Η Εθνική Βιβλιοθήκη, ο κ. Ζουμπουλάκης και μια «σιωπηρή» καταδίκη

Σέβομαι πολύ την Εθνική Βιβλιοθήκη (ΕΒΕ). Στο ιστορικό της κτίριο, που ανεγέρθηκε με έξοδα των τριών Κεφαλονιτών αδελφών Βαλλιάνου, πλούσιων εμπόρων, κι είναι τμήμα της περίφημης Αθηναϊκής Τριλογίας των Χάνσεν-Τσίλερ (φανταστείτε κι άλλες γειτονιές της Αθήνας με «τριλογίες»), πήγαινα και διάβαζα και μετέφραζα τα περιώνυμα δοκίμια «Αληθής Λόγος» του Κέλσου και «Κατά Χριστιανών λόγοι» του Πορφύριου, που δεν κυκλοφορούσαν τότε στην αγορά. Χρόνια μετά είχα τη (φαεινή) ιδέα να προτείνω με άρθρο στο Lifo (Μάρτιος 2007) να ανεγερθεί στον Ελαιώνα νέα Εθνική Βιβλιοθήκη κι ένα σύμπλεγμα με υπογειοποιημένα κτίρια (για να μην κρύβουν την Ακρόπολη) πολιτιστικών ιδρυμάτων: νέο αρχαιολογικό μουσείο, βιβλιοθήκη αρχαίας ελληνικής γραμματείας, μουσεία απόδημων εικαστικών, Σαμαρά, Κουνέλλη κ.λπ. Στον Ελαιώνα θα γίνουν τελικά γήπεδα και εμπορικά κέντρα. Τις προτάσεις είχα αναπτύξει κατ’ ιδίαν στον Αλέξη Τσίπρα, τότε επικεφαλής της δημοτικής παράταξης Αθηνών «Ανοιχτή Πόλη».

Για τη νέα Βιβλιοθήκη, που «υπάγεται» στο ΚΠΙ Στ. Νιάρχος, έγραψε πολλές φορές η «Εφ.Συν.». Οπως και για την ιδιόρρυθμη σύμβαση με την πολιτεία, που έχει την πρωτοτυπία να μην είναι προσβάσιμη με Μετρό - και δεν φαίνεται η Ακρόπολη, παρά από το δώμα.

Η Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδας (ΕΒΕ) είναι η μνήμη, η Ιστορία, ο πολιτισμός μας, ένας άλλος «Παρθενώνας», ένα «Αρτεμίσιο της Εφέσου». Πολύ στεναχωρήθηκα, λοιπόν, όταν διάβασα ότι η ΕΒΕ και ο διευθυντής της Σταύρος Ζουμπουλάκης καταδικάστηκαν πρωτοδίκως σε αποζημίωση 150.000 ευρώ. Γιατί αυτή η πρωτοφανής εξέλιξη-σκάνδαλο;

Το 2022 (31.1-31.3) η ΕΒΕ διοργάνωσε έκθεση ζωγραφικής του Μιχάλη Μαδένη με προσωπογραφίες ψυχικώς πασχόντων ανθρώπων και τίτλο «Οι Εξόριστοι». Σε σημείωμα αναφερόταν ότι έμπνευση του Μαδένη αποτέλεσαν οι φωτογραφίες του καθηγητή στο Τμήμα Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών του ΑΠΘ, Γιώργου Κατσάγγελου. Αλλά ο καθηγητής Γ. Κατσάγγελος ούτε είχε ενημερωθεί ούτε είχε δώσει έγκριση στον Μαδένη να «ξεπατικώσει» ζωγραφικά -γιατί περί αυτού επρόκειτο- τα φωτογραφικά πορτρέτα, Οι προσωπογραφίες του Μαδένη ήταν, όμως, ακριβής ζωγραφική αντιγραφή των φωτογραφιών του Κατσάγγελου, τις οποίες είχε κυκλοφορήσει σε βιβλίο το 2002, τις είχε εκθέσει πολλές φορές και είχε, φυσικά, το πνευματικό δικαίωμα. Ο τελευταίος προσέφυγε στη Δικαιοσύνη και δικαιώθηκε - οι συμμετέχοντες στη «λογοκλοπή» υποχρεούνται σε καταβολή μεγάλων ποσών αποζημίωσης. Και η ΕΒΕ και ο κ. Ζουμπουλάκης. Επίσης ορίζεται να καταστραφεί το τετράχρωμο λεύκωμα της έκθεσης, που επιμελήθηκε ο κ. Ζουμπουλάκης γράφοντας και σχετικό εισαγωγικό κείμενο. Η ΕΒΕ έχει κατεβάσει από το site της τη σελίδα του λευκώματος και της έκθεσης - το ΚΠΙΣΝ το έχει διότι, υποθέτω, δεν συμπεριλαμβάνεται στην απόφαση.

Θλιβερά, ταπεινωτικά πράγματα. Πώς είναι δυνατόν ένας έμπειρος άνθρωπος, σαν τον κ. Ζουμπουλάκη, να μην προέβη σε απλές κινήσεις, να απαιτήσει από τον Μ. Μαδένη να πάρει έγκριση από τον Κατσάγγελο, πριν ανεβάσει την έκθεση; Είναι διευθυντής της ΕΒΕ, όχι ιδιώτης, να μην προσέχει τα πνευματικά δικαιώματα. Κι όταν έλαβε την καταγγελία-εξώδικο-αγωγή πώς δεν έσπευσε να συναντήσει τον Κατσάγγελο, να απολογηθεί, να αποσύρει το λεύκωμα και να εκδώσει απολογητική ανακοίνωση, θέτοντας ταυτόχρονα την παραίτησή του στη διάθεση του οικείου υπουργού;

Μένω ενεός. Η λογοκλοπή είναι ό,τι χειρότερο μπορεί να υποστεί ένας δημιουργός, μαζί με την πλαστογράφηση κειμένων του και την απόδοση σε αυτόν φράσεων που δεν υπάρχουν σε βιβλίο του - αναφέρομαι στους συγγραφείς.

Πώς έφερε εαυτόν σε τέτοια δεινή θέση ο εγκρατής κ. Ζουμπουλάκης, ένας σεβάσμιος λόγιος, με εκπεφρασμένη έντονη αγάπη στην Ορθοδοξία, τ. διευθυντής του λογοτεχνικού περιοδικού «Εστία»; Ανθρωπος του βιβλίου; Πώς δεν κατάλαβε ότι η έκθεση ήταν σαν να παρουσίαζε ο ίδιος ένα θεατρικό έργο ή διηγήματα αντιγράφοντας ήρωες και επεισόδια, π.χ. από τα μυθιστορήματά μου «Εκτέλεση» ή «Λάλον Υδωρ»; Και οι φίλοι του, οι εκδότες, το περιβάλλον του πώς δεν τον προστάτεψαν;

Κρίμα για τον κ. Ζουμπουλάκη, τέτοιο σκάνδαλο. Δεν έτυχε να τον γνωρίσω ούτε τον ξέρω κατ’ όψιν ούτε έχω διαβάσει κάποιο πόνημά του. Χαίρει της έξωθεν καλής μαρτυρίας και ξέρει τι πρέπει να κάνει. Εχει απόλυτη αντικειμενική ευθύνη, πέραν της όποιας υποκειμενικής. Ξέρει επίσης πως ουδείς είναι στο απυρόβλητο, πόσο μάλλον ένα δημόσιο πρόσωπο που κατέχει δημόσιο, κορυφαίο θώκο και αμείβεται από το κράτος. Κι αν στον λογοτεχνικό χώρο μερικές φορές καλύπτουμε τα ολισθήματα όσων ασκούν εξουσία μέσω κάποιας θέσης που κατέχουν, εδώ πρόκειται για θεσμό - όχι για ιδιωτική επιχείρηση.

Η ΕΒΕ ή προσωπικά ο κ. Ζουμπουλάκης θα αποζημιώσουν τον Κατσάγγελο; Η ΕΒΕ οφείλει να δημοσιοποιήσει τη δικαστική απόφαση και ο κ. Ζουμπουλάκης να μιλήσει επισήμως. Μέχρι να τελεσιδικήσει η υπόθεση, η παραίτηση είναι μονόδρομος. Είναι πολλαπλώς εκτεθειμένος. Και ηθικά και αστικά. Και ακόμη χειρότερα, ο ζόφος του σκανδάλου απλώνεται γύρω από -αθώα- άτομα με ψυχικές παθήσεις, την ιερή νόσο που μεταβάλλει ενίοτε τον άνθρωπο σε αλλότριο ον.

ΥΓ.1.: Ο επιμελητής της έκθεσης, γιατρός κ. Παΐσιος σε άρθρο του στο Lifo αναρωτιόταν αν με τις καταγγελίες επιδιώκεται η «ποινικοποίηση της τέχνης». Γνωρίζουμε όλοι ότι την τέχνη ποινικοποιούν απολυταρχικά καθεστώτα. Στις δημοκρατίες «ποινικοποιούν εαυτόν» καλλιτέχνες και καλλιτεχνίζοντες με τις πράξεις και τις παραλείψεις τους.

ΥΓ.2: Με ανακούφιση θα τα ανακαλέσω όλα, απολογούμενος, αν αθωωθεί τελικά ο κ. Ζουμπουλάκης - αν ασκήσει έφεση, φυσικά.

*Συγγραφέας