Πριν από ακριβώς δύο χρόνια, με αφορμή την τραγωδία των Τεμπών σε δημοσιευμένο κείμενό μου είχα αναφέρει: «Η προκληθείσα δυσαρέσκεια και η οργή έχουν δηλωθεί και εκδηλωθεί ανοιχτά με διαμαρτυρίες… ώστε οι κυβερνώσες ελίτ να μην επιστρέψουν αργά ή γρήγορα στο διοικητικό μοντέλο "business as usual". Πέρα από την όποια διαχείριση της κρίσης, εκείνο που ασφαλώς δεν γνωρίζουμε (ακόμα;) είναι πού ακριβώς θα εκβάλει το βουβό κύμα αγανάκτησης, απαξίωσης και δυσπιστίας που προκάλεσε η αδόκητη απώλεια τόσο πολλών νέων ανθρώπων».
Οι εκατοντάδες χιλιάδες που κατέκλυσαν πλατείες, εδώ και στο εξωτερικό, αξιώνοντας δικαιοσύνη για κάθε υπεύθυνο, είναι σήμερα σημείο εκβολής του πρώτου κύματος δυσανεξίας. Στις 28 Φεβρουαρίου 2025 καταγράφηκε ένα ιστορικό διαμορφωτικό γεγονός, που είναι συνάμα τέλος και αφετηρία νέων εμφανών και αφανών εξελίξεων ως αποτέλεσμα μακροχρόνιας συσσωρευμένης δυσαρέσκειας (10ετής κρίση, πανδημία κ.ά.). Αυτή τη στιγμή, τις εξελίξεις αυτές ως προς τις σχέσεις του εκλογικού σώματος με τα κόμματα και το πολιτικό προσωπικό δεν μπορούμε να τις περιγράψουμε με ακρίβεια. Πάντως, είναι βέβαιον πως το ιστορικό συλλαλητήριο δεν θα είχε συντελεστεί αν δεν υπήρχε ο Σύλλογος Συγγενών Θυμάτων Τεμπών 2023, αλλά και ο σύλλογος Πληγέντων Δυστυχήματος Τεμπών. Η δράση τους μεταστοιχείωσε τη συμφορά και τον ιδιωτικό πόνο σε συλλογικό συναίσθημα. Η λύπη και η αγανάκτηση ξέφυγαν από την προσωπική σφαίρα και, νοηματισμένες εκ νέου, κατέστησαν δημόσια υπόθεση. Το δικό τους τραύμα έγινε και συλλογικό τραύμα. Στους συγγενείς αυτούς οφείλουμε πολλά γιατί, παρά τις δυσκολίες που συνάντησαν, λειτούργησαν ως μια «ομάδα με φέρουσα ικανότητα» διατήρησης και επανεγγραφής της μνήμης. Το γεγονός της απώλειας λειτούργησε με αναστοχαστικό και παραδειγματικό τρόπο. Τους οφείλουμε χάρη γιατί δεν ζητούν εκδίκηση αλλά διαφάνεια και ακριβοδικία. Ευχής έργο θα ήταν το συλλαλητήριο να λειτουργήσει, εν τέλει, ως μοχλός συλλογικής αυτογνωσίας με εμπιστοσύνη στον θεσμό της Δικαιοσύνης.
Πώς όμως κατέστη αυτό δυνατό; Πώς και γιατί τόσα και τέτοια πλήθη γέμισαν πλατείες και λεωφόρους, ενώ αυτό δεν συνέβη με αφορμή άλλα εξίσου οδυνηρά συμβάντα ή γεγονότα μείζονος σημασίας για τη δημόσια ζωή; Ας θυμηθούμε το Μάτι με τους 105 νεκρούς, το ναυάγιο ανοιχτά της Πύλου με 750 νεκρούς μετανάστες (για το οποίο η Ευρωπαία Συνήγορος του Πολίτη στηλίτευσε τις ελληνικές αρχές), αλλά και το σκάνδαλο των υποκλοπών. Γι’ αυτά και για άλλα υπήρξαν διαμαρτυρίες. Ομως, κανένα δεν συγκέντρωσε τόσο πλήθος και τόσο πάθος όσο η τραγωδία των Τεμπών του 2023. Νομίζω πως ο καταλύτης εδώ υπήρξε η συμβολική απειλή ή/και το πλήγμα που επέφερε το δυστύχημα στον πυρήνα αυτού που αποτελεί τη σχεδόν απόλυτη αξία της ελληνικής κοινωνίας: την οικογένεια. Και ο πυρήνας αυτός είναι η γονεϊκότητά μας και η συνειδητοποίηση ότι η υποχρέωση προστασίας που αυτονοήτως συνεπάγεται έχει υπονομευθεί σοβαρά και ετεροπαθώς από ενέργειες και παραλείψεις της διοίκησης. Περίπου το κάθε παιδί, το παιδί μας, θα μπορούσε να ήταν επιβάτης στο τρένο. Και είναι ακριβώς αυτός ο πυρήνας που συνιστά τη συγκολλητική ουσία μιας ελάχιστης «πολιτισμικής οικειότητας» που συνένωσε τόσες χιλιάδες ανώνυμους και κοινωνικά ετερώνυμους ανθρώπους και τους μετέτρεψε, αυτόχρημα, σε πολιτική δύναμη λόγω της έντονης συναισθηματικής ενέργειας που παρήχθη.
Ηταν λοιπόν ο συνδυασμός συσσωρευμένης δυσαρέσκειας και δυσπιστίας και της διασάλευσης του σκληρού πυρήνα τής ως άνω πολιτισμικής οικειότητας που προκάλεσε τόσο μεγάλη αντίδραση συγκριτικά με άλλες τεχνολογικές καταστροφές του παρελθόντος. Είναι σαν η ανοχή και η αντοχή στις απειλές της «κοινωνίας της διακινδύνευσης» να έφτασαν στο μη περαιτέρω. Δεδομένου δε του πορίσματος του ΕΟΔΑΣΑΑΜ είναι να απορεί κανείς πώς μπορούν να σταθούν ηθικά όσοι από τους επικεφαλής της κυβέρνησης έως τον τελευταίο βουλευτή μιλούσαν για «θεωρίες συνωμοσίας» και «ψεκασμένους» αναφερόμενοι/ες στους συγγενείς των θυμάτων που από νωρίς είχαν επισημάνει την ύπαρξη εύφλεκτου και παράνομου υγρού. Επιπλέον, η παρατήρηση του πορίσματος ότι στην επιτόπια διαχείριση του δυστυχήματος «όλα έγιναν λάθος» θυμίζει, αλίμονο, πως, διαχρονικά, η δημόσια διοίκηση και οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι δεν ξέρουν να μαθαίνουν, δεν διδάσκονται από τα λάθη του παρελθόντος.
Μέχρι τώρα, η απόκριση της μεγάλης πλειονότητας σε αυτό και γενικότερα στην αναξιοπιστία του πολιτικο-διοικητικού συστήματος ήταν λίγο ώς πολύ μιθριδατισμός, μοιρολατρία, δυσπιστία και διαβρωτική κακοπιστία.
Μετά την 28η Φεβρουαρίου θα είναι κάτι άλλο. Ομως τι; Οι ιθύνοντες θερίζουν μεν αυτό που έσπειραν, πλην όμως -όπως δείχνει και η αξιοπρεπής στάση των συγγενών των θυμάτων-, απέναντι στη διοικητική αναλγησία και αβελτηρία αυτό που αρμόζει δεν είναι η τυφλή, αμετροεπής και παντοειδής καταγγελία και βία (λεκτική και φυσική), αλλά η θεσμική «δημοκρατική αγανάκτηση» και η αλληλεγγύη.
*Καθηγητής Πολιτικής, Κοινωνιολογίας και Επικοινωνίας του ΕΚΠΑ
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας