Εδώ είναι ο παράδεισος κι η κόλαση εδώ

Η αυλαία για το Φεστιβάλ Αθηνών στο Ηρώδειο θα πέσει αύριο Παρασκευή 4 Αυγούστου, με μία εικαστική παράσταση-ποίημα για το τέλος του κόσμου ή την αρχή ενός νέου, από τον Γάλλο σκηνοθέτη και εικαστικό Φιλίπ Κεν, σε ένα έργο εμπνευσμένο από τον διάσημο αναγεννησιακό πίνακα του Ιερώνυμου Μπος «Ο κήπος των ηδονών».

Με αυτή τη διεθνή συμπαραγωγή του Φεστιβάλ Αθηνών με 15 Φεστιβάλ κυρίως ευρωπαϊκών χωρών, η οποία πρωτοπαρουσιάστηκε τον περασμένο μήνα στο Φεστιβάλ Αβινιόν, ο Γάλλος δημιουργός επιστρέφει στην Αθήνα, μετά την περσινή παράσταση στην Πειραιώς 260, «Μοιραία Φάρμα» (Farm Fatale) που αναφερόταν στην κλιματική αλλαγή.

Η κλιματική κρίση τον απασχολεί και σε αυτή τη δημιουργία του με βάση έναν από τους πιο εμβληματικούς πίνακες ζωγραφικής παγκοσμίως: το βιβλικό τρίπτυχο του Ιερώνυμου Μπος που απεικονίζει με τις παράδοξες μορφές και την αντιπαράθεση της Εδέμ με τις τιμωρίες της Κολάσεως στα πλευρικά του φύλλα. Φιλοδοξία του Κεν να αναδείξει μέσω του έργου, όπως και ο Μπος, ότι τα βασανιστήρια και η κόλαση, όπως και ο παράδεισος, είναι ανθρώπινες δημιουργίες.

Η κρίση ή μια καταστροφή αποτελούν συχνά την αφετηρία στις παραστάσεις του για να οδηγηθεί σε έναν νέο κόσμο, ανοιχτό, αφήνοντας στους θεατές την απόφαση για το τι είναι σημαντικό, για να δώσει «τη δυνατότητα να μαγευτούμε σε μια εποχή που δεν έχει μαγεία», όπως σημειώνει χαρακτηριστικά. Δεν δημιουργεί μόνο ένα δυστοπικό σκηνικό αντλώντας από την παρέμβαση του ανθρώπου στη φύση, αλλά ταυτόχρονα καταθέτει και ένα όραμα μιλώντας για την αρμονική συνύπαρξη των ανθρώπων, συνθέτει την ουτοπία.

Επειδή για τον Κεν είναι η έλλειψη συλλογικότητας που εμποδίζει την αρμονική συνύπαρξη των ανθρώπων, ο φόβος του συλλογικού ονείρου. Κι εδώ τοποθετεί τον πυρήνα της φιλοσοφίας του. «Είμαστε ομάδες ανθρώπων που δεν γνωριζόμαστε, αλλά προσπαθούμε να συνυπάρξουμε», λέει ο Γάλλος δημιουργός που θεωρεί ότι καθώς «μαζευόμαστε όλοι μαζί και πιστεύουμε σε κάτι», το θέατρο πρέπει να λειτουργεί σαν μια συλλογικότητα· και διατυπώνει τη φράση που συμπυκνώνει τη φιλοσοφία του: «Να προσπαθήσουμε να ζήσουμε μαζί (Try to live together)».

Ο Γάλλος σκηνοθέτης, που έχει εμπνευστεί και στο παρελθόν από πίνακες, στο αλληγορικό του θέαμα για τον «Κήπο των ηδονών» παραδίδει μια παράσταση για την ουτοπία που τοποθετείται στη δεκαετία του ’70, μια εποχή εντάσεων και συγκρούσεων, που δημιούργησε όνειρα και ψευδαισθήσεις μέχρι την οδυνηρή διάψευσή τους και ανέδειξε παγκόσμια ζητήματα, όπως η κλιματική αλλαγή και η οικονομική κρίση. Άλλωστε ήθελε η παράστασή του να παιχτεί στην άγρια φύση.

Ένας αυτοσχέδιος καταυλισμός, μια ομάδα ηθοποιών σαν παιδιά των λουλουδιών της δεκαετίας του ’70, ένα λεωφορείο, άνθρωποι που βιώνουν μια κοινοβιακή κατάσταση είναι ο τρόπος του να υπογραμμίσει την ιδέα της συνύπαρξης ήδη από το σκηνικό της παράστασης.

«Το λεωφορείο, στοιχείο συνδεδεμένο με το ταξίδι, θα μεταφέρει τους χαρακτήρες του έργου σε μια περιπλάνηση, μια αναζήτηση που μοιάζει με ομαδική θεραπεία· δεν ξέρω πώς ακριβώς να τη χαρακτηρίσω. Ένα ταξίδι που θα θέτει ερωτήματα και θα προτείνει καταστάσεις που με τον έναν ή τον άλλο τρόπο συνδέονται με τον πίνακα του Ιερώνυμου Μπος», εξηγεί ο ίδιος και συνεχίζει: «Δεν ξέρουμε ακριβώς σε ποια εποχή τοποθετείται η ιστορία του έργου· μοιάζει να βρισκόμαστε κάπου στη δεκαετία του ’70, την ίδια στιγμή θα μπορούσε να είναι και μια χρονική στιγμή στο κοντινό μέλλον, όταν μια οικολογική απειλή θα μπορούσε να αλλάξει εντελώς την οργάνωση του κόσμου… Πάντα μέσα σε αυτό το ιδιαίτερο κλίμα είναι που αναζητώ την ατμόσφαιρα (την αισθητική ταυτότητα) της παράστασης».

Οι ηθοποιοί ενώνονται και χωρίζουν, παίζουν μουσική, τραγουδάνε, διαλύουν το λεωφορείο και μοιράζονται σε ομάδες, χρησιμοποιούν αποσπάσματα κειμένων ποιητικών και φιλοσοφικών, αυτοσχεδιάζουν πραγματώνοντας μια σκηνική ελευθερία.

«Ο κήπος των ηδονών» είναι συνέχεια μιας δουλειάς που κάνει εδώ και 20 χρόνια με την ομάδα του Vivarium Studio, «μια κοινότητα καλλιτεχνών, ποιητών, ανθρώπων που βρίσκουν καταφύγιο μακριά από την ταχύτητα του κόσμου μας και επανεφευρίσκουν τη ζωή που θα ήθελαν να έχουν μέσα από νέες διαδρομές προς έναν εναλλακτικό κόσμο», όπως λέει ο ίδιος μιλώντας για την ομάδα του και συμπληρώνει αναφερόμενος στην παράσταση που τη θέλει να είναι ένα οδοιπορικό: «Ηθελα να δημιουργήσω με χιούμορ αυτή την αίσθηση της περιπλάνησης, να βάλω κυριολεκτικά τους ηθοποιούς μου να ταξιδέψουν, όπως και στη σκηνή, με αυτό το λεωφορείο που έχουμε προσαρμόσει στη σκηνογραφία. Και φυσικά να ξεδιπλώσουν μέσα στο έργο αυτήν τη σχέση με τον ζωγραφικό πίνακα, καθώς μου αρέσει συχνά να δουλεύω στις παραστάσεις μου με στοιχεία αβέβαια που έχουν αναφορές στην τέχνη, στη μουσική, στην ποίηση. Οι χαρακτήρες είναι κάτι σαν σύγχρονοι τροβαδούροι που συνεχίζουν κατά έναν τρόπο την αναφορά στον πίνακα μέσα σε ένα έργο που γράφεται στη σκηνή».

Ο Κεν μπορεί να κάνει ένα εικαστικό θέατρο, έτσι όπως οργανώνει τα σώματα και τα αντικείμενα μέσα στην παράσταση, ενώ στο αφηγηματικό μέρος συναντιούνται διαφορετικοί τύποι κειμένων, φράσεις και αποσπάσματα από Σέξπιρ και ιστορικούς της Τέχνης μέχρι τη σύγχρονη ποιήτρια Λορά Βασκέζ, και τα πρωτότυπα κείμενά της πάνω στη δική της πρόσληψη του πίνακα του Μπος.

⌛ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ: «Ο κήπος των ηδονών». Σύλληψη, σκηνοθεσία, σκηνογραφία Philippe Quesne. Πρωτότυπα κείμενα Laura Vazquez. Ωδείο Ηρώδου Αττικού, 4 Αυγούστου. Διάρκεια 120’. Προπώληση εισιτηρίων viva.gr