Και η Οδύσσεια, ιστορία για μετανάστευση είναι

Ψηλόλιγνη, με αμυγδαλωτά μάτια και γλυκό χαμόγελο η Τζούμπα Λαχίρι μοιάζει με σταρ του Μπόλιγουντ. Ομως 1.000% η εξωτική ομορφιά της δεν έπαιξε κανένα ρόλο όταν το 2000 τής απονεμήθηκε το Πούλιτζερ για την πρώτη κιόλας συλλογή διηγημάτων της «Διερμηνέας ασθενειών» (Ελληνικά Γράμματα), που επίσης απέσπασε το βραβείο Pen/Hemingway και εκτόξευσε τη φήμη της και στις δυο πλευρές του Ατλαντικού.

Σπουδαία, ξεχωριστή φωνή, που ανανεώνει τη σύγχρονη αμερικανική λογοτεχνία η Τζούμπα Λαχίρι (Jhumpa Lahiri, για να προφέρουμε σωστά το όνομά της) δεν παύει να γράφει για τις εμπειρίες που διαμόρφωσαν την ιδιαίτερη ταυτότητά της. Γεννήθηκε το 1967 στο Λονδίνο από Ινδούς μετανάστες, όταν ήταν δυο ετών οι γονείς της μετανάστευσαν στην Αμερική, μεγάλωσε στο Ροντ Αϊλαντ, σπούδασε αγγλική λογοτεχνία, ενώ γοητεύτηκε από τα λατινικά και τα αρχαία ελληνικά. Παντρεμένη με τον ελληνικής και νικαραγουανής καταγωγής δημοσιογράφο Αλμπέρτο Βουρβούλια-Μπους τα τελευταία χρόνια ζει στη Ρώμη και έρχεται στην Ελλάδα για διακοπές. Αυτή τη φορά, όμως, επισκέφτηκε την Αθήνα, για να συσφίγξει τις σχέσεις της με το αναγνωστικό κοινό.

Τη Δευτέρα το βράδυ οι πολυάριθμοι θαυμαστές είχαν την ευκαιρία να τη συναντήσουν στο Διεθνές Κέντρο Ελληνικών και Μεσογειακών Σπουδών για να τους τους υπογράψει το τέταρτο κατά σειρά βιβλίο της και δεύτερο μυθιστόρημά της, υποψήφιο για βραβείο Man Booker το 2013, «Εκεί όπου ανθίζουν οι υάκινθοι» (Μεταίχμιο, μετάφραση Σταυρούλα Αργυροπούλου) και να την ακούσουν σε μια εξομολογητική συζήτηση με τη δημοσιογράφο Μαριλένα Αστραπέλλου. Ηταν εκεί τα δύο μικρά παιδιά της και ο σύζυγός της, που πριν αρχίσει η εκδήλωση προσπαθούσαν να της διώξουν το τρακ. Ηταν εκεί και ο Στρατής Χαβιαράς, δάσκαλός της στη δημιουργική γραφή στη Βοστόνη, ο οποίος όπως τόνισε η ίδια, ήταν ο πρώτος που πήρε την πρωτοβουλία να δημοσιεύσει διήγημά της σε αμερικάνικο λογοτεχνικό περιοδικό.

Γράφει στα ιταλικά

Οπως τόνισε η Τζούμπα Λαχίρι αγαπάει τη μικρή φόρμα. «Αρχισα να γράφω διηγήματα, γιατί ήθελα να καταλάβω ποια είμαι και τι κανω ως συγγραφέας. Πάντα διάβαζα διηγήματα, είναι μαγικά, τα προτιμώ από τα μυθιστορήματα. Αλλωστε από το διήγημα προκύπτει το μυθιστόρημα».

Συλλογή διηγημάτων είναι και το νέο της βιβλίο -ακυκλοφόρητο στην Ελλάδα- με τίτλο «Ιn altre parole», που έγραψε απευθείας στην ιταλική γλώσσα και εκδόθηκε στην Ιταλία. Είναι το πιο αυτοβιογραφικό βιβλίο της, όπως επισημαίνει, και ταυτόχρονα το πιο απελευθερωτικό: «Αντανακλά την εμπειρία μου να κατακτήσω μια ξένη γλώσσα. Στα αγγλικά δίσταζα να γράψω για μένα, ενώ στα ιταλικά νιώθω πιο ελεύθερη, πιο τολμηρή».

Ολοι ενδιαφέρονται να μάθουν γιατί αποφάσισε να αφήσει τη Νέα Υόρκη, ίσως και το αμερικανικό όνειρο, και να πάει στην Ευρώπη. «Ηθελα να ζήσω την εμπειρία του να είσαι ξένος», απαντάει. «Είμαι παιδί Ινδών μεταναστών, που μεγάλωσε στην Αμερική, όμως υπάρχουν αποστάσεις συναισθηματικές και γεωγραφικές, οι οποίες μου δημιουργούν εντάσεις και πιέσεις από τη μια, και από την άλλη μου ανοίγουν διαφορετικές προοπτικές. Πάντα στην Αμερική μού έλεγαν ότι δεν είμαι Αμερικανίδα και στην Ινδία ότι δεν είμαι Ινδή. Δεν ένιωθα Αμερικανίδα ως συγγραφέας. Στην Ιταλία συνειδητοποίησα ότι δεν έχω μητρική γλώσσα, όμως αισθάνθηκα γεμάτη, ικανοποιημένη, χωρίς εσωτερικές συγκρούσεις».

Ο «ξένος» σαν αρχέτυπο

Το θέμα της συναισθηματικής «εξάρθρωσης» και της απώλειας του τόπου, αλλά και της ενσωμάτωσης των μεταναστών σε μια άλλη κοινωνία είναι ζητήματα που την απασχολούν και στο «Εκεί όπου ανθίζουν οι υάκινθοι». Είναι ένα βιβλίο ο σπόρος του οποίου βρισκόταν μέσα της 20 χρόνια και την παίδεψε πολύ για να ανθίσει. Αναφέρεται στην ιστορία δυο αδελφών στην ταραγμένη μετα-αποικιακή Ινδία με φόντο την εξέγερση του Ναξαλμπάρι, που κατεστάλη βίαια από την κυβέρνηση και προκάλεσε την αντίδραση πολλών διανοούμενων της Δύσης. Ο ένας αδελφός, παρορμητικός και μαχητικός, εντάσσεται στο μαοϊκό κίνημα, παλεύει για τις ανισότητες και την αδικία, οδηγείται, όμως, στο έγκλημα, συλλαμβάνεται και εκτελείται. Ο άλλος, πιο φιλήσυχος, σπουδάζει στην Αμερική και επιχειρεί εκεί μια νέα ζωή με τη νεαρή χήρα του αδελφού του, που είναι έγκυος.

«Τα βίαια γεγονότα του Ναξαλμπάρι ήταν το επίκεντρο των συζητήσεων των γονιών μου και των φίλων τους όταν ήμουν παιδί. Και στις επισκέψεις μου στην Καλκούτα, στις αρχές της δεκαετίας του ’70, ο απόηχός τους ήταν ακόμα ζωντανός», είπε η Λαχίρι, αποκαλύπτοντας ότι το βιβλίο βασίζεται σε ένα πραγματικό γεγονός: «Τότε η αστυνομία είχε εκτελέσει έναν νεαρό άντρα, ο οποίος είχε βρει καταφύγιο κοντά στο σπίτι των παππούδων μου».

Τα έργα της βρίσκονται σε όλες τις βιβλιοθήκες της Αμερικής, όμως η ίδια ενοχλείται όταν τα κατατάσσουν στην κατηγορία «μυθοπλασία από μετανάστες». «Δεδομένης της ιστορίας των ΗΠΑ, ολόκληρη η αμερικανική μυθοπλασία θα μπορούσε να ονομαστεί μυθοπλασία από μετανάστες. Πάντα οι λογοτέχνες βάσιζαν τις αφηγήσεις τους στη θεματολογία της διάσχισης συνόρων, της περιπλάνησης, της εξορίας, των συναντήσεων πέρα από το οικείο. Σκέφτομαι, και η «Οδύσσεια» δεν είναι μια ιστορία για τη μετανάστευση; Ο ξένος αποτελεί αρχέτυπο στην επική ποίηση και στα μυθιστορήματα».