Η τηλεόραση, ένας Μινώταυρος…

«Ο Βασίλης Βασιλικός ξαναβρίσκει τον συγγραφέα», έγραφα στις 9 Σεπτεμβρίου 1985 σε συνέντευξη για την «Ελευθεροτυπία», έναν χρόνο αφ’ ότου είχε αποχωρήσει από τη θέση του αναπληρωτή γενικού διευθυντή της ΕΡΤ, που την είχε αναλάβει διορισμένος το 1981 από την κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, με γενικό διευθυντή τον δημοσιογράφο Γιώργο Ρωμαίο.

Θέση που εγκατέλειψε τρία χρόνια αργότερα, μάλλον απογοητευμένος, όπως θα καταφανεί στη συνέχεια της συνέντευξης. Μέσα σε έναν χρόνο από τη στιγμή που αποχώρησε έγραψε τρία βιβλία: «Το ελικόπτερο», τους «Προσωκρατικούς» και «Τα καμάκια». «Το ελικόπτερο», που αφορά την περίοδο που ήταν στην ΕΡΤ, είναι το βιβλίο που θα προσφέρει αύριο στους αναγνώστες της η «Εφημερίδα των Συντακτών».

Τέρας…

«Από την τηλεόραση έφυγα με τη συμπλήρωση της τριετίας», λέει στη συνέντευξη του 1985. «Ηταν ένα σχήμα που βόλευε και την κυβέρνηση. Δεν ήθελα να μείνω περισσότερο, γιατί εξάντλησα τα περιθώρια της όποιας προσφοράς μου».

Λέγεται ότι από το πέρασμα του Βασιλικού από την τηλεόραση δεν κέρδισε ούτε εκείνη ούτε αυτός.

– Υπάρχει μια αμοιβαιότητα ανταλλάξιμης ενέργειας. Πήρα από την ΕΡΤ και μου πήρε, και το προϊόν που της πήρα εγώ είναι το βιβλίο μου «Το ελικόπτερο». Εδωσα δεκατέσσερις ώρες δουλειά τη μέρα, αλλά η τηλεόραση είναι ένα παμφάγο τέρας, ένας Μινώταυρος, που ζει με ανθρωποθυσίες.

Δεν θεραπεύεται δηλαδή;

– Θεραπεύεται με άλλη δομή. Με άλλο σύστημα. Υπάρχει μια έμμεση απάντηση ίσως μέσα στο βιβλίο.

Το βιβλίο αφορά κυρίως την προσπάθεια της διοίκησης να αποκτηθεί ένα ελικόπτερο, για τις ανάγκες της τηλεόρασης – κάτι τελικά που δεν στάθηκε ικανό να πραγματοποιηθεί λόγω γραφειοκρατιών και άλλων προσκομμάτων. Και ας προστεθεί ότι δεν είχε προκύψει ακόμη η ιδιωτική τηλεόραση…

Και η απάντηση του Βασιλικού στην ερώτηση αν μετάνιωσε για τα τρία χρόνια που έδωσε στην τηλεόραση:

– Η απάντηση πρέπει να μοιάζει με τα κβαντικά φαινόμενα, που υπακούν στην αρχή της απροσδιοριστίας – δηλαδή και ναι και όχι. Δεν αποφεύγω την απάντηση, αλλά τα ηλεκτρόνια υπακούν στους νόμους της μεταφυσικής.

Και τώρα, απαλλαγμένος από τα κανάλια, πώς αισθάνεται;

– Αισθάνομαι πλήρης και ευτυχής, γιατί ένα δέντρο, που νόμιζα ή φοβόμουν πως είχε γίνει στείρο, έδωσε ξανά καρπούς, χωρίς μεγάλο κόπο από μένα. Και κατάλαβα γράφοντας πως μόνο αυτό εν τέλει με γεμίζει. Δηλαδή αυτό που έκανα μια ολόκληρη ζωή.

Ας δούμε σε μια προγενέστερη συνέντευξη στην «Ελευθεροτυπία» –12 Ιουλίου 1982– ποιο ήταν το ισχυρό κίνητρο που τον έκανε να αναλάβει το πόστο του αναπληρωτή γενικού διευθυντή στην ΕΡΤ:

– Εφόσον κλήθηκα, η άρνηση θα ήταν μια φυγομαχία, και από χαρακτήρα δεν είμαι φυγόμαχος. Θα ’ταν σαν να ’σουν τώρα στη Δυτική Βηρυτό και να ’λεγες στους συναγωνιστές σου: «Παιδιά, εγώ παίρνω το καπελάκι μου και φεύγω». Η τηλεόραση με ενδιέφερε πάντοτε σαν μέσο που το μήνυμά του δεν είναι άλλο από αυτήν την ίδια. Δηλαδή, το μήνυμα είναι το μέσον.

Η φθορά

Και η απάντησή του σε μια άλλη συνέντευξη, πάλι στην «Ελευθεροτυπία» –14 Νοεμβρίου 1983– στην ερώτηση αν φοβάται τη φθορά της εξουσίας:

–Η εξουσία φθείρει τους φθαρμένους. Τους κομπλεξικούς κι αυτούς που έχουν απωθημένα, γιατί βγάζει αυτά τα απωθημένα στη φόρα. Εγώ δεν έχω συγγραφικά απωθημένα. Η εξουσία είναι ένα καινούργιο είδος, που δεν είχα γνωρίσει ποτέ, και σαν κάθε καινούργια εμπειρία, μπορεί να είναι χρήσιμη για κάποιον που γράφει.

Προσωπικά, τι τον κρατάει σ’ αυτήν τη θέση;

–Το γεγονός ότι στην Ελλάδα το γραπτό κείμενο μπορεί να μεταβαπτιστεί μόνο μέσω ενός μαζικού φορέα, που είναι η τηλεόραση. Είμαι ο άνθρωπος των γραφιάδων στην εικονοκρατούμενη εποχή μας.

Γενικότερα, ποια θα ’λεγε ότι είναι τα άσχημα της τηλεόρασης [είμαστε πάντα στην ελληνική τηλεόραση του 1983]:

–Τα πράγματα βαδίζουν εκεί που θέλουμε. Ομως η έλλειψη μιας τηλεοπτικής υποδομής στον τόπο μας (έλλειψη σχολών, τηλεοπτικού παρελθόντος) εμποδίζει την άμεση υλοποίηση ωραίων στόχων. Οι ασχολούμενοι περί την τηλεόραση, αν δεν είναι άσχετοι, προέρχονται, κατά συντριπτική πλειοψηφία, από τον χώρο της έντυπης δημοσιογραφίας, του ραδιοφώνου και του κινηματογράφου. Και ξέρουμε ότι η τηλεόραση είναι και τα τρία αυτά και τίποτα από τα τρία. Είναι κάτι άλλο. Το ’χα σπουδάσει κι εγώ προ εικοσιπενταετίας στην Αμερική, αλλά το ξέχασα. Ξέρω όμως ότι αυτό που είναι η πρώτη ανάγκη, οι τηλεάνθρωποι μετριούνται στον τόπο μας στα δάχτυλα του ενός χεριού. Και πως οι περισσότεροι από αυτούς είχαν αναδειχθεί επί χούντας, πράγμα που τους αποκλείει, λόγω της ιδεολογικής διαστροφής που πάθανε, από τα σημερινά δρώμενα. Για να μην αναφερθώ στο φαινόμενο –που δεν ξέρω αν υπάρχει παρόμοιο στον κόσμο– όπου, την ώρα που βγαίνουν τα προγράμματα στον αέρα, ο μεγαλύτερος όγκος του προσωπικού έχει σχολάσει, γιατί δουλεύει σε δημοσιοϋπαλληλική βάση.

Επιστρέφοντας στη συνέντευξη του 1985, η απάντηση του Βασιλικού στην ερώτηση αν πρόκειται να τον δούμε σε κάποια άλλη δημόσια θέση:

–Αυτό αποκλείεται για την ώρα, επειδή αυτή τη στιγμή, και για ένα μεγάλο διάστημα ακόμα, χρειάζομαι την αυτοσυγκέντρωση που απαιτείται για τη συγγραφική δημιουργία.

Ωστόσο, σήμερα, 34 χρόνια από τη συνέντευξη του 1985 και την πρώτη έκδοση του «Ελικοπτέρου», ο Βασιλικός έχει εκλεγεί πρώτος βουλευτής Επικρατείας με τον ΣΥΡΙΖΑ, ενώ επί οκτώ χρόνια (1996–2004) υπήρξε, διορισμένος από την κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, πρεσβευτής της Ελλάδας στην UNESCΟ, στο Παρίσι.