Εξαιτίας της απεργίας της Τρίτης, η τακτική μας στήλη μεταφέρθηκε σήμερα Πέμπτη, τη μοναδική Πέμπτη της χρονιάς που έχει δικό της όνομα, την Τσικνοπέμπτη. Και αφού το έθιμο θέλει τσίκνισμα, ας τσικνίσουμε κι εμείς λεξιλογικά, με τις λέξεις που θα πρωταγωνιστήσουν σήμερα.
Και ξεκινάμε, βέβαια, από την ίδια την τσίκνα. Εμφανίζεται στη γλώσσα μας στα μεσαιωνικά χρόνια, με αρχαιότερη μαρτυρία στον Πτωχοπρόδρομο, που ο καημένος λιγουρευόταν τις μυρωδιές που έρχονταν από τον πλούσιο γείτονα: «και πώς πολλάκις των κρεών απολυόντων τσίκναν». Υποθέτουν ότι η λέξη προήλθε από την αρχαία κνίσα, που σήμαινε το ίδιο, λέξη σημαντική αφού οι θεοί του Δωδεκαθέου απολάμβαναν ακριβώς την κνίσα από τις θυσίες. Η κνίσα ίσως να έγινε σίκνα, με αντιμετάθεση, και μετά τσίκνα με τσιτακισμό.
Θα αρχίσουμε το ψήσιμο με σουβλάκια. Το σουβλάκι είναι υποκοριστικό της σούβλας, η δε σούβλα είναι δάνειο λατινικό (από το subula), λέξη που εμφανίζεται ήδη από τον 3ο αιώνα μ.Χ. στη γραμματεία σε διάφορες περιγραφές βασανιστηρίων, και που επικρατεί εκτοπίζοντας τον οβελό, που είναι η αρχαία λέξη.
Αλλά έχουμε και μπριζόλες στη σχάρα. Η μπριζόλα είναι δάνειο από το βενετικό brisiola, από το ιταλικό braciola, που ανάγεται στο υστερολατ. brasas, αναμμένα κάρβουνα. Τον 19ο αιώνα, σε μια προσπάθεια να βγουν ελληνικές οι διάφορες καθημερινές λέξεις ξένης προέλευσης, κάποιοι είχαν ετυμολογήσει την μπριζόλα από το «εν πυρί ζέει όλη»!
Θα βάλουμε και μερικά μπιφτέκια στη σχάρα, έτσι δεν είναι; Τα οποία μπιφτέκια έχουν πάθει διολίσθηση σημασίας, αν σκεφτούμε ότι εμείς τα πήραμε από το γαλλικό bifteck, το οποίο προήλθε από το αγγλ. beef steak, δηλαδή φέτα, φιλέτο κρέατος, μπριζόλα σαν να λέμε, παρ’ όλο που το δικό μας το μπιφτέκι φτιάχνεται από κιμά.
Να προσθέσουμε και λουκάνικα. Τα λουκάνικα είναι λέξη της ύστερης αρχαιότητας, δάνειο από τα λατινικά, από το lucanicum, που θα πει «αλλαντικό φτιαγμένο με τον τρόπο των Λουκανών», οι οποίοι Λουκανοί ήταν ένα ιταλικό φύλο που ζούσαν στην περιοχή λίγο κάτω από τη Νάπολη.
Ε, ας βάλουμε και καναδυό παντσέτες. Οπως δείχνει η κατάληξή της, είναι ιταλικό δάνειο, από το pancetta, που είναι υποκοριστικό του pancia = κοιλιά, λατινικής αρχής, διότι η παντσέτα είναι κοιλιά χοιρινού.
Αλλά ξεχάσαμε τα παϊδάκια, που είναι βέβαια πλευρά από αρνάκι ή κατσικάκι. Παΐδια είναι τα πλευρά, ζώου ή ανθρώπου, και παλιότερα ήταν διαδεδομένη η απειλή «θα σου σπάσω τα παΐδια», δηλαδή θα σε ξυλοφορτώσω, ενώ για κάποιον πολύ αδύνατο λέγανε «φαίνονται τα παΐδια του». Η λέξη ανάγεται στο αρχαίο «παγίς», που, πέρα από την παγίδα, πήρε και τη σημασία «οτιδήποτε στερεώνει γερά», κι έτσι το παγίδιον έφτασε να σημαίνει το πλευρό.
Θα μπορούσα να συνεχίσω και με άλλα τερψιλαρύγγια και σπαζομύτικα της Τσικνοπέμπτης, αλλά ο χώρος τελειώνει. Καλά να περάσετε απόψε, τσικνίζοντες και μη!
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας