Η Τεχνητή Νοημοσύνη είμαστε εμείς

Στην οδό των ηρώων του 1821 μια πολυμελής οικογένεια έχει απιθώσει δυο μεγάλους μουσαμάδες. Εχει σκοτεινιάσει καθώς είναι περασμένη η ώρα. Υποθέτεις ότι μάλλον για διανυκτέρευση πρόκειται παρά για πικνίκ στο πάρκο. Στο επόμενο δρομάκι αντικρίζεις μια τεράστια οθόνη. Προβάλλει το έργο «Δίνοντας φωνή στη διαγραφή» του Συνδέσμου για την Αλγοριθμική Δικαιοσύνη, όπου ακτιβίστριες και ερευνήτριες για την ενδυνάμωση, το φύλο, τη φυλή και την τεχνολογία ενώνουν τις φωνές τους εκθέτοντας τις φυλετικές ανισότητες στη λειτουργία πέντε δημοφιλών συστημάτων αναγνώρισης φωνής. Οι άνθρωποι που στερούνται στέγη και πατρίδα στον ίδιο χώρο με μια καλλιτεχνική προσέγγιση της αδικίας στον εικονικό κόσμο.

Παρακάτω, διασχίζοντας μια μικρή πλατεία, μαζί με παιδάκια που κάνουν ποδήλατο, περαστικούς και σκυλάκια που τα έχουν βγάλει βόλτα, αν πέσει το βλέμμα σου στο έδαφος διακρίνεις έναν περίεργο μαθηματικό τύπο. Ενας αλγόριθμος: είναι η αριθμητική σχέση που περιγράφει το προβλεπόμενο ποσοστό εγκλημάτων μιας περιοχής, βάσει του ιστορικού μέσου ποσοστού εγκλημάτων σε συνδυασμό με τις πρόσφατες τάσεις του που χρησιμοποιούσε η μυστική αστυνομία στο Λος Αντζελες, μέχρι που η Συμμαχία για την Παύση της Κατασκοπίας από την Αστυνομία του Λ.Α. σε μια έκθεσή της 2018 αποκάλυψε πως τα εγκληματολογικά δεδομένα είναι ένα κοινωνικό κατασκεύασμα ελέγχου και ποινικοποίησης των φτωχών για να δικαιολογήσει την αστυνομική αυθαιρεσία «προτού η σφαίρα χτυπήσει το σώμα». Εκθεση που συνέβαλε στην κατάργηση των προγραμμάτων «προγνωστικής» αστυνόμευσης στο Λ.Α.

Απροσδόκητη συνύπαρξη ανθρώπων και τέχνης όχι από κάποιο φουτουριστικό μέλλον αλλά στο Πεδίον του Αρεως, όπου για λίγες μέρες οι επισκέπτες του διασταυρώνονται με γιγαντιαίες οθόνες και τρισδιάστατες εγκαταστάσεις που προβάλλουν αναπάντεχες όψεις του παρόντος θυμίζοντας σκηνικό ταινίας επιστημονικής φαντασίας. Η έκθεση 25 έργων που διαπραγματεύονται όψεις της Τεχνητής Νοημοσύνης μάς καλεί να δούμε τη σύγχρονη τεχνολογία από μια άλλη οπτική.

Η έκθεση «Υοu and AI» της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση στον δημόσιο χώρο, μέσα από έργα καλλιτεχνών, ακτιβιστών και ερευνητών «επιχειρεί να ανοίξει μια συζήτηση για το πώς χρησιμοποιούμε συστήματα και τεχνολογίες για να δημιουργούμε καινούργιες ελεγχόμενες κοινωνίες και να αναδείξει και τις κρυμμένες αρχιτεκτονικές και τα στερεότυπα που αναπαράγουν», μας λέει η επιμελήτρια της έκθεσης Ειρήνη Μιρένα Παπαδημητρίου.

Μερικά εκθέματα θίγουν ζητήματα ισότητας, φύλου και σεξουαλικής ταυτότητας. Αλλα προκαλούν ανησυχητικούς στοχασμούς για τη σχέση μας με το περιβάλλον, όπως «το Υποκατάστατο»: η ψηφιακή ανασύσταση του λευκού ρινόκερου, που εξαφανίστηκε πρόπερσι με τον θάνατο του τελευταίου ατόμου του υποείδους, σε κάνει να αναρωτιέσαι για την εμμονή μας να δημιουργούμε νέες μορφές ζωής όταν αδιαφορούμε για τις υπάρχουσες. Ερωτήματα για την επίδραση των συστημάτων στα κοινά, τη δημοκρατία, τους αποκλεισμούς και τις προσλήψεις μας, το πώς μας βλέπει η μηχανή και πώς εμείς αυτή, δέσμιοι και οι δυο των περιορισμένων γνώσεών μας και της δυνατότητας να βλέπουμε μονάχα αυτό που τελικά αναγνωρίζουμε.

Πολλαπλά τα ερεθίσματα για αναθεωρήσεις. Σε ένα άλλο έργο εκτίθεται το μη ορατό των εργαζομένων σχεδόν χωρίς δικαιώματα στις ψηφιακές πλατφόρμες στον διάλογο του καλλιτέχνη με το ρομπότ αυτοματοποιημένης εξυπηρέτησης πελατών. Ανάμεσα στις οθόνες οι διερχόμενοι του πάρκου, οι γυναίκες με τις μαντίλες, τα παιδιά τους, οι σκουρόχρωμοι πρόσφυγες ή μετανάστες, άνθρωποι αόρατοι από τις επίσημες πολιτικές κάνουν την τομή μεταξύ ψηφιακού κόσμου και πραγματικότητας δυσδιάκριτη. Βλέπεις την τεχνητή νοημοσύνη που δεν έχει καταχωρισμένες απλές καθημερινές εικόνες/πληροφορίες, όπως ένα τσαλακωμένο ξεσκονόπανο και ένα καλώδιο που τα «μεταφράζει» σε ό,τι εγγύτερο στις πληροφορίες που έχει: κύματα και λουλούδια.

Νύξεις για την περιορισμένη αντίληψη, τα δεδομένα που λείπουν, τους προγραμματιστές που ανήκουν σε μια μειοψηφία προνομιούχων λευκών αντρών που ωστόσο διαμορφώνουν τον ψηφιακό κόσμο μας: από τους χάρτες που χρησιμοποιούμε, τους αυτόματους διορθωτές κειμένων, τις προτιμήσεις μας όπως ο αλγόριθμος καθορίζει τα ενδιαφέροντά μας στα κοινωνικά δίκτυα.

Τα όρια της τεχνολογίας, με τις αντιθέσεις, τα παράδοξά τους, τις αμφιβολίες που προκαλούν, ίσως αποτελέσουν το έναυσμα ώστε να αλλάξουμε τον τρόπο που σκεφτόμαστε και αλληλεπιδρούμε με τους ανθρώπους, τα άλλα είδη, τη φύση. Αυτή είναι και η φιλοδοξία της επιμελήτριας μιας έκθεσης σε ένα δημιουργημένο από τον άνθρωπο φυσικό περιβάλλον που περιλαμβάνει ανθρώπους οι οποίοι ενδεχομένως δεν θα πήγαιναν σε ένα μουσείο: «Θα μπορούσε άραγε αυτή να είναι μια στιγμή αναστοχασμού για τις επιπτώσεις της δημιουργίας άδικων συστημάτων, ή για τις παρεμβάσεις μας στα οικοσυστήματα; Ισως η πανδημία και η περιβαλλοντική κρίση βοηθήσουν στο να έχουμε περισσότερα ερωτήματα, στο να αρχίσουμε να αλλάζουμε συμπεριφορές και να κάνουμε τα πράγματα με διαφορετικό τρόπο, αλλαγή για την οποία οφείλουν να ενδιαφερθούν και οι πολιτικοί». Σε μας απομένει η απάντηση στο πώς μπορούμε να ξαναφανταστούμε αυτά τα συστήματα για ένα καλύτερο μέλλον...

? ΙΝΦΟ: Στο Πεδίον του Αρεως, μέχρι τις 18 Ιουλίου, 6-11 μ.μ., είσοδος ελεύθερη