Χανιόπορτα Ηρακλείου Κρήτης

Πολλές φορές καθημερινά περνούσα από το τεράστιο άνοιγμα της Χανιόπορτας. Πηγαίνοντας στο 3^ο Δημοτικό Σχολείο της Αγίας Τριάδας, τη διέσχιζα και κατηφόριζα προς το σχολείο. Στην επιστροφή περνούσα από την ίδια πόρτα. Τη λένε Χανιόπορτα γιατί πρέπει να περάσεις απ` αυτήν για να πας στα Χανιά. Από τις αρχές του 20^ου αιώνα που ανοίχτηκε, είναι η πύλη με τη μεγαλύτερη κυκλοφορία. Μια τεράστια πόρτα, μια πύλη, μια θύρα πάντα ανοικτή στις καρδιές των Καστρινών, χωρίς πορτόφυλλα. Δεν ίσχυσε ποτέ για την Χανιόπορτα το « Άρατε πύλας» της Παλαιάς Διαθήκης. Μέχρι που μεταναστεύσαμε η πύλη αυτή μου φαινόταν μια πόρτα που την περνούσαν μόνο καλοί και ευγενικοί άνθρωποι, είτε να μπουν στην αγαπημένη πόλη, είτε να βγουν. Δεν χρειαζόταν σιδεριές, μπάρες και θυρόφυλλα γιατί, όπως έλεγε η γιαγιά μου η Ζουμπουλιά « από εκεί περνούνε αντράκι μου, μόνο καλοί άνθρωποι». Ήταν ορθάνοικτη, ήταν η πόρτα που διάβηκα για να μπω στο μέλλον. Στην παιδική μου σκέψη η Χανιόπορτα φάνταζε η πύλη που θα με οδηγούσε σε δικά μου μονοπάτια, σε ατραπούς σκέψης, ευτυχίας αλλά και σε στεριανούς ή θαλασσινούς δρόμους. Η Χανιόπορτα μου άνοιγε πόρτες εκεί που δεν υπήρχαν. Ήταν η Μητέρα Πόρτα και όλες οι άλλες πόρτες ήταν παιδιά της που άνοιγαν όταν περνούσα. Οι παππούδες, αγιασμένοι από τον πόλεμο και τη σκληρή δουλειά λέγανε:

«Ν` ανοίγεις στην περπατησιά σου τη δική σου κοψιά, το δικό σου μονοπάτι και θα δεις πως θ` ανοίγουνε όλες οι κλειστές πόρτες. Οι πόρτες θα είναι ανοιχτές και τα σκυλιά δεμένα. Θα έχεις το χρυσό κλειδί πού ξεσφαλίζει ( ανοίγει) όλες τις σφαλικτές πόρτες».

Η Χανιόπορτα όριζε το μέσα και το έξω του Ηρακλείου. Περνούσες για να μπεις στην πόλη, περνούσες για να βγεις.

Που θα βρω την ευτυχία; Μπαίνοντας ή βγαίνοντας;. Και μπαίνοντας και βγαίνοντας αρκεί η πόρτα να είναι διάπλατη, χωρίς σιδεριές, πάντα ανοικτή. Στις κλειστές, σφραγισμένες, μελαγχολικές και στενάχωρες πόλεις η ευτυχία βρίσκεται βγαίνοντας. Στη Χανιόπορτα, που είναι πάντα ανοιχτή σαν τη σκέψη, η ευτυχία είναι και προς τα μέσα και προς τα έξω. Ίσως γιατί η ίδια πόρτα, περνώντας την, σε οδηγεί ταυτόχρονα και στο παρελθόν και στο μέλλον.

Στο εξατάξιο Καπετανάκειο Γυμνάσιο ο φιλόλογος έλεγε: «Να διαβάζετε βιβλία και προπαντός τον Ηρακλειώτη τον Καζαντζάκη. Κάθε βιβλίο είναι μια πόρτα, ένα πέρασμα για μια καλύτερη ζωή». Ένας συμμαθητής ρώτησε:

-Κύριε η Χανιόπορτα ποιο βιβλίο είναι;

-Είναι ο « Καπετάν Μιχάλης» του Νίκου Καζαντζάκη απάντησε ο καθηγητής.

Ο ίδιος συμμαθητής, ρώτησε τον καθηγητή Μαθηματικών.

-Κύριε από τη Χανιόπορτα μπαίνουν περισσότεροι απ` όσους βγαίνουν;

-Μπαίνουν περισσότεροι επειδή η πύλη αυτή σε βάζει μέσα στην πόλη.

Αχ πόρτα μου Χανιόπορτα, πόρτα της ευφροσύνης,

μπαίνω και βγαίνω πόρτα μου πάντα με χαρμοσύνη.

-Η σωτηρία της ηλικιωμένης γυναίκας.

Ο πατέρας μου κατηφορίζοντας από το σπίτι στη Χανιόπορτα, είδε κόσμο μαζεμένο κάτω από την καμάρα να κοιτά προς τα πάνω. Μια μαυροφορεμένη γιαγιά ήταν στην κορφή της Χανιόπορτας και ήθελε να πέσει. Ο καλός μου πατέρας έσπευσε, ανέβηκε στο μπεντένι από την πέτρινη σκάλα με τα 100 σκαλιά, έφτασε πίσω από τη γιαγιά και την αγκάλιασε σφιχτά. Η γιαγιά, που ήταν έτοιμη να πέσει, πόνεσε από το σφιχταγκάλιασμα και είπε στον πατέρα: «Ώφου και τα πλευρά μου σπασες».

-Οι λιομαζώχτρες και οι λιομαζωχτάδες.

Κάτω από την τεράστια καμάρα της Χανιόπορτας περνούσαν τη βραδιά τους εργάτες από τη βόρεια Ελλάδα που ερχόταν κάθε χρόνο για το μάζεμα της ελιάς. Ο πατέρας, πολύ κοινωνικός, γνώρισε μια πενταμελή οικογένεια εργατών. Κλείσανε για την επομένη να πάνε σε ελαιώνα για το λιομάζωμα. Όμως η φιλοτιμία του πατέρα δεν του επέτρεπε να τους αφήσει να κοιμηθούν στο πλακόστρωτο της Χανιόπορτας. Τους πήρε στο σπίτι, τους φιλοξενήσαμε σ` ένα μεγάλο δωμάτιο και τους δώσαμε φαγητό. Αυτό επαναλήφθηκε για πολλά χρόνια μέχρι που μεταναστεύσαμε οικογενειακώς στην Αθήνα. Ένα από τα αγόρια αυτής της οικογένειας δεν ξέχασε ποτέ αυτήν την ευεργεσία των γονιών μου.

-Το περίπτερο του συμπέθερου

Βγαίνοντας από την πόλη, δεξιά στη γωνία μπεντενιού και Χανιόπορτας, ήταν το περίπτερο του συμπέθερου πρόσφυγα Μικρασιάτη. Το περίπτερο του παραχωρήθηκε γιατί είχε τραυματιστεί βαριά στο Μικρασιατικό πόλεμο. Ήταν καλός και ευγενικός. Έλεγε ιστορίες για την χαμένη πατρίδα που τόσο λαχταρούσε. Οι Μικρασιάτες στην Κρήτη έφεραν αγάπη, τέχνες και πολιτισμό και εντάχθηκαν αμέσως στην άγρια κρητική κοινωνία με τους αμέτρητους πολέμους, κινήματα και επαναστάσεις.

-Μοσχολίβανο, καρβουνάκια. Θα πάρετε που είμαι τυφλή!

Κάτω από την καμάρα έστεκε όρθια από το πρωί μέχρι το μεσημέρι, μια καλοντυμένη, καλοχτενισμένη, τυφλή κυρία που πουλούσε λιβάνι και καρβουνάκια. Με γλυκιά και ευγενική φωνή τραγουδούσε: «Μοσχολίβανο, καρβουνάκια. Θα πάρετε που είμαι τυφλή!».

-Θέλω μπαίνω, θέλω δε μπαίνω

Κοντά στο μεσημέρι έφτασε κατάκοπος ένας χωρικός από το ορεινό χωριό του. Είχε φτάσει στην είσοδο του Ηρακλείου με τα πόδια. Σταμάτησε πριν μπει στην πόλη και είπε στη Χανιόπορτα: «Θέλω μπαίνω, θέλω δε μπαίνω». Τι έκανε μετά δε μάθαμε. Όλοι όμως έλεγαν ότι δε μπήκε ποτέ στην πόλη αλλά γύρισε πίσω στο χωριό του.

-Στα έργα της διάνοιξης της Χανιόπορτας δούλεψε ο κρουσανιώτης παππούς μου Κωστής Νικολάου Καζαμιάκης.

1*. Αρχιτέκτων. Ιστορικός Αρχιτεκτονικής. Ιστορικός Τέχνης.

2*. Στους αγαπημένους Μπρουμιανούς γείτονες της οδού Τάρας.