Τον περασμένο Μάιο συμπληρώθηκαν 50 χρόνια από την έναρξη της Μεγάλης Προλεταριακής Πολιτιστικής Επανάστασης, μιας ριζοσπαστικής περιόδου που προκάλεσε βαθύ ρήγμα στην κινεζική κοινωνία, από το οποίο η χώρα δεν έχει ακόμη συνέλθει. Το ΚΚΚ την καταδίκασε επισήμως το 1981 ως «σοβαρό λάθος» αναγνωρίζοντας τις καταστροφές που προκάλεσε, ωστόσο, το θέμα δεν έχει κλείσει.
Η «συμφωνική συναυλία με κλασικά σοσιαλιστικά τραγούδια» που διοργανώθηκε στο Μέγαρο του Λαού, στις 2 Μαΐου, υπήρξε, για παράδειγμα, αιτία διαμαρτυριών, επικριτικών σχολίων και εύλογων ερωτημάτων. Ο λόγος ήταν η συμπερίληψη στο πρόγραμμα κάποιων αμφιλεγόμενων «κόκκινων τραγουδιών», όπως ο «ύμνος» της Πολιτιστικής Επανάστασης με αναφορές στον «Μεγάλο Τιμονιέρη».
Οι διαμαρτυρίες ξεκίνησαν από την κόρη ενός πρώην υπουργού, που διώχθηκε κατά τη διάρκεια της Πολιτιστικής Επανάστασης, και συνεχίστηκαν στα κοινωνικά δίκτυα. Αφορούσαν δε το πώς και γιατί δόθηκε η άδεια για τη συναυλία, τον, θεωρούμενο, παραπλανητικό τίτλο της και, κυρίως, τη συμπερίληψη των συγκεκριμένων τραγουδιών στο πρόγραμμα.
Η συναυλία καταδικάστηκε για το πολιτικό περιεχόμενο των τραγουδιών, τον τόπο και τον χρόνο της διοργάνωσης και τον σαφή επετειακό χαρακτήρα της. Στις εφημερίδες παρουσιάστηκε ως υπονόμευση της κομματικής πειθαρχίας επειδή έρχεται σε αντίθεση με την επίσημη γραμμή του Κόμματος· στους μπλόγκερ δημιούργησε φόβους μιας ενδεχόμενης επιστροφής σε παλιές πικρές συνταγές· και στα «πηγαδάκια» μιλάνε για προσπάθεια να πληγεί η ηγεσία.
Δεν είναι σπάνιο, ωστόσο, για τους Κινέζους να τραγουδάνε «κόκκινα τραγούδια». Πριν από μερικά χρόνια κάποιοι φίλοι με πήγαν σε ένα εστιατόριο στο οποίο, μόλις περνούσες το κατώφλι, βρισκόσουν δεκαετίες πίσω: στους τοίχους οι γνωστές αφίσες της περιόδου 1966-1976, αντί τραπεζομάντιλα αντίγραφα εφημερίδων εκείνης της εποχής, οι σερβιτόροι ντυμένοι ερυθροφρουροί, το φαγητό λιτό όπως τότε, και μια ορχήστρα που έπαιζε επαναστατικούς ύμνους.
Η αίθουσα ήταν κατάμεστη και οι θαμώνες σε κατάσταση μεγάλης ψυχικής ευφορίας. Τραγουδούσαν γεμάτοι ενθουσιασμό και πάθος και χόρευαν παίρνοντας τις χαρακτηριστικές στάσεις των θεατρικών ηρώων της χήρας του Μάο - κάτι ασυνήθιστο για έναν λαό που δεν διακρίνεται για εξωστρεφείς εκδηλώσεις.
Εφυγα πολύ μπερδεμένη. Επρόκειτο για νοσταλγούς της περιόδου εκείνης ή για νοσταλγία της νιότης; αναρωτιόμουν. Εκτοτε, έθεσα το ερώτημα σε αρκετούς: σε άλλοτε φανατικούς ερυθροφρουρούς αλλά και σε θύματα ανελέητων διώξεων. Ολοι συμφώνησαν ότι επρόκειτο για νοσταλγική, νοερή, επιστροφή στα χρόνια της νιότης· όχι για νοσταλγία μιας περιόδου, την οποία και οι μεν και οι δε καταδικάζουν. Αλλωστε, δεν ξέρουν άλλα τραγούδια...
Αφίσες και σύμβολα της περιόδου εκείνης μπορεί να αγοράσει κανείς στις αγορές του Πεκίνου και όπου ανθεί ο «κόκκινος τουρισμός» - ιδιαίτερα δημοφιλής τα τελευταία χρόνια, περιλαμβάνει επισκέψεις σε πόλεις και τοποθεσίες συνδεδεμένες με την κομμουνιστική επανάσταση (αρχηγείο της Γιανάν, όρος Λουσάν, επαναστατικές βάσεις). Είδα εκεί νέους με στρατιωτικές φόρμες και το περιβραχιόνιο των ερυθροφρουρών, πρόθυμους να βοηθήσουν τους επισκέπτες - μέρος, βεβαίως, του απαραίτητου ντεκόρ.
Εκείνη τη μέρα όλοι θυμήθηκαν την επέτειο, αλλά κανείς δεν μίλησε· και όλοι αναριγούν στην ιδέα ότι θα μπορούσε να ξανασυμβεί κάτι ανάλογο, μου είπε μια φίλη.
Σαφώς, υπάρχουν ακόμη κάποιοι νοσταλγοί εκείνων των επιλογών. Υπάρχουν, επίσης, κάποιοι ιστότοποι που προωθούν τον μαρξισμό-λενινισμό και αντιτίθενται στις νεοφιλελεύθερες πολιτικές και στην πορεία της χώρας προς τον καπιταλισμό, όπως θεωρούν τις σημερινές επιλογές.
Ιδρύθηκαν μετά το 2003 ως αντίδραση στα σοβαρά κοινωνικά προβλήματα που αντιμετώπιζε η χώρα (τεράστιες ανισότητες, διαφθορά, ρύπανση). Κάποιοι στήριξαν τον Μπο Σιλάι, τον άλλοτε πανίσχυρο κυβερνήτη της Επαρχίας Σιτσουάν, που καταδικάστηκε σε ισόβια για διαφθορά. Η ριζοσπαστικοποίηση που είχε επιχειρήσει, με αποστολή σπουδαστών στην ύπαιθρο, μαζικές κινητοποιήσεις και «κόκκινα τραγούδια», προσέλκυσε τους νοσταλγούς των μαοϊκών πρακτικών και ανησύχησε άλλους.
Μετά το 2008 αυτά ατόνησαν, αρκετές ιστοσελίδες λογοκρίθηκαν και έκλεισαν, ωστόσο, το φάντασμα της Πολιτιστικής Επανάστασης πλανάται ακόμη. Οι Κινέζοι ζουν βαριά την κληρονομιά εκείνης της περιόδου, οι πληγές δεν έχουν επουλωθεί. Η παραμικρή σκέψη ότι θα μπορούσε να συμβεί κάτι ανάλογο τους τρομάζει, και η ιστορική αξιολόγηση περιμένει την ώρα της.
Ο ίδιος ο πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ και η οικογένειά του υπήρξαν θύματα των διώξεων της συλλογικής εκείνης παράκρουσης, γι’ αυτό, πιστεύουν οι Κινέζοι, δεν θα επέτρεπε ποτέ οποιαδήποτε επιστροφή σε επιλογές που θα έθεταν σε κίνδυνο την κοινωνική και πολιτική συνοχή.
Ετσι, οι προσπάθειές του για εξισορρόπηση στο Κόμμα, ανάμεσα σε εκείνους που επιθυμούν να συνεχιστούν οι μεταρρυθμίσεις και εκείνους που βλέπουν θετικά την επιστροφή σε πιο συντηρητικές λύσεις, αποκτά μια άλλη διάσταση, καθώς επίσης και κάθε αναφορά στην Πολιτιστική Επανάσταση, πενήντα χρόνια μετά.
*αναπλ. καθηγήτρια Ελληνικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Πεκίνου
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας