2. Οι Παλαιστίνιοι, η αντίσταση και η βία

Η πρώτη Ιντιφάντα, το 1987-91, [1] ήταν κατά βάση άοπλη και επικεντρωνόταν στην πολιτική ανυπακοή: τους πρώτους 13 μήνες της είχαν σκοτωθεί 332 Παλαιστίνιοι και 12 Ισραηλινοί.  Εκτεταμένες πρωτοβουλίες της ήταν εξ ολοκλήρου μη βίαιες. [2]  Το πολιτικό κόστος του Ισραήλ για την καταστολή της, αλλά και τα ρήγματα στην ίδια την ισραηλινή κοινωνία, ήταν από τους κύριους παράγοντες που οδήγησαν στο Όσλο.

H δεύτερη Ιντιφάντα [3], μετά το αδιέξοδο της διαδικασίας του Όσλο, ξεκίνησε το 2000 με μαζικές άοπλες διαδηλώσεις και πάνω από 100 Παλαιστίνιους νεκρούς από ισραηλινή κρατική βία, μόνο τις πρώτες  μέρες. Ακόμη και η επίσημη  Έκθεση Μίτσελ  (από το όνομα του πρώην γερουσιαστή των ΗΠΑ) αναγνώριζε ότι η ισραηλινή κυβέρνηση «δεν έκανε καμιά συνεκτική προσπάθεια για χρήση μη θανατηφόρων μέσων προκειμένου να ελέγξει τις διαδηλώσεις άοπλων Παλαιστινίων». [4]

Από τις πρώτες μέρες, στη Γάζα, η ατιμώρητη εκτέλεση άοπλου 12χρονου Παλαιστίνιου [5] που δεν συμμετείχε καν σε διαδήλωση και αναζητούσε καταφύγιο στην αγκαλιά του πατέρα του, μπροστά μάλιστα στις τηλεοπτικές κάμερες Γαλλοϊσραηλινού συνεργείου, έστελνε στους Παλαιστίνιους το μήνυμα ότι το ισραηλινό κράτος δεν τους αναγνώριζε ανθρώπινη υπόσταση και δεν είχε καμιά αναστολή να τους σκοτώνει. Αντίστοιχο σοκ για την ισραηλινή κοινωνία ήταν, λίγες μέρες μετά, το λιντσάρισμα δύο κρατούμενων Ισραηλινών στρατιωτών [6] σε αστυνομικό τμήμα της Ραμάλα, από το πλήθος που ακολουθούσε την κηδεία 17χρονου σκοτωμένου Παλαιστίνιου και τους θεώρησε μυστικούς πράκτορες που καθοδηγούσαν το Ισραήλ για εξωδικαστικές εκτελέσεις.

Η κλιμάκωση, με τις τυφλές βομβιστικές επιθέσεις αυτοκτονίας Παλαιστινιακών οργανώσεων στο Ισραήλ, ενίσχυσε καθοριστικά την ισραηλινή Δεξιά: το κίνημα ειρήνης συρρικνώθηκε δραματικά, ενώ το 2001 ο Αριέλ Σαρόν εκλέχτηκε πρωθυπουργός παρά την προϋπάρχουσα  καταδίκη του από την ίδια την ισραηλινή Βουλή, για τις προσωπικές του ευθύνες του στη σφαγή 3.500 άμαχων Παλαιστινίων στον Λίβανο το 1982. 

Ο Μαρουάν Μπαργκούτι [7] , που ως Νο 2 της Φατάχ χαρακτήριζε τότε το Ισραήλ «μελλοντικούς μας γείτονες» και  καταδίκαζε τις τυφλές επιθέσεις στο εσωτερικό του, οργανώνοντας ένοπλη δράση μόνο μέσα στα Κατεχόμενα, παραμένει και σήμερα ο δημοφιλέστερος Παλαιστίνιος πολιτικός. Βρίσκεται όμως από το 2001 στις ισραηλινές φυλακές: είχε απαχθεί από το Ισραήλ μέσα στη Ραμάλα, αφού πρώτα επιβίωσε από απόπειρα εξωδικαστικής του εκτέλεσης.

Την ίδια περίπου εποχή το Ισραήλ έκανε απαγορευτικά επικίνδυνη τη μη βίαιη δράση, ακόμη και για ξένους ακτιβιστές:

• Το 2003 η 24χρονη Rachel Corrie από τις ΗΠΑ [8] έπεσε νεκρή από ισραηλινή στρατιωτική μπουλντόζα στη Γάζα, προσπαθώντας να εμποδίσει την αυθαίρετη κατεδάφιση παλαιστινιακού σπιτιού.
• Το 2010 το Ισραήλ επιτέθηκε στρατιωτικά στα  πλοία της διεθνούς εκστρατείας Πλοίο για τη Γάζα [9] που μετέφεραν ανθρωπιστική βοήθεια,  επιχειρώντας να σπάσουν τον αποκλεισμό: 10 Τούρκοι ακτιβιστές νεκροί, πολυήμερη κράτηση και απέλαση 600 (Δυτικών, κυρίως) ακτιβιστών, κατάσχεση της ανθρωπιστικής βοήθειας και οριστική κατάσχεση των 4 από τα 6 πλοία. 

Ο άοπλος ακτιβισμός εξακολούθησε να είναι σημαντικός για τους Παλαιστίνιους. Το 2017 η 16χρονη τότε Ahed Tamimi [10] έγινε εθνικό τους σύμβολο, χαστουκίζοντας Ισραηλινό στρατιώτη που είχε εισβάλει στην αυλή του σπιτιού της στη Δυτική Όχθη και δημοσιοποιώντας το βίντεο. 

Τελευταία μαζική άοπλη εκστρατεία αντίστασης των Παλαιστινίων με διάρκεια, ήταν από τη… Χαμάς. Η Πορεία της Μεγάλης Επιστροφής [11] στα σύνορα Γάζας-Ισραήλ ήταν άοπλη, κράτησε 18 μήνες και συνολικά κόστισε 213 νεκρούς και 13.000 τραυματίες, όλους Παλαιστίνιους. Από την πλευρά του Ισραήλ τραυματίστηκε μόνο 1 στρατιώτης, ελαφρά. Τερματίστηκε όταν έγινε φανερό ότι το Ισραήλ είχε ελάχιστο πολιτικό κόστος και ότι εκμεταλλευόταν την ύφεση στην Παλαιστινιακή βία για να κλιμακώσει τη δική του βία στη Δυτική Όχθη και την Ανατολική Ιερουσαλήμ, με πλήρη στήριξη των ΗΠΑ.

Σήμερα η κύρια μη βίαιη δράση, εκτυλίσσεται διεθνώς: η εκστρατεία BDS (μποϋκοτάζ, αποεπένδυση, κυρώσεις) [12]  προκαλεί σφοδρότατες αντιδράσεις του Ισραήλ ως «αντισημιτική» [13]  και επιδιώκεται να τεθεί ακόμη και εκτός νόμου [14] . Περισσότερα στοιχεία βρίσκει κανείς, ενδεικτικά,  σε αναλυτικό άρθρο της Ναόμι Κλάιν. [15]

Η μεγάλη εικόνα είναι ότι η ισραηλινή πολιτική έκανε πάντα ό,τι μπορούσε για να αποκλείσει στους Παλαιστινίους κάθε μη βίαιη διέξοδο αντίστασης. Με την εγκατάσταση της Παλαιστινιακής Αρχής, το Ισραήλ απαγκιστρώθηκε από την απευθείας καθημερινή διοίκηση της πλειοψηφίας των  Παλαιστινίων, ελαχιστοποιώντας και τις ευκαιρίες  για μη βίαιη πολιτική ανυπακοή.

Από το 2000, η κρατική βία του Ισραήλ φαίνεται ότι είναι μεθοδική, διαρκής και υπολογισμένη ώστε να ωθήσει όσο γίνεται μεγαλύτερη μερίδα Παλαιστινίων σε τυφλή, απελπισμένη βία ως μόνη ορατή απάντηση. Ο σχεδιασμός ήταν προσεκτικός, ώστε στο εξωτερικό η ισραηλινή βία να φαίνεται ως «μεμονωμένα περιστατικά» και να μην ξεπερνά το σημείο που θα σόκαρε μόνιμα τη Δυτική κοινή γνώμη, δημιουργώντας εμπόδια στη στήριξη των ΗΠΑ και στην ανοχή της Ευρώπης.  

*Νομικός, στέλεχος του Πράσινου χώρου