των Δ.Σ. των Μουσείων επιδεικνύουν ασύγγνωστη άγνοια για βασικά ζητήματα μουσειακού σχεδιασμού και μουσειακών πρακτικών, φτάνοντας να ασκούν λογοκρισία στο επιστημονικό έργο, όταν βέβαια δεν προκαλούν με τις δημόσιες δηλώσεις τους», όπως συνέβη με τις ρατσιστικές δηλώσεις του Ι. Γρυσπολάκη, για τον οποίο ο ΣΕΑ ζήτησε να αποπεμφθεί από τη θέση του προέδρου του Αρχαιολογικού Μουσείου Ηρακλείου.

Η ανακοίνωση αναφέρεται στην υποστελέχωση, στην έλλειψη εξειδικευμένου προσωπικού, στη μεγάλη καθυστέρηση έκδοσης των Οργανισμών, στην καταστρατήγηση «κάθε έννοιας χρηστής διοίκησης και διαφάνειας, στα πολλαπλά προβλήματα των εργαζομένων, στη «μείωση της γραφειοκρατίας» που αποδείχτηκε διοικητικός Γολγοθάς. «Αντί να μειωθεί, υπερδιπλασιάστηκε. Να μην ξεχνάμε ότι τα Μουσεία ξαναγύρισαν, άμα τη εφαρμογή του νόμου και εν έτει 2023, στο χειρόγραφο πρωτόκολλο».