Το φανάρι

Στις παρυφές του κέντρου μεγάλης επαρχιακής πόλης, σε δρόμο πολυσύχναστο, βρίσκεται φωτεινός σηματοδότης. Δεν υπάρχει σταυροδρόμι, ούτε εκβάλει άλλος δρόμος στην κατεύθυνση των οχημάτων· το φανάρι δείχνει να μην έχει λόγο ύπαρξης.

Δυσφορούν οι οδηγοί όποτε τους πιάνει κόκκινο, μάλιστα κάποιοι το αψηφούν και περνάνε χωρίς να του δώσουνε καμία απολύτως σημασία. «Ελα μωρέ τώρα, δεν το ξέρεις πως ετούτο το φανάρι είναι άχρηστο;

Γιατί να μην περάσω, ποιο αυτοκίνητο θα με τρακάρει, αφού δεν έχει δρόμο;» μου αποκρίθηκε ένας γνωστός, όταν του έκανα τη σχετική υπόδειξη.

Στο κόκκινο φανάρι σταματάς, το ίδιο και στο «στοπ». Ακινητοποιείσαι, μέχρι νεωτέρας. Ο κώδικας κυκλοφορίας είναι ξεκάθαρος και δεν σηκώνει αντιρρήσεις, ανεξάρτητα αν το φανάρι ή το «στοπ» βρίσκονται στη μέση του πουθενά. Ή μήπως σηκώνει συζήτηση το πράγμα; Η εφαρμογή του οποιουδήποτε θεσμοθετημένου κανόνα είναι υποχρεωτική ή εναπόκειται στου καθενός την κρίση το αν θα τηρηθεί και με ποιον τρόπο;

Μήπως θα πρέπει να αξιολογούμε τον κανόνα λαμβάνοντας υπόψη την περίσταση και ανάλογα να πράττουμε; Υπάρχουν, άραγε, στιγμές που ο κανόνας δημιουργεί εμπόδια και πρέπει οπωσδήποτε να παρακάμπτεται αυτοβούλως, όπως σε ετούτο το φανάρι, που προφανέστατα -κατά τη γνώμη των πολλών- παρεμποδίζει την κυκλοφορία άνευ λόγου;

Μα δεν μπορεί, «εκείνοι που το φύτεψαν δεν έστεκαν με τα καλά τους». Θα τους αμφισβητήσουμε, όπως κι αυτούς που φτιάξανε τους κανόνες. Τι κίνητρο να είχαν και ποιο συμφέρον θέλησαν να εξυπηρετήσουν; Βεβαίως το «γιατί» πρέπει να αναζητείται και μάλιστα οπωσδήποτε. Οπως και η χρησιμότητα ή η αναγκαιότητα ενός κανόνα.

Υφίστανται ακόμα οι λόγοι και οι αιτίες που οδήγησαν στη θέσπισή του; Εξυπηρετεί την εύρυθμη λειτουργία του συνόλου ή το απορρυθμίζει και δρα διαλυτικά; Υπερασπίζεται αδυνάτους και μη προνομιούχους ή ωφελεί τους λίγους στις πλάτες των πολλών; Τον χρειαζόμαστε στ’ αλήθεια ή μας καταπιέζει;

Ομως αυτή η αμφιβολία για τα κίνητρα και τους σκοπούς του νομοθέτη, αλλά και για την αξιοπιστία όσων επωμίστηκαν το βάρος της εφαρμογής και του ελέγχου, μας δίνει το δικαίωμα να αγνοούμε τον κανόνα και να τον υπακούμε κατά το δοκούν; Ή πρέπει να τον εφαρμόζουμε, ακόμα κι αν δεν τον κατανοούμε και τον θεωρούμε βλαπτικό για τα συμφέροντά μας;

Μήπως δεν θα ήταν μια πιο δραστική λύση, αφού δεν τους εμπιστευόμαστε αυτούς που εμπνεύστηκαν κάποιον κανόνα, να τους απαλλάξουμε από την ευθύνη και με πιο άξιους να τους αντικαταστήσουμε; Και, γιατί όχι, να διεκδικήσουμε και την ισότιμη συμμετοχή μας στη λήψη μιας απόφασης και όχι μονάχα διά αντιπροσώπου;

Δίπλα ακριβώς από το «παράλογο» φανάρι βρίσκεται το κοιμητήριο της πόλης. Χωρίς την ύπαρξή του, άνθρωποι κυρίως ηλικιωμένοι θα δυσκολεύονταν αφάνταστα να περάσουνε απέναντι τον δρόμο. Ποιος θα τους το 'λεγε ότι εξαιτίας της νοοτροπίας ορισμένων, στην προσπάθειά τους να απομακρυνθούν από το κοιμητήριο κινδυνεύουν να γίνουν μια ώρα αρχύτερα μόνιμοι κάτοικοί του.