Αν ο τίτλος γραφόταν στα κεφαλαία, μπορεί και να απορούσατε γιατί επαναλαμβάνω την ίδια λέξη, πράγμα που δείχνει πως ο τόνος δεν είναι περιττός.
Τα χαλιά (και εμμέσως τα χάλια) ήρθαν στην επικαιρότητα πριν από μερικές μέρες, όταν διέρρευσε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και στις εφημερίδες ότι η υπουργός Τουρισμού Ολγα Κεφαλογιάννη αγόρασε για την επίπλωση του υπουργικού της γραφείου δυο περσικά χειροποίητα μεταξένια χαλιά, με απευθείας ανάθεση, από τη γνωστή έμπορο Δέσποινα Μοιραράκη, έναντι 17.980 ευρώ.
Προκάλεσε αίσθηση η δαπάνη και άφθονα ήταν τα οργισμένα ή χλευαστικά σχόλια, σε σημείο που και ο κυβερνητικός εκπρόσωπος να πάρει διακριτικά αποστάσεις. Αλλά αφού εμείς εδώ λεξιλογούμε, θα αφιερώσουμε σε αυτές τις δυο λέξεις το σημερινό σημείωμά μας.
Το χαλί σαν αντικείμενο έρχεται από την Ανατολή, από εκεί και η λέξη που το περιγράφει. Πρόκειται για τουρκικό δάνειο, halι, περσικής αρχής.
Οι αρχαίοι μας πρόγονοι είχαν χαλιά, αλλά τα έλεγαν τάπητες. Η λέξη «τάπης», ήδη ομηρική, θεωρείται δάνειο από τα αρχαία περσικά ή άλλη ανατολική γλώσσα. Από το ελληνιστικό υποκοριστικό, το ταπήτιον, πέρασε στα λατινικά και από εκεί στις νεότερες γλώσσες, και έχει δώσει και μερικά αντιδάνεια στην ελληνική γλώσσα, όπως η ταπετσαρία (από ιταλ. tappezzeria) ή ο αρχικά χαρτοπαικτικός όρος «ταπί» (από γαλλ. tapis), για τον παίκτη που δεν έχει άλλα χρήματα να ποντάρει.
Εχουμε κάμποσες φράσεις με το χαλί στη γλώσσα μας: όταν πρόθυμα κάνουμε οτιδήποτε μας ζητήσει κάποιος, γινόμαστε χαλί να μας πατήσει, όταν όμως τον υπονομεύουμε του τραβάμε το χαλί κάτω απ’ τα πόδια. Οταν υποδεχόμαστε κάποιον με μεγάλες τιμές, του στρώνουμε το κόκκινο χαλί, αλλά όταν αποφεύγουμε να εξετάσουμε κάτι δυσάρεστο, το σπρώχνουμε κάτω από το χαλί.
Το χάλι είναι επίσης τουρκικό δάνειο (hal), αραβικής αρχής. Το ενδιαφέρον είναι ότι στα αραβικά και στα τουρκικά ο όρος είναι ουδέτερος, δηλώνει απλώς την κατάσταση κάποιου, συχνά την οικονομική, καλή ή κακή. Κακόσημος έγινε ο όρος στα ελληνικά, αφού σημαίνει αποκλειστικά την άσχημη κατάσταση. Το φαινόμενο αυτό εμφανίζεται όχι σπάνια σε δάνειες λέξεις και ονομάζεται «δείνωση των δανείων». Θα άξιζε χωριστό άρθρο.
Για κάποιον ή κάτι που βρίσκεται σε άθλια κατάσταση λέμε ότι έχει τα χάλια του ή τα μαύρα του τα χάλια, ή το κακό του το χάλι, ότι είναι χάλια ή ένα μάτσο χάλια.
Το χαλί και το χάλι λέγονται «τονικά παρώνυμα», επειδή είναι λέξεις ομόγραφες που διαφοροποιούνται μόνο από τον τόνο τους. Στην ίδια κατηγορία έχουμε κι άλλα ζευγάρια λέξεων, όπως: γερός - γέρος, θολός - θόλος ή νομός - νόμος.
Ετσι, μπερδεύτηκε και ο (οΘντκ) υπουργός Αδωνης Γεωργιάδης που, θέλοντας να δικαιολογήσει τη δαπάνη της κ. Κεφαλογιάννη, έγραψε στο Τουίτερ ότι «τα χάλια παραμένουν ιδιοκτησία του Κράτους μας».
Πρώτη φορά θα συμφωνήσω απόλυτα με τον Αδωνη!
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας