Φυγή εγκεφάλων

Πολλά λέγονται και γράφονται τον τελευταίο καιρό για το φαινόμενο του «brain drain», δηλαδή της φυγής εγκεφάλων ή της αθρόας μετανάστευσης νέων Ελλήνων με υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης ή ειδίκευσης. Διαβάζουμε στις εφημερίδες μελέτες και στατιστικές για τη φυγή του «ανθρώπινου κεφαλαίου» της χώρας, παρακολουθούμε δραματοποιημένα ρεπορτάζ σε τηλεοπτικά δελτία, πολιτικοί χύνουν κροκοδείλια δάκρυα σε κάθε ευκαιρία. Οποιαδήποτε ακραία ή γραφική δήλωση κάποιου στοιχειωδώς αναγνωρίσιμου προσώπου σχετική με το θέμα ανακυκλώνεται για εβδομάδες από ιστοσελίδες και από τους χρήστες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ανατροφοδοτώντας τη μονίμως παρούσα οχλαγωγία σε κάθε επίπεδο του δημόσιου λόγου.

Οντως από τις απαρχές της κρίσης, πολλές δεκάδες χιλιάδες νέοι άνθρωποι έφυγαν προς τις χώρες της Ευρώπης, αναζητώντας καλύτερο μέλλον. Ενδεχομένως ακόμα περισσότεροι άνθρωποι που σήμερα φοιτούν σε διάφορες βαθμίδες της εκπαίδευσης, από το Γυμνάσιο ώς το Πανεπιστήμιο, ζουν με το ίδιο όνειρο· της φυγής στο εξωτερικό. Υπάρχει πια η εμπεδωμένη πεποίθηση πως σε αυτόν εδώ τον τόπο η κατάσταση δεν επιτρέπει ούτε όνειρα, ούτε μεσοπρόθεσμο σχεδιασμό, ούτε προσδοκίες.

Είναι, όμως, αυτή η φυγή εγκεφάλων μια καταστροφική συνέπεια της κρίσης, όπως διαλαλούν μέσα ενημέρωσης, πολιτικοί και κάθε λογής επαΐοντες; Μήπως τα προηγούμενα χρόνια της ευμάρειας, οι νέοι με υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης και τυπικά προσόντα έμεναν στη χώρα, ελπίζοντας πως η αξία τους θα εκτιμηθεί και πως θα προοδεύσουν πατώντας στα πόδια τους και στη δουλειά τους;

Βασίλευε, με λίγα λόγια, η αξιοκρατία, επιβραβεύονταν το υγιές επιχειρείν και η καινοτομία, κυριαρχούσε η διαφάνεια, λειτουργούσαν οι θεσμοί, υπήρχε πεδίο δόξας για τους εργατικούς και τους προκομμένους σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα;

Κάθε άλλο· η διαφθορά ήταν σχεδόν καθολική, η υγιής επιχειρηματικότητα ανέκαθεν αντιμετωπιζόταν ληστρικά από την εκάστοτε διακυβέρνηση, διαφέντευαν οι κρατικοδίαιτοι και οι κομματικοί, η επαγγελματική ανέλιξη είχε άμεση συνάφεια με τις προσωπικές γνωριμίες και τις δημόσιες σχέσεις του καθενός, τα βιογραφικά πριμοδοτούνταν αναλόγως το βουλευτικό γραφείο στο οποίο είχαν κατατεθεί, κυριαρχούσαν ο νεποτισμός και η αναξιοκρατία.

Ναι, κάποιος άξιος και αυτοδημιούργητος είχε δυνατότητες να ορθοποδήσει στη χώρα, έβλεπε όμως παντού τριγύρω τον αθέμιτο ανταγωνισμό να του κόβει τα φτερά και να του ισοπεδώνει το ηθικό. Η μετανάστευση, για πάρα πολλούς, ήταν από τότε η πρώτη επιλογή.

Κακά τα ψέματα, το brain drain στη χώρα είχε ξεκινήσει πολλά χρόνια πριν από την οριστική της κατάρρευση. Απλώς μέσα στην κρίση το φαινόμενο εντάθηκε ποσοτικά και απέκτησε ένα καινούργιο, ποιοτικό χαρακτηριστικό: παλιότερα, οι ξενιτεμένοι νέοι έφευγαν με το όνειρο της παλιννόστησης. Σήμερα φεύγουν πετώντας πίσω τους μαύρη πέτρα.