Η Δημοκρατία ψήφισε, η Δημοκρατία νίκησε

Φέτος ήταν η πρώτη φορά που το κοινό είχε την ευκαιρία να ψηφίσει την παράσταση που προτιμά από τα 14 νέα έργα θεάτρου και χορού που παρουσιάστηκαν στο πλαίσιο της πλατφόρμας για την προώθηση της εγχώριας καλλιτεχνικής δημιουργίας στο εξωτερικό «grape - Greek Agora of Performance», που επίσης εγκαινιάστηκε φέτος στο Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου. Και νικήτρια του βραβείου αναδείχθηκε η σουρεαλιστική ουτοπία «Η Δημοκρατία του Μπακλαβά» του Ανέστη Αζά.

Ανάθεση στο πλαίσιο του «Κύκλου 1821», «Η Δημοκρατία του Μπακλαβά» του Αζά διαδραματίζεται στη σημερινή Ελλάδα, με πρωταγωνιστές ένα μεικτό ζευγάρι, έναν Τούρκο και μια Ελληνίδα, και καταδεικνύει με κωμικό τρόπο όχι μόνο την προβληματική της εθνικής ταυτότητας αλλά και τις αντιφάσεις της νεοελληνικής κοινωνίας με τις οποίες έρχονται αντιμέτωποι όταν αποφασίζουν να ιδρύσουν το δικό τους φανταστικό έθνος-κράτος με βάση την ιδιωτική τους επιχείρηση. Η κατάσταση ξεφεύγει τελείως όταν επιχειρούν να θεμελιώσουν ένα οικουμενικό ψηφιακό κράτος. Είναι ο ευσεβής τους πόθος κι ένα σημείο στο κείμενο όπου με σουρεαλιστικό τρόπο συγκρούεται η ουτοπία με την πραγματικότητα.

Ομως η δημοκρατία, ως εγγυήτρια των δικαιωμάτων όλων των ανθρώπων και χαρακτηριστικές περιπτώσεις των παραβιάσεών της, σε κείμενα που υπενθυμίζουν πόση επαγρύπνηση οφείλεται, είναι το περιεχόμενο και στις δύο επόμενες παραστάσεις που διακρίθηκαν από το κοινό, καθώς συγκέντρωσαν μεγάλο αριθμό ψήφων: οι «Σπυριδούλες» της Νεφέλης Μαϊστράλη, σε σκηνοθεσία Θανάση Ζερίτη και Χάρη Κρεμμύδα με την ομάδα «4frontal», και «Το ρόδο είναι ρόδο», της Κατερίνας Λούβαρη Φασόη σε σκηνοθεσία Παντελή Δεντάκη.

Οι «Σπυριδούλες» αποτελούν τη σκηνική σύνθεση της αληθινής ιστορίας της Σπυριδούλας, μιας 12χρονης υπηρέτριας, που συγκλόνισε την κοινή γνώμη της δεκαετίας του 1950. Το έργο θέτει στο στόχαστρο την κακοποιητική όψη κάποιων μορφών «φιλανθρωπίας» και κάποιων σχέσεων... εργασίας. Θα ήταν ένα ακόμα ανήλικο άπορο κορίτσι, υιοθετημένη ως «ψυχοκόρη» από εύπορο ζευγάρι, κατά τη συνήθεια της εποχής, για να εργαστεί ως εσωτερική οικιακή βοηθός, αν δεν αποκάλυπτε στο νοσοκομείο, όπου οδηγήθηκε επειδή την έκαψαν με το ηλεκτρικό σίδερο στο σώμα και στο πρόσωπο, ότι επί δύο συναπτά έτη κακοποιούνταν. Το γεγονός ότι βρήκε το θάρρος να μιλήσει την κατέστησε λαϊκό ίνδαλμα, έμπνευση και πηγή ενδυνάμωσης για γενιές κακοποιημένων γυναικών, ενώ και ένα ιστορικό συγκρότημα ελληνικής ροκ μουσικής πήρε το όνομά του από αυτήν.

Και η επόμενη διάκριση του κοινού βασίζεται σε αληθινή, ακόμη πιο πρόσφατη ιστορία που συγκλόνισε το πανελλήνιο, κακοποίησης μέχρις εξοντώσεως του ευάλωτου διαφορετικού – και είναι ίσως τόσο προφητικό και τόσο νωπό όσο αναλογίζεσαι μια σειρά ονομάτων με τελευταίο ας ελπίσουμε θύμα τον Αντώνη στο πλοίο για την Κρήτη. «Το ρόδο είναι ρόδο»: ο τίτλος του έργου είναι μια φράση που ακούγεται από τα χείλη της Δήμητρας της Λέσβου από τη σκάλα Συκαμιάς στο ντοκιμαντέρ της Τζέλης Χατζηδημητρίου «Mr Dimitris and Mrs Dimitroula» (2019). Η Διονυσία, ηρωίδα του έργου της Κατερίνας Λούβαρη-Φασόη, ζει σε ένα παλιό σπίτι με μόνη συντροφιά τις γάτες της αυλής· φοράει πολύχρωμα ρούχα, τραγουδάει και ονειρεύεται, έχει το σπίτι της ανοιχτό και δέχεται το μίσος και τον χλευασμό. Ομως δεν είναι μόνο ένα έργο για την τυφλή βαρβαρότητα των ανθρώπων, αλλά, με οδηγό «τη δύναμη της αγάπης» του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, κι ένα κείμενο που ζητά συγχώρεση για αυτούς που «δεν ξέρουν τι κάνουν», με τη «Διονυσία» να προσεύχεται στο νεκροκρέβατό της για τη σωτηρία της ψυχής της και των ψυχών των έφηβων παιδιών που έγιναν δήμιοί της. Γιατί η «Διονυσία»-Δήμητρα (την υποδύθηκε συγκλονιστικά ο Χρήστος Στέργιογλου) παραμένει πιστή στη δύναμη της συγχώρεσης και στην αιώνια καλοσύνη των ανθρώπων.

Σχεδόν 9.000 ήταν οι θεατές, από το κοινό του φεστιβάλ, που είδαν τα 14 νέα έργα της πρωτοβουλίας «grape» για την προβολή των Ελλήνων καλλιτεχνών στη διεθνή σκηνή θεάτρου και χορού με στόχο τη δημιουργία μιας αγοράς για τις ελληνικές παραστατικές τέχνες. Τα ίδια έργα παρουσιάστηκαν, επίσης, σε περισσότερους από 45 εκπροσώπους διεθνών φεστιβάλ και καλλιτεχνικούς διευθυντές πολιτιστικών φορέων του εξωτερικού από 27 διαφορετικές χώρες (Ευρώπη, ΗΠΑ, Νότια Αμερική, Αυστραλία, Κορέα, Χονγκ Κονγκ), ενώ βιντεοσκοπήθηκαν για την προβολή τους σε οργανισμούς του εξωτερικού.

Με τη «Δημοκρατία του Μπακλαβά» να πραγματοποιεί ήδη μια διεθνή καριέρα, το φεστιβάλ ανακοίνωσε ότι έχουν ξεκινήσει συζητήσεις για την «εξαγωγή» και άλλων παραστάσεων σε θέατρα και φεστιβάλ εκτός Ελλάδας.

«Είναι ιδιαιτέρως τιμητικό ένα βραβείο κοινού, γιατί δείχνει ότι η παράσταση συνάντησε τις ανησυχίες του κόσμου. Ευχαριστούμε πάρα πολύ το φεστιβάλ, γιατί έχει στηρίξει την παραγωγή αυτή από την αρχή», είπε ο σκηνοθέτης της νικητήριας παράστασης Ανέστης Αζάς, αποδεχόμενος το πρώτο βραβείο, που συνοδευόταν από χρηματικό έπαθλο-χορηγία της Mastercard.

Θα ήταν πραγματικά ευχής έργο να προβλεφθεί η δυνατότητα από το φεστιβάλ να ξαναπαιχτούν αυτές οι παραστάσεις ώστε να δοθεί η ευκαιρία και σε όσους δεν τις είδαν να το πράξουν στο μέλλον.

Η χρονιά της Νεφέλης Μαϊστράλη

Αν μη τι άλλο, φέτος είναι η χρονιά της Νεφέλης Μαϊστράλη, με τα έργα της να αντλούν στοιχεία από το θέατρο-ντοκουμέντο και τη σύγχρονη ελληνική ιστορία που μετατρέπει σε πρωτότυπη δραματουργία – παίζονται ακόμη «Οι Αριστερόχειρες» στο θέατρο Μπέλλου. Η ίδια άλλωστε μοιράστηκε το βραβείο «Ελευθερία Σαπουντζή» με την Κατερίνα Μαυρογεώργη, της οποίας το τελευταίο έργο –που το έγραψε και το σκηνοθέτησε–, οι «Λουόμενες», μια παράσταση τρυφερής γυναικείας αλληλεγγύης και χειραφέτησης, άφησε τις καλύτερες εντυπώσεις. Και τι ωραία σύμπτωση! Η Μαυρογεώργη κρατά και τον πρωταγωνιστικό ρόλο στην πιο επιτυχημένη παράσταση του Φεστιβάλ Αθηνών, σύμφωνα με το Βραβείο Κοινού, στη «Δημοκρατία του Μπακλαβά».

Οσο για το βραβείο, στη μνήμη της αδικοχαμένης σκηνοθέτριας Ελευθερίας Σαπουντζή που έφυγε σε ηλικία μόλις 29 ετών τον Σεπτέμβριο του 2000, το απένειμε στην εκδήλωση που έγινε στο Θέατρο της Οδού Κεφαλληνίας η Μπέτυ Αρβανίτη. Πρόκειται για αυτό που έχουν καθιερώσει οι συγγενείς και οι φίλοι της Ελευθερίας Σαπουντζή, έχοντας ιδρύσει στο όνομά της ένα μη κερδοσκοπικό σωματείο, με αποκλειστικό σκοπό την απονομή χρηματικού βραβείου σε μια νέα καλλιτέχνιδα.