Μια αναντικατάστατη συνήθεια

Οι κυκλοφορίες των εφημερίδων, σε παγκόσμια κλίμακα, υποχωρούν. Ενδεχομένως η εφημερίδα που κρατάτε στα χέρια σας να είναι μια από τις εξαιρέσεις που επιβεβαιώνουν τον κανόνα και στην Ελλάδα. Ολο και λιγότεροι διατηρούν τη συνήθεια της ανάγνωσης μιας εφημερίδας. Ακόμη και η πλειονότητα όσων αγοράζουν ένα κυριακάτικο, συνήθως, φύλλο το κάνουν για τις φανταχτερές προσφορές και τα κουπόνια του σουπερμάρκετ ή απλώς από έξη. Το κύριο σώμα της εφημερίδας, ατσαλάκωτο, σύντομα βρίσκεται παραπεταμένο σε κάποιο καλάθι ανακύκλωσης.

Αντιθέτως, οι ηλεκτρονικές εκδόσεις πολλαπλασιάζονται. Ακόμα και οι παραδοσιακές εφημερίδες κυκλοφορούν πια σε ηλεκτρονική μορφή και δίνουν μεγάλη βαρύτητα στην ιστοσελίδα τους, προσβλέποντας σε υψηλή επισκεψιμότητα και διαφημιστική ανταπόδοση. Δεν θα ήταν υπερβολή να ισχυριστούμε πως σε πολλές περιπτώσεις η ιστοσελίδα υποστηρίζει οικονομικά την έντυπη έκδοση. Μάλιστα, δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα ώστε οι ψηφιακοί ιστότοποι να είναι προσβάσιμοι και από μικρές φορητές ηλεκτρονικές συσκευές, όπως κινητά τηλέφωνα και tablets.

Η εικόνα, λοιπόν, κάποιου αναγνώστη βυθισμένου μέσα σε μια εφημερίδα αρχίζει να σπανίζει και να ξενίζει. Την έχουμε συνδέσει περισσότερο με ανθρώπους μεγάλης ηλικίας. Οι νεότεροι φαίνεται να προτιμούμε ένα γρήγορο «σερφάρισμα» μέσω κάποιας οθόνης αφής, ανοιγοκλείνοντας κατά ριπάς ειδησεογραφικά sites και κάθε λογής σελίδες που βρίσκονται στο διάβα μας. Λίγες είναι οι σταθερές προτιμήσεις μας, συνήθως ακολουθούμε έναν σύνδεσμο που πρότεινε κάποιος «φίλος» στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Αδιαφορούμε για το ποιόν της σελίδας που επισκεπτόμαστε, για την προέλευση του κειμένου που διαβάζουμε και για τη σκοπιμότητα που αυτό εξυπηρετεί. Εθιζόμαστε σε μια ενημέρωση τύπου φαστ φουντ και μεταφέρουμε και στα αναγνώσματά μας τις τηλεοπτικές μας συνήθειες, κάνοντας ζάπινγκ σε κείμενα και άρθρα. Παρασυρόμαστε από τον επόμενο τίτλο και η προσοχή μας, αντί να συγκεντρώνεται, διασπάται διαρκώς. Κι αν σε μια συζήτηση αναφέρουμε κάτι και μας ρωτήσουν πού το μάθαμε, απαντάμε ξερά «το διάβασα στο ίντερνετ».

Η ανάγνωση μιας εφημερίδας μάς δίνει τον χρόνο να επεξεργαστούμε αυτό που διαβάζουμε. Μας αφήνει το περιθώριο να το χωνέψουμε, να συμφωνήσουμε ή να διαφωνήσουμε, να διαμορφώσουμε προσωπική γνώμη κι όχι να μας υπαγορευτεί ή να εγγραφεί στο υποσυνείδητό μας. Να συζητήσουμε μαζί της και με τον εαυτό μας, να στοχαστούμε. Την εφημερίδα τη διαβάζουμε με τον δικό μας προσωπικό ρυθμό. Μπορούμε να διακόψουμε και να συνεχίσουμε αργότερα. Θα βρίσκεται υπομονετικά εκεί που την αφήσαμε, ώστε, αν το θελήσουμε, να ανατρέξουμε εκ νέου για μια δεύτερη ανάγνωση. Δεν χάνεται στη δίνη του διαδικτύου, δεν εξαϋλώνεται. Εχει διεύθυνση και συντάκτες με ονοματεπώνυμο.

Η εφημερίδα απευθύνεται σε όλες τις αισθήσεις, όχι μόνο στην όραση. Εχει μυρωδιά και γεύση. Μπορούμε να την ξεφυλλίσουμε και να τη χαϊδέψουμε, να ακούσουμε το θρόισμά της. Θα μας βάλει γλυκά για ύπνο, θα μας βοηθήσει να ξεκινήσουμε ομαλά την ημέρα μας ή να απολαύσουμε την ηρεμία ενός διαλείμματος. Η εφημερίδα χαλαρώνει, δεν διεγείρει. Η εφημερίδα δεν αποκοινωνικοποιεί, αντιθέτως· φέρνει τους ανθρώπους πιο κοντά, ανταλλάσσεται, συστήνεται. Αποτελεί κοινό τόπο και γίνεται επίκεντρο συζητήσεων. Συνοδεύεται με καφέ και αφεψήματα. Δεν χρειάζεται ανταλλακτικά και μπαταρία, δεν θα χαλάσει αν πέσει στην άμμο ή στο χιόνι. Ακόμα και πολυκαιρισμένη, μπορεί να γίνει αντικείμενο έρευνας ως αρχειακό υλικό. Στη χειρότερη, μπορούμε να τη χρησιμοποιήσουμε για να βάψουμε το σπίτι, για να τυλίξουμε αβγά ή για να καθαρίσουμε τα τζάμια. Η εφημερίδα είναι ζωντανή και έχει προσωπικότητα. Κι αυτό την κάνει αναντικατάστατη.