Ιστορικές εκδοχές και πολιτισμική αλήθεια

Το πρόβλημα της αλήθειας, της προσέγγισής της, της αληθοφάνειας αλλά και του επιστημονικού σκεπτικισμού αναφορικά με τις θεωρίες των φυσικών επιστημών είναι πάντοτε ένα επίκαιρο ζήτημα που ιδιαίτερα στις μέρες μας ταλανίζει τη φιλοσοφία της φυσικής επιστήμης. Η αδιαμφισβήτητη αυτή επιστημολογική αλήθεια, παρ’ όλο που καθόλου δεν απαγορεύει την αναζήτηση της αλήθειας των ιστορικών γεγονότων, θα πρέπει ωστόσο να κάνει ιδιαίτερα προσεκτική την ιστορική τους μελέτη.

Αλλο πράγμα είναι να υποστηρίζει κανείς ότι οι Ελληνες σφαγίασαν, δυστυχώς, τους Τούρκους στη μάχη της Τριπολιτσάς, ότι έκαψαν, δυστυχώς, γυναικόπαιδα στο Εσκί Σεχίρ μέσα στα τζαμιά, και άλλο πράγμα είναι, για την αλήθεια της Ιστορίας, συνειρμικά να εννοείται, λόγω μιας τυχαίας παράλειψης περισσότερων διασαφήσεων, ότι στο παγκόσμιο ιστορικά και ανθρώπινα επαίσχυντο μακελειό των κατακτήσεων και της αποικιοκρατικής βαρβαρότητας, η καταστροφική και βάρβαρη παρουσία των Ελλήνων τίποτε δεν έχει να ζηλέψει από αυτή άλλων ιστορικών λαών και εθνών.

Οταν μάλιστα, στο ίδιο χρονικό διάστημα, σήμερα, στις μέρες μας, που η χώρα βρίσκεται σε άθλια κατάσταση πολεμικής υποδούλωσης, όχι ασφαλώς δίχως και τις τεράστιες δικές της ευθύνες, εμείς οι ίδιοι διαλαλούμε στα «θέατρα και αμφιθέατρα του κόσμου» την αιμοδιψή και βάρβαρη ιστορική παρουσία του ιμπεριαλιστή Αλεξάνδρου, την ιστορική εθνική μας ασυνέχεια, την πλήρη ασυνέχεια της ελληνικής γλώσσας, την πλήρη απαξία του αρχαιοελληνικού πολιτισμού, αλλά και του βυζαντινού, τη φασίζουσα και μισογύνικη αρχαιοελληνική κοινωνικοπολιτική ζωή, όταν αφήνουμε μία Ακρόπολη να υποβαθμίζεται ακόμη και κάτω από ένα Κολοσσαίο, τότε προ πολλού κάτι δεν πάει καλά στη χώρα αυτή και μακάρι η πλήρης αυτή σύγχυση να ήταν το μόνο σημάδι της παντελούς παρακμής στην οποία βρισκόμαστε.

Τι να πρωτοαναφέρει εδώ κανείς, προσπαθώντας να παρουσιάσει έναν τεκμηριωμένο αντίλογο; Μήπως τη διαχρονικά έγκυρη διεθνή ιστοριογραφία που αναγνωρίζει τον ιδιοφυή Αλέξανδρο ως τον μοναδικό ουσιαστικά και κοινά αποδεκτό Μέγα της Ιστορίας; Μήπως με έμφαση θα πρέπει να θυμηθούμε ξανά και ξανά την απύθμενη βαρβαρότητα των Σταυροφόρων, την εξολόθρευση εκατομμυρίων ανθρώπων, κυρίως γυναικών, ως μαγισσών, από την Ιερά Εξέταση; Μόνο τον 17ο αιώνα εξολοθρεύτηκαν κατά τον τρόπο αυτό περίπου ένα εκατομμύριο δυστυχείς άνθρωποι, ενώ ακόμη και το 1823 αναφέρεται στη Ολλανδία μία ιεροεξεταστική περίπτωση. Μήπως να ονοματίσουμε μία προς μία τις χώρες που με την αποικιοκρατική τους πολιτική εξαφάνισαν και συνεχίζουν να εξαφανίζουν ληστρικά ανθρώπους και ολόκληρους λαούς;

Ως μία από τις εκδοχές αυτού του αντίλογου παραθέτω πάλι εδώ, σταχυολογώντας σχετικώς, τον Καστοριάδη (Κορνήλιος Καστοριάδης, «Οι ομιλίες μου στην Ελλάδα», ύψιλον/βιβλία, Αθήνα 2000, σελ. 19, 21, 81, 141):

Αυτό φυσικά δεν σημαίνει κατά κανέναν τρόπο ότι προσπαθούμε να “εξηγήσουμε” ή να αναιρέσουμε τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη μέσω της ύπαρξης της δουλείας. (...) Επίσης, δεν μπορώ να αγνοήσω το γεγονός ότι η ίδια μου η σκέψη, όσο κι αν τη νομίζω πρωτότυπη, δεν είναι παρά ένα αναρίγισμα ή, στην καλύτερη περίπτωση, ένας κυματισμός απάνω σ’ αυτό το τεράστιο κοινωνικο-ιστορικό ποτάμι που πήγασε στην Ιωνία εδώ και 25 αιώνες. (...)

Για να πάμε στη διδασκαλία των αρχαίων ελληνικών, της οποίας είμαι εξαιρετικά ένθερμος οπαδός... πρέπει να σκεφτούμε, π.χ., όλη τη σημασιακή διάσταση της γλώσσας, τον αναγκαίο εμπλουτισμό της, το γεγονός ότι αν δεν ξέρουμε αρχαία ελληνικά δεν μπορούμε καν να καταλάβουμε τους δικούς μας ποιητές και πεζογράφους, τον Κάλβο, τον Καβάφη, τον Ροΐδη, τον Παπαρρηγόπουλο, τον Παπαδιαμάντη, και τόσους άλλους. (...)

Αν ποτέ ακούσετε κανέναν καθηγητή πανεπιστημίου να σας μιλήσει για ρωμαϊκή δημοκρατία, γελάστε. Η Ρώμη ήτανε ολιγαρχία από την αρχή μέχρι το τέλος.

Αν ακούσετε κανέναν μαρξιστή να σας πει ότι η αθηναϊκή δημοκρατία στηριζόταν στη δουλεία, ξαναγελάστε. Δουλεία υπήρχε παντού στον αρχαίο κόσμο, αλλά πουθενά αλλού δεν υπήρχε δημοκρατία. Πείτε του ακόμα ότι δεν ξέρει τον μαρξισμό, γιατί ο ίδιος ο Μαρξ γράφει, πολύ σωστά, ότι η πραγματική κοινωνικο-οικονομική βάση της αρχαίας δημοκρατίας ήταν οι ελεύθεροι ανεξάρτητοι μικροπαραγωγοί.

Και βέβαια δεν χρειάζεται εδώ να συμπληρώσουμε οτιδήποτε άλλο για το πόσο υποβαθμισμένη, σε όλα τα επίπεδα, είναι ακόμη και σήμερα η θέση της γυναίκας στις δημοκρατίες μας (όπου απέκτησε δικαίωμα ψήφου, στις περισσότερες από αυτές, το 1945), και πόσες μορφές δουλείας παρατηρούνται στις μέρες μας.

Οι άνθρωποι αυτοί που τρέχουν να σώσουν και να περιθάλψουν, παρά τη δική τους δυστυχία και ανέχεια και ξεπερνώντας τα όριά τους, τους δυστυχείς πρόσφυγες –όταν οι δημοκράτες, και εν πολλοίς πλουσιότεροι βόρειοι φίλοι μας, σηκώνουν απροσπέλαστα τείχη προστασίας τους– έχουν μέσα τους αυτή την υπέροχη αίσθηση της κατοχής και της παραγωγής πολιτισμού.

Δεν είναι λοιπόν ιστορικά δικαιολογημένο και επιβεβλημένο, με βάση τις εκδοχές που παρουσίασα, να καταστρέψουμε αυτό το μοναδικό, διαχρονικά υφιστάμενο πολιτισμικό φαντασιακό αυτού του τόπου. Θα έλεγα μάλιστα ότι είναι και επικίνδυνο αν το πράξουμε. Αλλωστε ιστορικό, διαχρονικά, είναι το γεγονός ότι αν πράγματι χρειαστεί ξέρουμε, και ως πολυπολιτισμικό, διαλεκτικά διαμορφωμένο Εθνος, να υπερασπιστούμε αυτόν τον τόπο.

*καθηγητής Φιλοσοφίας της Τεχνοεπιστήμης στο Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών του ΠΤΔΕ του ΑΠΘ