Τώρα που η Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) απογειώθηκε εκλογικά, η συνέχεια είναι γνωστή: θα αξιοποιείται ως φόβητρο για να λανθάνει ο νεοφιλελευθερισμός. Τώρα μάλιστα που η Ευρώπη εμφανίζεται φιλοπόλεμη με αφορμή την Ουκρανία, οι κυρίαρχες ελίτ προβάλλουν και μια δεύτερη απειλή, αποπροσανατολίζοντας τους λαούς από την επέλαση του νεοφιλελευθερισμού. Ομως το γεγονός ότι νέοι και ένα μεγάλο τμήμα του κόσμου της εργασίας στρέφονται στην Ακροδεξιά δείχνει και τον δρόμο αντιμετώπισης της Ακροδεξιάς. «Η δημοκρατία στην Ευρώπη –έλεγε ο Γερμανός Ούλριχ Μπεκ– ήρθε στον κόσμο ως “δημοκρατία της εργασίας” με την έννοια ότι η δημοκρατία βασίζεται στην εργασία με σκοπό τον βιοπορισμό... Ο πολίτης έπρεπε να κερδίζει με τον έναν ή με τον άλλο τρόπο τα προς το ζην, έτσι ώστε να δίνει νόημα και ζωή στα δικαιώματα που πηγάζουν από την πολιτική ελευθερία». Πώς θα ασκήσει τα δικαιώματά του όταν δεν μπορεί ή δυσκολεύεται να επιβιώσει; Σε αυτό ακριβώς, στην αξιοποίηση του αισθήματος της ανασφάλειας, εδράζεται η επιτυχία της Ακροδεξιάς.
Το 2014 ο τότε πρόεδρος της Γαλλίας, Νικολά Σαρκοζί, είχε πει: «Η Μαρίν Λεπέν ανήκει πλέον στην άκρα Αριστερά, το οικονομικό της πρόγραμμα είναι το πρόγραμμα του Ζαν-Λικ Μελανσόν», για να χαρακτηρίσει αργότερα ο σοσιαλιστής πρόεδρος Φρανσουά Ολάντ το οικονομικό πρόγραμμα της Λεπέν πανομοιότυπο με «μπροσούρα του Κομμουνιστικού Κόμματος»(1). Την ίδια διαδρομή ακολουθεί και το AfD αξιοποιώντας την ανασφάλεια των εργαζομένων, γι’ αυτό θριάμβευσε στην πρώην Ανατολική Γερμανία, όπου το πρόβλημα είναι οξύτερο. Ο δημοσιογράφος της Berliner Zeitung, Μαξίμ Λέο, Ανατολικογερμανός στην καταγωγή, σε συνέντευξη τον Φεβρουάριο του 2020 με την ευκαιρία παρουσίασης βιβλίου του στην Αθήνα είχε πει: «Δυστυχώς το δυναμικό της Ανατολικής Γερμανίας δεν χρησιμοποιήθηκε για να οικοδομήσει κάτι καινούργιο. Να το πω απλά: Αν έχετε δύο ομάδες ποδοσφαίρου και θέλετε να τις συγχωνεύσετε, αλλά αγνοείτε τους παίκτες της μιας ομάδας, τότε δεν θα καταλήξετε με την καλύτερη σύνθεση – και κυρίως οι παίκτες θα έχουν την αίσθηση ότι δεν είναι χρήσιμοι. Ο λόγος για τα πολλά προβλήματα που έχουμε σήμερα, και ειδικά την άνοδο του ακροδεξιού AfD στην Ανατολική Γερμανία, είναι αποτέλεσμα αυτού του αισθήματος: ότι οι άνθρωποι δεν είναι αρκετά καλοί για τη σημερινή πραγματικότητα». Γιατί δεν κατορθώνουν τα εμφανιζόμενα ως σοσιαλδημοκρατικά κόμματα να πείσουν, αλλά εξαφανίζονται ή απλώς διατηρούν την ονομασία τους συμβιβαζόμενα με τη νεοφιλελεύθερη πολιτική;
Αυτό ήταν και το μήνυμα που έστειλαν οι τελευταίες γερμανικές εκλογές: Η κατάρρευση του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος (SPD), έστω με τον προσχηματικό τρόπο που συνέχιζε να υφίσταται. Είχε προηγηθεί η Γαλλία του Ζοσπέν, η Ιταλία όπου το ΚΚΙ είχε φτάσει να λάβει σε εκλογές 34,5% των ψήφων και σήμερα έπαψε να υφίσταται, όπως και οι Σοσιαλδημοκράτες, το είδαμε στη Βρετανία με το Εργατικό Κόμμα. Είναι χαρακτηριστικό: όταν ρώτησαν τη Θάτσερ ποιο ήταν το μεγαλύτερο επίτευγμά της απάντησε: «Το νέο Εργατικό Κόμμα». Ο θρίαμβός της ήταν πως ακόμα και οι πολιτικοί εχθροί της (Τόνι Μπλερ) υιοθέτησαν τις νεοφιλελεύθερες οικονομικές πολιτικές της. Το βλέπουμε και στη χώρα μας, όπου η Αριστερά έγινε σμπαράλια.
Γιατί όμως; Ποια είναι τα βαθύτερα αίτια της χρεοκοπίας της σοσιαλδημοκρατίας; Η σοσιαλδημοκρατία, μας λέει ο Ενζο Τραβέρσο, μπορούσε να υπερασπιστεί την ελευθερία, τη δημοκρατία και το κράτος πρόνοιας στις καπιταλιστικές χώρες μόνο επειδή υπήρχε η Σοβιετική Ενωση και επειδή ο ίδιος ο καπιταλισμός είχε υποχρεωθεί να μετασχηματιστεί στα πλαίσια του ψυχρού πολέμου για να αντιμετωπίσει το αντίπαλο δέος του κομμουνισμού. Το είχε πει και η Ρόζα Λούξεμπουργκ από τα τέλη του 19ου αιώνα. «Το μεταρρυθμιστικό έργο», έγραψε, που εκπροσωπούσαν τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα, τα ρεφορμιστικά κόμματα που πρόβαλλαν τις μεταρρυθμίσεις έναντι της Επανάστασης, «δεν διαθέτει καμία δική του κινητήρια δύναμη, ανεξάρτητη από την επανάσταση... Σε κάθε ιστορική περίοδο, το μεταρρυθμιστικό έργο πραγματώνεται μόνο στα πλαίσια της κοινωνικής μορφής που δημιούργησε η τελευταία επανάσταση». Γι’ αυτό η διάλυση της ΕΣΣΔ συμπαρέσυρε και τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα.
Το πρόβλημα για τους λαούς είναι ότι οι αποφάσεις που τους αφορούν λαμβάνονται από «πάνω» ερήμην τους και όχι από τους ίδιους. Γι’ αυτό το κεφάλαιο και η αντιπροσωπευτική δημοκρατία, συρρικνωμένη στην εκλογική διαδικασία, στην ψήφο ως «λευκή επιταγή» στους κυβερνώντες, μπορούν και πάνε χέρι χέρι. Ο Χανς Κέλσεν, από τους μεγαλύτερους θεωρητικούς του δικαίου του 20ού αιώνα, σημείωνε ότι μια δημοκρατία θεμελιωμένη στους αντιπροσωπευτικούς θεσμούς προϋποθέτει πάντα έναν ανώνυμο και σιωπηλό λαό. Για να προσθέσει: «Καμιά από τις υφιστάμενες “αντιπροσωπευτικές” δημοκρατίες δεν είναι πραγματικά αντιπροσωπευτική». Σήμερα, όμως, η εξέλιξη της τεχνολογίας δίνει τη δυνατότητα οι αποφάσεις σε όλα τα επίπεδα να λαμβάνονται με τη συμμετοχή όλων των πολιτών. Δεν προσφέρεται η τεχνολογία μόνο για αύξηση της ανεργίας και για φονικότερους πολέμους. Μπορεί να απογειώσει τη δημοκρατία στα όρια της άμεσης δημοκρατίας. Κανείς όμως δεν μιλάει για αυτή τη δυνατότητα.
1. Πέτρου Παπακωνσταντίνου, «Το γκρίζο κύμα», εκδ. Τόπος.
*Τ. αρχιμηχανικός ΟΣΕ, πολιτικός μηχανικός ΑΠΘ
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας