«Έφυγε» ο μεγάλος Ροβήρος Μανθούλης 

Μεγάλη απώλεια για τον χώρο των Γραμμάτων και των Τεχνών, ο θάνατος του σπουδαίου δημιουργού Ροβήρου Μανθούλη, ο οποίος πέθανε σήμερα το πρωί, σε ηλικία 92, σε νοσοκομείο του Παρισιού, καθώς είχε προσβληθεί από κορονοϊό.

Σκηνοθέτης, συγγραφέας και ποιητής, ήταν από τους πιο παραγωγικούς και ανανεωτικούς καλλιτέχνες αλλά και ένας υπέροχος άνθρωπος. Το τεράστιο έργο του είχε διεθνές εκτόπισμα. Ντοκιμαντέρ-σταθμός είναι το «Ελλάδα, οι ναυαγοί της Ιστορίας».

Ο Ροβήρος έφερε αλλαγές στο ραδιόφωνο, στο θέατρο και φυσικά στον κινηματογράφο, καθώς ήταν ο δημιουργός εμβληματικών ταινιών.

«Η δική μου ταυτότητα είναι πολιτική»

Γεννήθηκε στην Κομοτηνή, μεγάλωσε στην Αθήνα. Συμμετείχε στους κύκλους της Διάπλασης των Παίδων και στις γραμμές του ΕΑΜ των Νέων και συνέχεια της ΕΠΟΝ, σαν διαφωτιστής. Από τα τέλη του 1943 μέχρι την Απελευθέρωση, ήταν το «χωνί» των Εξαρχείων και της Νεάπολης, που έφερνε τα βράδια, από κάποια ταράτσα στο λόφο του Στρέφι, τα αντιστασιακά μηνύματα μπροστά στα ανοιχτά παράθυρα των περιοίκων.

Για εκείνη την περίοδο ο ίδιος είχε δηλώσει το 2019 σε συνέντευξή του στην «Εφημερίδα των Συντακτών» το εξής: «Πέρασα πολλά και είδα ακόμα περισσότερα. Είδα τους ανθρώπους μου γύρω μου να χάνονται, να δολοφονούνται φίλοι μου, περιέργως, αν και ήμουν πολύ ενεργός, δεν σκοτώθηκα. Επέζησα. Το "χωνί" ήταν πολύ προσεκτικό. Αλλά το συμβάν που δεν ξεχνώ –και μέχρι τώρα που σας μιλώ το έχω ακόμη στη σκέψη μου– είναι αυτό που συνέβη στον Εμφύλιο. Ημασταν στην παρανομία, θυμάμαι εκείνη την εποχή έκρυβα δύο νέα παιδιά, σύντροφοι από Σοφάδες Καρδίτσας, στο σπίτι. Παρότι οι γονείς μου δεν ήταν αριστεροί, με βοήθησαν να τους κρύψουμε…».

Με αφορμή την κυκλοφορία τότε του βιβλίου «37 ποιήματα» (εκδ. Γαβριηλίδης) ο ίδιος μας είχε πει σε αυτό «Θα βρείτε πώς διαμορφώθηκε η προσωπικότητά μου. Πώς κατασκευάστηκα. Γύρω από την ποίηση, την ελληνική διανόηση, στο πατάρι του Λουμίδη. Η εποχή που βγαίνουμε από τον Εμφύλιο το ’49 και θα διαρκέσει μέχρι την επιστροφή μου από την Αμερική. Η δική μου ταυτότητα είναι πολιτική, με την έννοια των αρχαίων, παίρνοντας θέση στα πράγματα.

»Αυτό έκανα από τότε που ήμουν δεκατριών χρόνων. Αυτό όσον αφορά την πολιτική. Αλλά παράλληλα πάντα διάβαζα πολλά βιβλία. Θυμάμαι, πήγαινα στη βιβλιοθήκη του Τίτου [Πατρίκιου] που ήταν φίλος μου και μου έλεγε ο Ξενόπουλος τι να διαβάσω – όσες δανειστικές βιβλιοθήκες υπήρχαν τις είχα διαβάσει όλες. Ετσι άρχισε να διαμορφώνεται ο ποιητής και ο διανοούμενος».

Μια απίστευτη πορεία 

Είχε σπουδάσει αρχικά Πολιτικές Επιστήμες στην Πάντειο, έπειτα Κινηματογράφο και Θέατρο στο Πανεπιστήμιο Σύρακιουζ της Νέας Υόρκης. Στα μέσα της δεκαετίας του 1950 συνεργά-στηκε με το ΕΪΡ στη μετάφραση και τη διασκευή έργων του αμερικάνικου δραματολογίου για το «Θέατρο της Τετάρτη». Από το 1956 και για μια δεκαετία περίπου ήταν καθηγητής και Διευθυντής Σπουδών στις Σχολές Κινηματογράφου Ιωαννίδη και Σταυράκου. Το 1957 προσελήφθη στο Υπουργείο Τύπου με σκοπό την οργάνωση Τμήματος Ντοκιμαντέρ. 

Το 1958 με πρωτοβουλία του ίδρυσε μαζί με τους Ηρακλή Παπαδάκη, Ρούσο Κούνδουρο, Φώτη Μεσθεναίο, Γιάννη Μπακογιαννόπουλο την Ομάδα των 5, ένα κίνημα του δημιουργικού ντοκιμαντέρ στον ελληνικό χώρο. Τον ίδιο χρόνο ανέβασε το θεατρικό έργο του Ουίλιαμ Σαρόγιαν "Η καρδιά μου εκεί πάνω στα ψηλά" στο Θέατρο Αθηνών και στο Φεστιβάλ της Λευκάδας.

Συνεργάστηκε με το περιοδικό «Κινηματογράφος - Θέατρο», που διηύθυνε ο Γιάννης Μπακογιαννόπουλος. Δραστηριοποιήθηκε για την ανάπτυξη των κινηματογραφικών λεσχών στην Ελλάδα. Ως Γενικός Διευθυντής Προγράμματος της Ελληνικής Τηλεόρασης ανέλαβε τη μετατροπή του σε ΕΡΤ (1975) και της ΥΕΝΕΔ σε ΕΡΤ2 (1982). Έχει σκηνοθετήσει τις βραβευμένες ταινίες «Πρόσωπο με Πρόσωπο», «Ψηλά το χέρια», «Χίτλερ», «Μπλουζ με σφιγμένο δόντια», «Ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος» και την ελληνογαλλική συμπαραγωγή «Lilly's Story» (Φεστιβάλ Βενετίας).

Η πρώτη του συνεργασία με τη Γαλλική Τηλεόραση ήταν ως διευθυντής και βασικός σκηνοθέτης της σειράς ντοκιμαντέρ με τίτλο: «Στην αφίσα του κόσμου», η οποία το 1969 βραβεύτηκε από την Ένωση των Γάλλων Κριτικών ως «Η Καλύτερη Εκπομπή της Γαλλικής Τηλεόρασης».

Για την Ευρωπαϊκή Τηλεόραση έχει γυρίσει 90 κοινωνιολογικά ντοκιμαντέρ, ταινίες μεγάλου μήκους, μιούζικαλ και την τηλεοπτική διασκευή των "Ακυβέρνητων πολιτειών" του Στρατή Τσίρκα, που είχε 50 αναμεταδόσεις από τη Γαλλική Τηλεόραση.

Υπήρξε πρόεδρος της Ελληνικής Κοινότητας στο Παρίσι (1991 -2001) ενώ έχει τιμηθεί για το σύνολο του έργου του στη Γαλλία με το Μετάλλιο της Πόλεως των Παρισίων. Έχει μεταφράσει στα γαλλικά τον «Κύκλωπα» του Ευριπίδη και τα έργα του Ιάκωβου Καμπανέλλη «Αυτός και το παντελόνι του», «Οδυσσέα γύρισε σπίτι» για την Ελληνική Τριλογία: Ulysse, trios fois Ulysse (με συνεργασία, στους γαλλικούς διάλογους, της Ρεζίν Ασίλ-Φουλντ και της Εβλίν Γκιουιμαρά). 

Την «Τριλογία» σκηνοθέτησε και παρουσίασε στο Θέατρο La Main d' Or στο Παρίσι. Επίσης μετέφρασε στα γαλλικά (με τη συνδρομή της ηθοποιού Εβλίν Γκιουιμαρά) και σκηνοθέτησε για το Φεστιβάλ της Αβινιόν την «Κοινή λογική» του Γιώργου Μανιώτη.

Πριν ένα χρόνο είχε διεξαχθεί πλούσιο αφιέρωμα στο έργο του για την μεγάλη οθόνη, ενώ οι εκδόσεις Πυξίδα της Πόλης και το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Χανίων είχαν επανεκδώσει δύο σημαντικά βιβλία του, δύο τόμους του βιβλίου «Κόσμος κατ' εμέ» το οποίο αποτελεί ένα χρονικό αναμνήσεων του.

Συλλυπητήριο μήνυμα της υπουργού Πολιτισμού

Ο Ροβήρος Μανθούλης αφήνει ένα σημαντικό αποτύπωμα με το έργο του, στον κινηματογράφο μυθοπλασίας και τεκμηρίωσης, αλλά και στην δημόσια τηλεόραση, με την οποία ασχολήθηκε συστηματικά, επισημαίνει η υπουργός Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη, εκφράζοντας συλλυπητήρια στους οικείους του και στους πολλούς φίλους του.

«Συνέδεσε στενά το έργο του με τη νεότερη ιστορία της Ελλάδας, είτε με τις ταινίες που γύρισε στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, είτε με την πολύπλευρη δράση του ενώ βρισκόταν εξόριστος στη Γαλλία κατά τη διάρκεια της δικτατορίας. Πληθωρική προσωπικότητα, συνεργάστηκε με σπουδαίους διεθνείς καλλιτέχνες, βρέθηκε στο περιβάλλον τους, δημιούργησε μαζί τους, ταξίδεψε σε όλο τον κόσμο εξερευνώντας με την κάμερα, ανθρώπους, χώρες, ιδέες».

Η Εταιρεία Ελλήνων Σκηνοθετών υποκλίνεται 

Η Εταιρεία Ελλήνων Σκηνοθετών αποχαιρέτησε με θλίψη το επίτιμο μέλος της, που τίμησε με το έργο του τον ελληνικό αλλά και τον ευρωπαϊκό κινηματογράφο, ιδιαίτερα στο είδος του ντοκιμαντέρ σε όλες του τις κατηγορίες.

«Ο Ροβήρος Μανθούλης υπήρξε έναν πολίτης του κόσμου ,μας δίδαξε σεμνά και αθόρυβα ότι για να γίνεις καλλιτέχνης πρέπει να ζεις σαν καλλιτέχνης , να γίνεις ο ίδιος

έργο τέχνης ,πράγμα που τήρησε και διατήρησε μέχρι το τέλος χωρίς να φοβάται κανένα τίμημα. Το πλούσιο έργο του και οι σπάνιες γνώσεις του γαλούχησαν πολλές γενιές καλλιτεχνών που μέχρι και σήμερα μετάλαβαν το λόγο του ως θεία κοινωνία» σημειώνει η Εταιρεία.

«Στο πλευρό του μέχρι την τελευταία στιγμή βρίσκονταν ο μοναδικός γιος του Αλέξης Μανθούλης. Κι έτσι έκλεισε ο κύκλος ζωής και δημιουργίας ενός επωνύμου Έλληνα κινηματογραφιστή, την ίδια μέρα που η τότε Δικτατορία έμελλε να εισβάλει και να ανακόψει και τη δική του καλλιτεχνική δράση στον ελλαδικό χώρο. Η χούντα -σαν σήμερα- τον βρήκε στο φεστιβάλ της Ιέρ,  όπου λόγω της δήλωσης του εναντίον των συνταγματαρχών, του αφαίρεσαν την ιθαγένεια και έζησε εξόριστος στο Παρίσι. Η Εταιρεία

Ελλήνων Σκηνοθετών υποκλίνεται στην μνήμη του» καταλήγει η ανακοίνωση.

«Πριν από 55 χρόνια ακριβώς...»

«Ηταν μια σπάνια περίπτωση δημιουργού και ανθρώπου. Διότι συνδύαζε ταλέντο και ήθος. Ήταν ένας από τους τελευταίους "μεγάλους" της γενιάς του» τονίζει η Ταινιοθήκη της Ελλάδος και «αποχαιρετά έναν σπουδαίο δημιουργό, έναν αξιαγάπητο άνθρωπο, μια μοναδική προσωπικότητα που συνδύασε τεράστιο ταλέντο με ενσυναίσθηση».

«Συμμετείχε στην Αντισταση, ενω κατά μια απίστευτη σύμπτωση, έφυγε από κοντά μας ανήμερα της 21ης Απριλίου, ημέρα της επετείου του πραξικοπήματος στην Ελλάδα. Την μέρα αυτή, πριν από  55 χρόνια ακριβώς, το προφητικό του "Πρόσωπο με πρόσωπο" παίζεται στο Φεστιβάλ της Υέρ, η ταινία γίνεται δεκτή με ενθουσιασμό και προσκαλείται εκτός συναγωνισμού στο Φεστιβάλ Καννών.Ο Μανθούλης κάνει δηλώσεις εναντίον της δικτατορίας που κάνουν το γύρο του κόσμου, η ταινία του απαγορεύεται από την Χούντα, και, αυτοεξόριστος στο Παρίσι, προκειμένου να συντηρήσει την οικογένεια του, ξεκινά μια μακρόχρονη και  δημιουργική συνεργασία με την Γαλλική Τηλεόραση. Γρήγορα αναδεικνύεται ως ένας από τους σημαντικότερους έλληνες σκηνοθέτες της διασποράς

»Ακολουθεί μια λαμπρή σταδιοδρομία με σταθμούς τα "Μπλουζ με σφιγμένα δόντια","Βίοι παράλληλοι του Εμφυλίου", τη μεταφορά στην τηλεόραση του μυθιστορήματος του Τσίρκα "Ακυβέρνητες πολιτείες" και εξαιρετικά  μουσικά ντοκιμαντέρ. Η Ταινιοθήκη της Ελλάδος, ως  ελάχιστο φόρο τιμής στον Ροβήρο Μανθούλη, έχει ξεκινήσει τη διαδικασία ψηφιακής αποκατάστασης της ιστορικής ταινίας του "Πρόσωπο με Πρόσωπο", την οποία  θα προβάλλει τον Ιούνιο στο πλαίσιο του 12ου Φεστιβάλ Πρωτοριακού Κινηματογράφου της Αθήνας, μαζί με ένα επεισόδιο από τις "Ακυβέρνητες Πολιτείες" σε συνεργασία με την ΕΡΤ που θα δείξει το σύνολο της σειράς».