Ταυτισμένοι με την persona του συστημικού αυτονόητου

«Είναι παντού και μοιάζουν με ίωση», είπε πρόσφατα γνωστός κωμικός για τους φανατικούς υποστηρικτές του πρωθυπουργού.

Στο πρόσωπό του βλέπουν εδώ και χρόνια το (δήθεν) αντίθετο του «λαϊκισμού» που εξέπεμπε ο προηγούμενος πρωθυπουργός.

Αρκετοί δε εξ αυτών επαναλαμβάνουν το περίφημο (μάλλον όμως άκρως επικίνδυνο) «δεν υπάρχει και κανένας άλλος», θυμίζοντάς μας την περίφημη φράση αυτογνωσίας του μακαρίτη πρώην Ιταλού πρωθυπουργού Αντρεότι.

Είναι όμως άραγε το (φαινομενικά) κεντρώο και σύγχρονο μεταρρυθμιστικό προφίλ, αυτή η τεχνοκρατική κοσμοπολίτικη αύρα του προσώπου, εκείνο το στοιχείο που μετατρέπει μέχρι και πρώην κεντροαριστερούς και σοσιαλφιλελεύθερους σε φανατικούς υποστηρικτές του;

Αναρίθμητοι δημοσιολόγοι, κυρίως όμως επαγγελματίες των ΜΜΕ, καταλαμβάνουν μια επικράτεια «ορθολογισμού» χρησιμοποιώντας ένα είδος αναντίρρητου εκσυγχρονιστικού και προοδευτικού λόγου (σχεδόν για όλα).

Ας είμαστε ειλικρινείς: Το ιδιότυπο αυτό νεοαστικό κύμα ταύτισης πολλών με το πρόσωπο του πρωθυπουργού (το περίφημο «ακραίο Κέντρο») δεν είναι ακριβώς ένα συμπαγές πολιτικό και κοινωνικό σώμα οπαδών της μετριοπάθειας (ή πολέμιοι των άκρων και εχθροί του λαϊκισμού).

Οι περισσότεροι είναι οι «πετυχημένοι» της μέσης ηλικίας, με σπουδές και θέσεις επιτελικές, π.χ. του χρηματοπιστωτικού τομέα ή του ψηφιακού επιχειρείν.

Μέσα τους ίσως νιώθουν προφήτες και μάντεις που είδαν στην persona του «καλλιεργημένου» πρωθυπουργού έναν μεταπολιτικό ηγέτη πέραν της Δεξιάς και της Αριστεράς, πέραν του παλαιοκομματικού μοτίβου πολιτικής επικοινωνίας.

Εναν μάνατζερ που μπορεί να υπερβεί τα εσκαμμένα και να συλλέξει την αριστεία του στρατηγικού σχεδιασμού, την αφρόκρεμα του διοικητικού προσωπικού στο Δημόσιο για τον τόπο και το μέλλον.

Η μανία όμως υπεράσπισης του συγκεκριμένου προσώπου πηγάζει από κάτι βαθύτερο: μια σύγχυση ιδεολογικών και πολιτισμικών πεποιθήσεων που, μετά από μια μακρά πολωτική μεταπολίτευση, έχει αποικήσει ένα μεγάλο μέρος του συλλογικού ασυνείδητου.

Είναι άτομα που η μόρφωση και ο μόχθος τους συνέβαλαν στο να συμμετέχουν στην οικονομική κινητικότητα.

Αυτή η πετυχημένη ένταξή τους στο σύστημα παράγει μόνιμη ανασφάλεια και λογικό είναι να θέλουν να διατηρήσουν το εξουσιαστικό δομικό αντίβαρο των κεκτημένων τους.

Δηλαδή εκείνη τη μορφή ηγέτη του οποίου οι πρακτικές «αγνοούν» ιδεολογίες και αντιπροσωπεύουν τον καιρό: τη μετα-πολιτική εποχή.

Θέλουν ουσιαστικά η εξουσία να προβάλλει πάντα την προσομοίωση του μέλλοντος που αναπαριστά το βολικό παρόν. Και αυτό κάνει ο πρωθυπουργός.

Αυτό εξασφαλίζει το μοντέλο ηγεσίας που συνδυάζει την ατομική ελευθερία επιλογής και τη δημόσια ασφάλεια ταυτόχρονα (ουσιαστικά: συνενώνει το αόρατο χέρι της αγοράς με το σιδερένιο χέρι του κράτους).

Ενα μοτίβο όμως πολιτικής διαχείρισης και εργαλειοποίησης των θεσμών, που τελικά κινείται μεταξύ φιλελεύθερου και συγκεντρωτικού τακτικισμού.

Ενα πρότυπο καθοδήγησης και διακυβέρνησης μακριά από «επικίνδυνες» αναχρονιστικές και παραδοσιακές έννοιες ή «επικίνδυνα» για το σύστημα σημαίνοντα (ιδιωτικότητα, δημοκρατία, πατρίδα, συλλογικότητα, δικαιοσύνη).

Οι οπαδοί του ελιτίστικου τρόπου ηγεσίας και «αποτελεσματικής» πρακτικής είναι στην ουσία υποκείμενα με βαθιά πεποίθηση για την «κανονικότητα» των ανισοτήτων (άρα και οπαδοί της ταξικής πολιτικής, της άνευ όρων ανάπτυξης, της απελευθέρωσης των μισθών, της απορρύθμισης των αγορών).

Οπαδοί μιας αόριστης μεταρρυθμιστικής επαγγελίας με κάθε κόστος, μιας καταναγκαστικής αποδοχής της τεχνολογικής εξελικτικής δυναμικής που δήθεν διανέμει καθολικά οφέλη και διαχέει πλούτο σε όλους (στην πραγματικότητα είναι μάλλον υπέρμαχοι του κοινωνικού δαρβινισμού).

Για αυτούς όλους η persona του πρωθυπουργού είναι αυτή ενός εκπροσώπου του «συστημικού αυτονόητου»: μιας συνεχούς αποθεωρητικοποίησης των σκοπών και της επιστημονικοφανούς υπολογιστικής αλγοριθμικής, της ποσοτικοποίησης των στόχων (ασχέτως αν αυτά όλα αφορούν μόνο τα μακρομεγέθη και όχι τον μικρόκοσμο και τον βίο της μεγάλης μάζας).

Είναι λοιπόν κάτι σαν ιδανικός εκφραστής της «σχεδιασμένης» αποτελεσματικότητας, της διαχειριστικής επάρκειας και του δημόσιου μάνατζμεντ που αφήνει πίσω οράματα και ξεφτισμένες στον χρόνο αξίες και έννοιες.

Μόνο που η πραγματικότητα είναι εντελώς διαφορετική: η persona αυτή δεν είναι παρά ο χρόνιος αντικατοπτρισμός του βαθιά αντισυλλογικού πνεύματος που διακατέχει τη μεγάλη μάζα των πετυχημένων και βολεμένων του συστήματος, αυτού που ανέδειξε τον ατομικισμό και την ιδιοτέλεια σε ύψιστες αξίες και ισχυρά σημαίνοντα.

Και επειδή σε τέτοια σημαίνοντα ακουμπάνε βιωματικά πλέον οι περισσότεροι, αυτή η persona που κυβερνά μοιάζει σαν να εκπροσωπεί το κυρίαρχο πλειοψηφικό ρεύμα του.

Και έτσι, οποιαδήποτε άλλη φωνή μοιάζει λαϊκίστικη και εθνικιστική, αναχρονιστική και περιττή, ακραία και αντιορθολογική, κάτι σαν χαλασμένο μεγάφωνο ξεπερασμένης ακροδεξιάς ή κρυπτοκομμουνιστικής ανέξοδης ρητορικής.

Μόνο που δεν υπάρχει τίποτα πιο αναχρονιστικό, τίποτα πιο ακραίο και τίποτα πιο επικίνδυνο για μια κοινωνία από τον συνδυασμό των δύο χειρότερων αθέατων συστημικών άκρων: του οικονομικού νεοφιλελευθερισμού της «ελεύθερης επιλογής να υπακούς» και του καλά κρυμμένου εξουσιαστικού ελέγχου της βιοπολιτικής κοινωνικής μηχανικής «για να προσαρμόζεσαι».

Είναι ο ιδεολογικός συνδυασμός στο μυαλό όσων (δήθεν) φιλελεύθερων πολεμούν τις δομές του κράτους υπέρ της ανοιχτής, υποτίθεται, κοινωνίας και αγοράς ενώ στην ουσία αρέσκονται να προωθούν σε δομές και μηχανισμούς υποκείμενα πλήρους εξάρτησης και ελέγχου, που τρέφονται μια ολόκληρη ζωή από το κράτος και τους πόρους του (τους φόρους δηλαδή των πολλών…).