Κάτι παραπάνω από αγκάθι για την Κίνα

Πριν από δύο μήνες ο διάσημος Κινέζος εικαστικός Αϊ Βεϊβέι, γνωστός για τις αντικαθεστωτικές του ιδέες και τις ακτιβιστικές του δράσεις, δεν είχε το δικαίωμα να φύγει από τη χώρα του. Το διαβατήριό του του είχε αφαιρεθεί, καθώς είχε πέσει θύμα πλεκτάνης των κινεζικών Αρχών που τον κατηγορούσαν για φοροδιαφυγή.

Οταν οι κατηγορίες κατέρρευσαν και ξαναπήρε το διαβατήριό του στα χέρια του, το πρώτο που έκανε ήταν να δει τον εξάχρονο γιο του στο Βερολίνο. Και το δεύτερο, να ταξιδέψει στο Λονδίνο για τη μεγάλη έκθεσή του στη Βασιλική Ακαδημία Τεχνών, που εγκαινιάστηκε το Σάββατο (μέχρι 13/12). Μια μέρα πριν ο Αϊ Βεϊβέι έδειξε πάλι τα δόντια του.

Μαζί με τον Βρετανοϊνδό γλύπτη Ανίς Καπούρ ηγήθηκαν πορείας διαμαρτυρίας στο κέντρο του Λονδίνου, κρατώντας στα χέρια τους από μια γκρι κουβέρτα, με την οποία δήλωναν τις βασικές ανάγκες 60 εκατομμυρίων προσφύγων σε όλο τον κόσμο.

Ο Βεϊβέι δεν περιορίζεται, απογειώνεται. Την τελευταία δεκαετία έχει στο ενεργητικό του περισσότερες από 100 ατομικές εκθέσεις και 350 ομαδικές σε όλο τον κόσμο. «Νιώθω σαν επιστάτης σε ένα μεγάλο κτίριο, τρέχω πάνω κάτω για να κανονίσω τα πάντα. Το τηλέφωνό μου αναβοσβήνει σαν χριστουγεννιάτιο δέντρο», έλεγε ο ίδιος σε συνέντευξή του στους «New York Times», πριν από τα εγκαίνια της έκθεσης στη Βασιλική Ακαδημία Τεχνών του Λονδίνου. Παρουσιάζει 45 έργα από το 1985 μέχρι σήμερα.

Ολα οργανωμένα σε ενότητες σε έντεκα αίθουσες επιβεβαιώνουν πόσο καλά ξέρει να σκηνοθετεί μια έκθεση, αλλά και πόσο καλά γνωρίζει και επεξεργάζεται τα διαφορετικά υλικά: ανακυκλωμένα αρχαία κινεζικά αντικείμενα, θραύσματα από ναούς, έπιπλα αντίκες κ.ά.

Δύο μεγάλες εγκαταστάσεις είναι τα δυνατά σημεία: η «S.A.C.R.E.D.» του 2012 (είχε παρουσιαστεί στην Μπιενάλε Βενετίας το 2013) με ανδρείκελα και αντικείμενα, που αναπαριστούν τις συνθήκες διαβίωσής του κατά τις 81 μέρες κράτησής του από τις κινεζικές Αρχές – ο διάσημος καλλιτέχνης τρώει, κοιμάται, κάνει ντους υπό την επίβλεψη αστυνομικών. Και η «Straight» (2008-12), ένα γλυπτό 96 τόνων από τις χαλύβδινες ράβδους των σχολικών κτιρίων, που κατέρρευσαν στον σεισμό του Σιτσουάν το 2008, σκοτώνοντας περισσότερα από 5.000 παιδιά.

«Ισως δεν είναι η μεγαλύτερη, αλλά σίγουρα είναι η καλύτερη έκθεσή του», αποφαίνεται ο Αντριαν Σιρλ στην «Guardian» και τη βαθμολογεί με πέντε αστέρια. Και επιμένει: «Αν κάποιοι αμφισβητούσαν ότι το έργο του Αϊ Βεϊβέι είναι ανάλογο της φήμης του, θα πρέπει τώρα να σιωπήσουν».

Στόχος της έκθεσης είναι «να επανασυνδεθεί το κοινό με αυτό που κάνει ο Αϊ Βεϊβέι, παρά με το ποιος είναι», δήλωσε ο επιμελητής της έκθεσης Αντριαν Λοκ. «Θέλουμε οι άνθρωποι να τον σκέφτονται ως κάτι παραπάνω από ένα αγκάθι στα πλευρά της κινεζικής κυβέρνησης».

Πολλά από τα έργα του έχουν, πάντως, καταγγελτικό τόνο και αρκετά άλλα δεν έχουν παρουσιαστεί καθόλου στην Κίνα, καθώς θίγουν θέματα απαγορευμένα «σαν γραμμές υψηλής τάσης που όποιος τις αγγίζει πεθαίνει», επομένως υπάρχει «λογοκρισία και αυτολογοκρισία», επισημαίνει ο ίδιος ο Βεϊβέι.

Ετσι, το κοινό μπορεί να δει το «Art Book» (2014), μια βιτρίνα με δύο αντίτυπα καλλιτεχνικής έκδοσης. Στη βρετανική έκδοση υπάρχει μια σελίδα αφιερωμένη στον Αϊ Βεϊβέι, ενώ στην κινεζική ο ίδιος έχει αντικατασταθεί από τον αναγεννησιακό γλύπτη Αγκοστίνο ντι Ντούτσιο.

Το γλυπτό «Μarble Stroller» δείχνει το μωρουδιακό καροτσάκι του γιου του, που βρέθηκε στην κάρτα μνήμης της φωτογραφικής μηχανής ενός αστυνομικού. Το φωτογραφικό τρίπτυχο «Dropping an Han Dynasty Urn» 1995, παρουσιάζει τον ίδιο να καταστρέφει ένα αυθεντικό αγγείο της δυναστείας Χαν – μια δήλωση για τους βανδαλισμούς στον πολιτισμό. Σε άλλα έργα καλύπτει πολύτιμα αγγεία με βιομηχανικά χρώματα και το λογότυπο της Coca-Cola ή παρουσιάζει εκατομμύρια πορσελάνινους «Ηλιόσπορους», ζωγραφισμένους στο χέρι, στα εργαστήρια της Κίνας.

Ο Αϊ Βεϊβέι γράφει τώρα την ιστορία της οικογένειάς του, με αφετηρία την εξορία του πατέρα του, διακεκριμένου ποιητή Αϊ Κουίνγκ, στη βορειοδυτική Κίνα και την καταδίκη του σε καταναγκαστικά έργα. Παράλληλα ετοιμάζει 20 εκθέσεις για την επόμενη τριετία, ενώ θα διδάσκει ως επισκέπτης καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Τεχνών του Βερολίνου. «Θέλω να ξεχάσω την Κίνα και να κάνω κάτι που θα με εκπλήξει», δηλώνει ο ίδιος. «Τίποτα δεν μπορεί να αντικαταστήσει την ελευθερία, είναι μια πρόκληση, και είμαι έτοιμος γι’ αυτήν».