Πολιτισμός και ολοκληρωτισμός

Αν η ελευθερία της γνώμης ήταν η ελευθερία του αληθούς και η απαγόρευση του λάθους, θα ζούσαμε υπό στυγνή ολοκληρωτική δικτατορία

Αντώνης Λιάκος

Ο λόγος είναι για τη δίκη στο Ρέθυμνο της Κρήτης του Γερμανού ιστορικού Χάιντς Ρίχτερ, έπειτα από μηνυτήρια αναφορά στρατηγού. Κατηγορείται για «άρνηση εγκλημάτων του ναζισμού σε βάρος του κρητικού λαού με υβριστικό περιεχόμενο».

Το αδίκημα είναι ότι σε βιβλίο του, που εκδόθηκε το 2011, με τίτλο «Η Μάχη της Κρήτης» (και στο πρωτότυπο γερμανικό «Η κατάκτηση της Κρήτης») αναφέρει, μεταξύ άλλων, ότι «βάναυσες και βάρβαρες πρακτικές δεν χρησιμοποίησαν μόνο οι μονάδες εισβολής αλλά και οι άτακτοι Κρήτες, που έλαβαν τα όπλα εναντίον τους».

Ο κατηγορούμενος δικάζεται διότι εκφέρει μια γνώμη επί ιστορικών γεγονότων, έχει άποψη, δηλαδή, ως επιστήμων. Η γνώμη και η άποψη προφανώς δεν συμβαδίζουν απολύτως με την επικρατούσα ιστορική αντίληψη. Και με τον τρόπο αυτόν «παραχαράσσει» την Ιστορία, άρα όχι μόνο ελέγχεται αλλά είναι και ποινικώς κολάσιμος η πράξη, δηλαδή η γνώμη.

Εάν η γνώμη αυτή είχε εκφραστεί σε εκδήλωση-συνέδριο μεταξύ ιστορικών, ίσως να περνούσε απαρατήρητη ή, πιθανόν, να είχε υποστεί κριτική, και έντονη μάλιστα, από άλλους ιστορικούς. Αλλωστε η αντιπαράθεση σε θέματα που έχουν να κάνουν με γεγονότα ή με ερμηνείες επ’ αυτών είναι συνήθης κατάσταση.

Το ξεχωριστό ενδιαφέρον βρίσκεται στο ότι οδηγείται στη δικαστική αίθουσα η άποψη, τώρα. Γιατί άραγε;

Το ζήτημα είναι μάλλον πολιτικό. Τόσο το πώς ξεκίνησε η αντίδραση στο βιβλίο και στην άποψη όσο και το πώς οδηγήθηκε στο δικαστήριο.

Ο συγγραφέας καθηγητής έχει τιμηθεί στο παρελθόν από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κ. Στεφανόπουλο και από το Πανεπιστήμιο της Κρήτης. Δηλαδή, τώρα, θα δεχτούμε ότι είναι «φιλέλλην» και έτσι δεν τον διώκουμε, αλλά τον κυνηγούμε ως «ανθέλληνα»; Και πάλι τότε είναι σαν να αποδεχόμαστε την ποινική του δίωξη. Δηλαδή πάλι συμφωνούμε να καθίσει στο σκαμνί για τις απόψεις του!

Η ελληνική Ιστορία στη διαδρομή του 20ού αιώνα είναι αρκετά ενδεικτική του πώς αντιμετωπιζόταν η «άλλη» άποψη, η «διαφορετική» και βεβαίως η «ανατρεπτική» από τα «παραδεδεγμένα».

Από το 1929 με το «ιδιώνυμο» της κυβέρνησης Ελευθερίου Βενιζέλου διώχθηκαν ιδιαιτέρως κομμουνιστές, αριστεροί και αναρχικοί, οι «ανατρεπτικοί», όπως τους έλεγαν τότε.

Το 1936 ο νόμος αυτός αντικαταστάθηκε με αναγκαστικό νόμο του Ι. Μεταξά. Εντατικοποιήθηκε ο έλεγχος των πολιτικών φρονημάτων και θεσπίστηκαν οι «δηλώσεις μετανοίας».

Ο Α.Ν. 509 θεσπίστηκε το 1947. Στόχος του ήταν αφενός το ΚΚΕ και οι προσκείμενοι σ’ αυτό πολιτικοί σχηματισμοί εκτός νόμου και αφετέρου ο χωρισμός του πληθυσμού σε δύο κατηγορίες, τους εθνικόφρονες-νομιμόφρονες και τους μη εθνικόφρονες.

Με τον 509 διώχθηκαν επί δικτατορίας και κεντρώοι και δεξιοί και βασιλικοί.

Το 1974, από τη μεταπολιτευτική κυβέρνηση του Κ. Καραμανλή καταργήθηκε ο 509 ενώ η πτώση της δικτατορίας ήταν και η αρχή της άρσης των συνεπειών του εμφυλίου πολέμου.

Το ’79 έγινε νόμος «αντιρατσιστικός», ο οποίος ελάχιστες φορές εφαρμόστηκε. Αλλά και ο Κ. Πλεύρης αθωώθηκε από τον Αρειο Πάγο για το βιβλίο του για τους Εβραίους και την αμφισβήτηση του Ολοκαυτώματος.

Το 2014 τροποποιήθηκε ο νόμος. Ανασύρθηκε από την αφάνεια και έγινε κινητοποίηση να διωχθεί ο Χ. Ρίχτερ για το φρόνημα, όχι για πράξεις του. Παράλληλα, είναι σε εξέλιξη η ιστορία με τον υπουργό Παιδείας Ν. Φίλη περί «γενοκτονίας» των Ποντίων και την ποινικοποίηση της άποψής του για «εθνοκάθαρση» (προσφάτως κατέθεσε μήνυση εναντίον του ο Φαήλος Κρανιδιώτης). Και βρέθηκε στο στόχαστρο «εθνικοπατριωτών», προς δόξαν της ελευθερίας στην άποψη, στην οποία οι ίδιοι ομνύουν.

Η ίδια η υπόθεση της Χρυσής Αυγής, πάντως, δείχνει πώς μπορούν να αντιμετωπίζονται τα πράγματα. Διώκεται ως εγκληματική οργάνωση για τις πράξεις της κι όχι για τις ναζιστικές ιδέες της.

Η δίωξη του Χ. Ρίχτερ είναι πολιτικό και πολιτισμικό ζήτημα. Τα κόμματα οφείλουν να πάρουν θέση και να προχωρήσει η νομοθετική ρύθμιση. Οταν παραπέμπεται στο δικαστήριο η επιστημονική γνώμη ή η ελευθερία της γνώμης, τότε το πολίτευμα πάσχει.