Καράβια ελευθερίας και προσφυγιάς

Η θάλασσα· πώς έγινε έτσι η θάλασσα;

Αλήθεια, πώς να αποκριθούμε στους στίχους του ποιητή της Ιωνίας; Κακοφόρμισε το νερό του Αιγαίου Πελάγους, τούτο το φθινόπωρο, κι ας έχει τόσο ιώδιο.

Από τη θάλασσα έρχεται στα νησιά καθετί το απαραίτητο, το αναγκαίο· τρόφιμα, φάρμακα, πρώτες ύλες, τουρίστες, αναπληρωτές εκπαιδευτικοί και αγροτικοί γιατροί· αλλά κι η ποθητή λευτεριά.

«Σπεύσατε να μας καταλάβετε», έγραψε εναγωνίως, τέτοιες μέρες το 1912, σε επιστολή του προς τον Ελευθέριο Βενιζέλο ο Λέσβιος ευπατρίδης Θρασύβουλος Μελανδινός.

Και πράγματι, ο ελληνικός στόλος έσπευσε στα νησιά του Βορειοανατολικού Αιγαίου. 8 Νοεμβρίου 1912· έξω από το λιμάνι της Μυτιλήνης ναυλοχούν τα πολεμικά πλοία Αβέρωφ, Υδρα, Ψαρά, Νίκη, Κανάρης, Πέλοψ, Ασπίς, Ιέραξ.

Μεταφέρουν ναύτες και στρατιώτες για να λευτερώσουν τη Λέσβο. Σε έναν μήνα το νησί απελευθερώνεται, μαζί με τα άλλα νησιά της περιοχής.

Κι έρχονται οι παλιολλαδίτες δημόσιοι υπάλληλοι φέρνοντας τους δικούς τους τρόπους λειτουργίας και συμπεριφοράς, άγνωστους και παράξενους στους ντόπιους κατοίκους.

«Ερχόταν στη Μυτιλήνη με αίσθημα ανωτερότητας», γράφει ο Ασημάκης Πανσέληνος.

Νοέμβρης 2015· στο λιμάνι της Μυτιλήνης δένουν σχεδόν κάθε μέρα τα επιβατηγά πλοία Ελ. Βενιζέλος, Αριάδνη, Πάτμος, Ρόδος.

Οι επιβάτες για Πειραιά δυσκολεύονται να βρουν εισιτήριο.

Μα έχει τόση επιβατική κίνηση η Λέσβος στις αρχές του χειμώνα;

Ηρθαν Ευρωπαίοι τουρίστες να ενισχύσουν οικονομικά τα νησιά;

Οχι, μετακινούνται στη στεριανή Ελλάδα οι δεκάδες χιλιάδες πρόσφυγες και μετανάστες που βρήκαν προσώρας απάγκιο στη Λέσβο.

Ολοι αυτοί αποδιωγμένοι από τις πατρίδες τους λόγω πολέμου.

Ο ποιητής επαληθεύεται και στον νέο αιώνα:

Τα σπίτια που είχα μου τα πήραν. Ετυχε/ να ’ναι τα χρόνια δίσεχτα· πόλεμοι, χαλασμοί, ξενιτεμοί.

Εδώ στην άκρη της θάλασσας, στην κουκκίδα της Λέσβος όπου «ο κόσμος ένα απέραντο ξενοδοχείο», οι κατατρεγμένοι συνάντησαν την ανθρωπιά, την προστασία, την αγάπη, την ανεκτικότητα.

Το χριστιανικό «αγαπάτε αλλήλους» δέθηκε με το πολιτικοκοινωνικό διεθνιστικό «πολίτες του κόσμου».

Εδώ, μέσα στην κρίση, οι άνθρωποι έδωσαν πίσω το νόημα στις λέξεις ανθρωπιά κι αλληλεγγύη.

Δεν μπόρεσαν όμως να ξεπεράσουν τη φύση. Κι ήρθαν οι αγέρηδες, που έφεραν κύματα κι αυτά με τη σειρά τους ναυάγια και πνιγμένους.

Δεν είναι μόνο η Σκαμιά, η Κάγια κι η Εφταλού, οι αμμουδιές όπου ξεβράζονται σώματα πνιγμένων.

Σε πολλές αμμουδιές, εκεί όπου το καλοκαίρι λιάζονται ξένοιαστοι κολυμβητές, ξεβράζονται άψυχα κορμιά· στην Τσιχράντα, στο Καλό Λιμάνι, στα Αμπέλια, ώς και μέσα στην πόλη της Μυτιλήνης, στη Φυκιότρυπα και στου Καλαμάρη.

Οι τόποι παραθερισμού κι αναψυχής μετατράπηκαν σε αποθέτες νεκρών. Οι άταφοι νεκροί θα στοιχειώσουν στον ύπνο μας, επί δικαίους και αδίκους.

Ε! σεις του κόσμου οι δυνατοί, των Βρυξελλών, της Νέας Υόρκης, της Αθήνας, ρίξτε τη ματιά σας στην κουκκίδα της Σαπφούς, στο «νησί που αργότερα όταν κατοικήθηκε, ονομάστηκε “Λέσβος”», κατά τον Ελύτη.

Δεν χρειαζόμαστε άλλο τον έπαινό σας, την αναφορά στη λυρική ποίηση του νησιού μας, στους ανθρώπους και στην πολιτιστική δημιουργία τους.

Ούτε τον καλό λόγο στις ανταποκρίσεις των δημοσιογράφων.

Θέλουμε στη θάλασσα να αρμενίζουν πλεούμενα ταξιδιάρικα κι όχι υπολείμματα ναυαγίων· στις παραλίες να τριζοβολάνε βότσαλα και στις αμμουδιές η άμμος να περιμένει τα παιδικά παιχνίδια.

Θέλουμε οι άνθρωποι απ’ την απέναντι γης, όπως και να τους ονοματίσουν οι χολιασμένοι (που κάνουν τον σταυρό τους τρεις φορές και φιλούν τις εικόνες των αγίων), να επιβιβάζονται από τη γη της Μικράς Ασίας στα καράβια της γραμμής κι όχι στα σαπιοκάραβα.

Θέλουμε να πάψει να ορθώνεται ο ελληνικός φράχτης. Δεν θέλουμε τα βραβεία και τους επαίνους σας.

Αλλά να πάψουμε να είμαστε εθελοντές του πόνου και της κακουχίας των ανθρώπων της γειτονικής ηπείρου· να μείνουμε απλοί κάτοικοι της παραμεθορίου· με τα νοσοκομεία και τους γιατρούς, τα σχολειά και τους δασκάλους και τα καράβια για τις ανάγκες μας· με τις μικρές και μεγάλες χαρές της ζωής των ακριτών.

Νησιώτες στις αμμουδιές της Σαπφούς, του Ομήρου και του Πυθαγόρα, με τις ελιές, τα αμπέλια και τον πολιτισμό μας.

*συγγραφέας, διδάκτορας Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας