Ελπίδα ενάντια στις φθίνουσες προσδοκίες

Υπάρχει θέμα ελλείπουσας πολιτικής. Πώς μιλάμε για την ελπίδα; Πώς ανακόπτονται οι φθίνουσες προσδοκίες; Οι ελληνικές κυβερνήσεις δεν μίλησαν. Με μισόλογα, μετακύλησαν τις ευθύνες τους μεταφέροντας την πίεση στα μεσαία και αδύναμα-κατώτερα στρώματα.

Τα τελευταία επωμίστηκαν κατ’ αποκλειστικότητα το σύνολο κόστος της υποτιθέμενης προσαρμογής. Και αντί οικονομικής και κοινωνικοπολιτικής σταθεροποίησης, προέκυψε αποσταθεροποίηση, αβεβαιότητα – μαζί με την αύξηση του χρέους.

Πίσω από τους αριθμούς –σε αυτά που δεν αποτιμώνται στο ΑΕΠ– βρίσκονται η ιδεολογικοπολιτική παρακμή και η άνευ όρων είσοδος στο μάντρα του «αναγκαίου πόνου» ως προϋπόθεση της δήθεν εξαγοράς παρελθοντικών «αμαρτιών»: του βίου πάνω από τις πραγματικές δυνατότητες.

Εκ τούτου, ήταν απαραίτητη η αναδίπλωση της κοινής γνώμης σε όλο και περισσότερο φθίνουσες προσδοκίες για το προσωπικό, το οικογενειακό αλλά και το μέλλον της χώρας: της χώρας που δεν θέλει και δεν μπορεί να σωθεί. Το αποτέλεσμα ήταν η τρωκτική δράση αυτοεκπληρούμενων φθινουσών προσδοκιών.

Το πλέον συντηρητικό, οκνηρό και άκαυλο πολιτικό τμήμα της χώρας τάχθηκε υπέρ αυτής της διαδικασίας, υλοποιώντας το χειρότερο σενάριο σε οικονομικό και κοινωνικό ορίζοντα∙ μάλιστα, με αναδρομικό χαρακτήρα.

Οι νέοι να βρίσκονται με κομμένα φτερά και οι ονειροπόλοι και αισιόδοξοι του χθες, της Μεταπολίτευσης, να ενοχοποιούνται με εξωοικονομικούς όρους, γενικευτικά, έως ότου παραδεχθούν ότι το όνειρο για μια καλύτερη ζωή ήταν ένα είδος αμαρτίας που, αναγκαστικά, όχι μόνο θα έπρεπε να εγκαταλειφθεί, αλλά να εξαγνισθεί, να αποκηρυχθεί ή, επιτέλους, να πληρωθεί.

Με τους λοιπούς να είναι αόρατοι: άνεργοι και ξέπνοοι, έξω από την παραγωγή και την κοινωνία∙ ζώντες από τη φιλανθρωπία των φίλων και των συγγενών. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη ύβρις από το να απονομιμοποιείται ιδεολογικά, κοινωνικά και πολιτικά ό,τι μέχρι πρόσφατα θεωρούνταν νόμιμη και ελπιδοφόρα προσδοκία –με κατίσχυση μάλιστα της αυθαίρετης ερμηνευτικής υπόθεσης ότι το όνειρο μιας δυνητικά καλύτερης ζωής συνέβαλε στη σημερινή κοινωνική παρακμή.

Το παράδοξο είναι ότι, εν τω μεταξύ, οι πραγματικοί υπεύθυνοι, διαρκώς μετακινούμενοι και αυτόμολοι προς καρέκλες της εξουσίας, του οκαζιονισμού, του χρήματος και των προνομίων, είτε έχουν «αξιωματικά-κληρονομικά» εγκατασταθεί είτε –οι νεόκοποι– εισβάλλουν στο προσκήνιο της πολιτικής οικονομίας και συνεχίζουν από δεσπόζουσες θέσεις να διδάσκουν μιντιακά το χειρότερο μάθημα.

«Θέλουμε να σας σώσουμε, αλλά είναι δύσκολο… και, μέχρι να σας σώσουμε, θα κρατήσουμε τα προνόμιά μας, ελαφρώς αφορολόγητοι, κάνοντας καλά αυτό που ξέραμε να κάνουμε πάντα: δηλαδή, τίποτα, αλλά με τους λουφέδες μας στο ακέραιο, και εσείς θα πρέπει να πληρώσετε γι’ αυτό».

Το προηγούμενο διάστημα, από το 2009-2010, υπό τον καταιγιστικό ρυθμό των ατελείωτων «διορθωτικών μέτρων» των πιστωτών σε αμαρτωλές ελληνικές κυβερνήσεις, με ευρωατλαντική πολιτική ευθύνη, και υπό την ασφυκτική επιτήρηση της τρόικας, των θεσμών, του κουαρτέτου, αναβίωσαν αντιλήψεις του παρελθόντος που νομίζαμε ότι είχαν μείνει πίσω προ πολλού.

Νομίζαμε ότι οι ιδεολογίες του πτωχοπροδρομισμού και των υπεραναπληρώσεων είχαν ξεπερασθεί όχι στο φαντασιακό αλλά στο υλικό επίπεδο. Νομίζαμε ότι το συλλογικό αυτομαστίγωμα θα έπρεπε να έχει ένα όριο, όπως και η πολιτική ψευδολογία, η φοροδοτική ικανότητα και η απώλεια της εθνικής κυριαρχίας…

Ποιες είναι σήμερα οι προσδοκίες που καλούνται να αντιπαρατεθούν στη νοσταλγία της παραδοσιακής νεοελληνικής ματαιότητας και της συλλογικής δυστυχίας; Ολες, προσδοκίες του χειρότερου υπό την απειλή του διπλού βρόχου: αρνούμενοι τα μνημόνια καταστρεφόμαστε, υπηρετώντας τα μνημόνια καταστρεφόμαστε.

Υπάρχουν και αυτοί που υποστηρίζουν ότι «εμείς θα τα κάνουμε καλύτερα χωρίς να κάνουμε απολύτως τίποτα έως ότου, οψέποτε, συναντήσουμε τις ευκαιρίες για ανάπτυξη». Βέβαια, αυτά παροικονομούν εκλαϊκευτικά διλήμματα, χωρίς ποιότητες και λογική.

Το χειρότερο όλων –το επίσημο δόγμα– είναι ότι «καλούμαστε να εφαρμόσουμε ένα πρόγραμμα που δεν το θέλουμε, που μας το φόρεσαν εκβιαστικά, που το εφαρμόζουμε επειδή δεν μπορούμε να κάνουμε αλλιώς, και καλούμε τον λαό να αντισταθεί σε αυτό το πρόγραμμα». Παραλογισμός, αν όχι ανοησία.

Ισως, το πραγματικό αριστερό δίλημμα να μην είναι «ανάπτυξη με δανεικά και τελική χρεοκοπία» ή «άρνηση της ανάπτυξης και αναδίπλωση στη μεταπολεμική δυστυχία», ούτε βέβαια μια άνεργη ανάπτυξη. Θα μπορούσε, ίσως, να υπάρξει μεσοπρόθεσμος σχεδιασμός με στοιχεία ενδογενούς ανάπτυξης, κινητοποίησης αδρανών πόρων, εγχώριων επενδύσεων με θέσεις εργασίας και δυνατότητες εξωστρέφειας.

Θα μπορούσε να εδραιωθεί ένα περιβάλλον δίκαιης ανάπτυξης που πληρώνει το κόστος της, το κόστος των απαιτούμενων γι’ αυτόν τον σκοπό δανείων, που θα δημιουργεί προστιθέμενες αξίες και εισόδημα ώστε, στο τέλος του λογαριασμού, οι μελλοντικές γενιές να μην πληρώνουν την ανοησία των σημερινών.

Αυτό το πρόγραμμα ελπίδας –όχι παροχών ή φιλανθρωπίας–, αν δεν υπάρχει, θα έπρεπε ήδη να έχει επινοηθεί. Και βέβαια, οι μεταρρυθμίσεις, αυτές οι μεταρρυθμίσεις που ουδέποτε έγιναν, να στηρίζουν δράσεις αντίθετες με το πνεύμα, τα ήθη και τις πρακτικές των σημερινών (όπως και των χθεσινών) πολιτικών ελίτ.

Οσο οι κυβερνώντες νιώθουν πληρότητα εαυτού, όσο εξαργυρώνουν αγώνες (;) χθεσινούς, όσο μισθοδοτούνται κυβερνητικά παριστάνοντας την αντιπολίτευση, όσο νομίζουν ότι «η Ιστορία είναι με το μέρος μας» και όσο θα επιβραβεύουν την ανικανότητα αποκλείοντας τις κοινωνικές δυνάμεις που βρίσκονται έξω από το παλαιό 3-4%, τόσο θα πλήττονται η κοινωνία και η οικονομία, η αξιοπρέπεια και η λογική, οι προσδοκίες και η ελπίδα, μαζί με το ΑΕΠ.