Η δεκαετία του 1960 αποτέλεσε κομβικό σημείο για την Επιστημολογία, τον επιστημονικό αναστοχασμό, τη Φιλοσοφία της Επιστήμης. Το μέχρι τότε επικρατούν θετικιστικό, συνεχές και σωρευτικό πρότυπο για την επιστημονική ανάπτυξη αμφισβητήθηκε από τον Τόμας Κουν το 1962 στο βιβλίο του «Η δομή των επιστημονικών επαναστάσεων» (εκδόσεις Σύγχρονα Θέματα).
Ο Κουν εισάγει τη ριζοσπαστική θέση ότι η επιστήμη, πέρα από «κανονικές» περιόδους, διέρχεται κατά καιρούς και «επαναστατικές» φάσεις που αποτελούν σημεία ασυνέχειας της εξέλιξής της. Οι επιστήμονες υφίστανται μια «ριζική μεταστροφή», υιοθετούν εντελώς νέα οπτική, ένα νέο «κοσμοείδωλο», ασύμβατο με το μέχρι τότε καθιερωμένο. Μια τέτοια φάση αποτελεί ξεκάθαρη ασυνέχεια, μια «επανάσταση» στον τρόπο πρόσληψης της πραγματικότητας, ένα νοητικό άλμα.
Προς τα τέλη της δεκαετίας του 1960, ο Γάλλος μαθηματικός και φιλόσοφος Ρενέ Τομ ανέπτυξε τη Θεωρία Καταστροφών για να περιγράψει και να ερμηνεύσει τα φαινόμενα ασυνέχειας, δηλαδή τις απότομες μεταβολές, σε μαθηματικά, φυσικά, βιολογικά και κοινωνικά συστήματα, ασυνέχειες που ο ίδιος ονόμασε «καταστροφές».
Πολλές από αυτές τις ασυνέχειες σχετίζονται με το λεγόμενο «φαινόμενο κατωφλίου»: ένα σύστημα εξελίσσεται ομαλά, μέχρι που κάποια από τις παραμέτρους του ξεπερνά μια οριακή τιμή-κατώφλι. Τότε συμβαίνει μια «καταστροφή» και η συμπεριφορά του συστήματος αλλάζει ριζικά, κατά τρόπο που δεν προβλεπόταν από τη μέχρι τότε «ομαλή» εξέλιξή του. Υπό αυτό το πρίσμα, οι θέσεις του Κουν περί «επιστημονικών επαναστάσεων» αποτελούν από μόνες τους μια «επιστημονική επανάσταση», μια «καταστροφή» στην εξέλιξη της επιστημολογικής σκέψης.
Πώς μια αύξηση της τάξης του 3% στην τιμή των εισιτηρίων των μέσων μεταφοράς στο Σαντιάγο της Χιλής πυροδοτεί μια τεράστια κοινωνική έκρηξη με χιλιάδες λαού να ξεχύνονται στους δρόμους, να κινητοποιούνται στρατιωτικές μονάδες και τανκς, να υπάρχουν ήδη οκτώ νεκροί, εκατοντάδες τραυματίες και συλληφθέντες;
Πώς, παρά τη συνειδητή, συλλογική προσπάθεια για λήθη σε ό,τι αφορά το πρόσφατο παρελθόν της χώρας τους -προσπάθεια που εναργέστατα έχει καταγράψει ο Πατρίσιο Γκουσμάν στα ντοκιμαντέρ του- ολοένα και περισσότεροι Χιλιανοί αισθάνονται το φάντασμα του δικτάτορα Πινοσέτ να πλανιέται στην ατμόσφαιρα; Γιατί η φορολόγηση κάποιων εφαρμογών κινητής τηλεφωνίας οδηγεί σε μαζική εξέγερση στον Λίβανο; Πώς ο «Τζόκερ» από εξαθλιωμένο, περιθωριοποιημένο και ασήμαντο κλοτσοσκούφι του συστήματος επιλέγει να φορέσει το αιματοβαμμένο χαμόγελό του, συνδυασμένο με τα χρώματα της αμερικανικής σημαίας στο πρόσωπό του, κάνοντας δική του σημαία τη βία; Πώς μια ατυχής, και μάλλον παράτυπη, αστυνομική επιχείρηση-«εισβολή» σε κινηματογραφικές αίθουσες εξαιτίας του «Τζόκερ» μάς πάει αυτόματα 60 χρόνια πίσω;
Ιδού, «πεδίον δόξης λαμπρόν» της Θεωρίας Καταστροφών.
* (Ph.D.)2, αναπληρωτής καθηγητής Ιατρικής Φυσικής - Υπολογιστικής Ιατρικής του Δημοκρίτειου Πανεπιστήμιου Θράκης
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας