Συγκεντρωτισμός και απορρύθμιση στην ψυχική υγεία και τις εξαρτήσεις

Συγκεντρωτισμός και απορρύθμιση στην ψυχική υγεία και τις εξαρτήσεις

Toυ ΔΗΜΗΤΡΗ ΠΛΟΥΜΠΙΔΗ*

Κατατέθηκε στη Βουλή το νομοσχέδιο του υπ. Υγείας για την «Ολοκλήρωση της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης» και τη δημιουργία «Εθνικού Οργανισμού Πρόληψης και Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων» (ΕΟΠΑΕ), παρά τη συνεχιζόμενη έντονη κριτική από πολλές επιστημονικές, επαγγελματικές ενώσεις και το Μέτωπο για την Ψυχική Υγεία και τις Εξαρτήσεις (βλ. Εποχή 20/7/24).

Το σχέδιο νόμου ορίζει ένα Εθνικό Δίκτυο Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας (ΕΔΥΨΥ) με περιφερειακές διευθύνσεις ανά Υγειονομική Περιφέρεια (Υ.Πε.), χωρίς καμία αναφορά στη συγκρότηση αυτού του κεντρικού οργάνου εντός του ΕΣΥ.

Ενώ το σχέδιο νόμου δηλώνει ότι ακολουθεί τις αρχές που ορίζουν την ψυχιατρική μεταρρύθμιση στην Ελλάδα, καταργεί τη θεμελιώδη αρχή της τομεοποίησης (38 ψυχιατρικοί τομείς με 11 από αυτούς στην Αττική), δημιουργώντας ένα μείζον οργανωτικό κενό που θα κληθούν να καλύψουν σε ένα «μεγα-επίπεδο» Υ.Πε. οι Περιφερειακές Διοικήσεις Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας (ΠεΔΥΨΥ) που θα δημιουργηθούν εκ του μηδενός - διαβάζουμε για προσλήψεις διοικητών των Υ.Πε., ενώ οι υπόλοιποι υπάλληλοι θα συγκεντρωθούν με μετατάξεις και αποσπάσεις;

Ο υφυπουργός Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης Δ. Βαρτζόπουλος αναγνωρίζει ότι πρόκειται για άδειο «κέλυφος» του νόμου και πως θα χρειαστεί ένας όγκος υπουργικών αποφάσεων ώστε να ξεκινήσει από 1/1/25. Ο νόμος πιθανότατα θα ψηφιστεί έως το τέλος Ιουλίου παρά τις αντιδράσεις, αλλά οι αποφάσεις που θα ακολουθήσουν για τα διάφορα άρθρα του νόμου απαιτούν τη μαχητική μας εγρήγορση για την προάσπιση της καθημερινής λειτουργίας των ψυχιατρικών μονάδων, αφού ο νόμος χωρίς σαφή προκαταρκτική μελέτη των αναγκών και εν μέσω νεοφιλελεύθερης απορρύθμισης του δημόσιου τομέα προτείνει μια υπερσυγκεντρωτική διεύθυνση ψυχικής υγείας σε κάθε Υ.Πε. με διάφορα τμήματα και υπό την διεύθυνση του υποδιοικητή της Υ.Πε.

Αυτός καλείται να αναλάβει τον διοικητικό συντονισμό τομέων με πολύ διαφορετικές ανάγκες αλλά και θεμελιωμένη συγκρότηση, κυρίως των ψυχιατρικών τομέων των νοσοκομείων, αλλά και των κέντρων ψυχικής υγείας για ενήλικους και παιδιά, των μονάδων αποκατάστασης και των εποπτευόμενων ΝΠΙΔ. Αυτά με τη βοήθεια ενός επιστημονικού συμβουλίου και μιας ιατρικής και νοσηλευτικής διεύθυνσης που «θα συγκροτηθούν», στοιχηματίζοντας στη γενική κάλυψη από τα πληροφορικά συστήματα. Ο υποδιοικητής ελέγχει τα πάντα αλλά, πλην του διοικητή της Υ.Πε. και του υπουργού Υγείας, είναι ασαφές από ποιον ελέγχεται.

Ολόκληρη η πενταετία 1919-2024 χαρακτηρίστηκε από τις εκλεκτικές αναθέσεις εξειδικευμένων δράσεων αποκλειστικά σε ΜΚΟ και τη μηδαμινή ενίσχυση και αποκλεισμό από τα ΕΣΠΑ των δημόσιων ψυχιατρικών υπηρεσιών που εξακολουθούν, βαριά υποστελεχωμένες, να σηκώνουν το κύριο βάρος της ψυχιατρικής φροντίδας του πληθυσμού. Αυτή η μονομερής κυβερνητική πρακτική ενισχύεται με το άρθρο 19 του σχ. νόμου για την ίδρυση και λειτουργία μονάδων ψυχικής υγείας από ΝΠΙΔ μη κερδοσκοπικού αλλά και κερδοσκοπικού χαρακτήρα, ενώ παραμένει ανοιχτό το ύψος της χρηματοδότησής τους από τον ΕΟΠΥΥ και άλλες πηγές.

Υποβαθμίζεται η αρχή της αυτοεκπροσώπησης και της συνηγορίας των ατόμων με ψυχικές διαταραχές καθώς σε κάθε Επιστημονικό Συμβούλιο Ψυχικής Υγείας (άρθρο 13) υπάρχει μόνο ένας εκπρόσωπος της Ενωσης Ασθενών Ελλάδας, εκπροσώπηση ανεπαρκέστατη για τους ασθενείς και τις οικογένειές τους, όταν μάλιστα ο νόμος 4461/2017 προέβλεπε μια πλήρη επιτροπή δικαιωμάτων σε κάθε Υ.Πε.

Το συγκεντρωτικό αυτό σύστημα κινδυνεύει να ενισχύσει τον «διοικητισμό», με μετατάξεις και αποσπάσεις, που βλέπουμε ήδη στα γενικά νοσοκομεία για την πρόχειρη κάλυψη των μεγάλων κενών, αλλά εξίσου ισοπεδωτικά όταν βιώσαμε τις πολύχρονες προσπάθειες που χρειάστηκαν για τη συγκρότηση της κάθε μονάδας όπως και την ευθραυστότητα των τομεοποιημένων τοπικών δικτύων. Είναι πηγή μεγάλου προβληματισμού πώς θα μπορέσει η περιφερειακή διοίκηση να συν-λειτουργήσει με τα συγκροτημένα διοικητικά και επιστημονικά όργανα των (ΝΠΔΔ) νοσοκομείων και των ιατρικών τους τομέων, τόσο του ΕΣΥ και ακόμα περισσότερο στα πανεπιστημιακά. Και πάλι από την πληροφορική εξαρτά το σχέδιο νόμου την ανάληψη του συντονισμού από τις Υ.Πε. των εφημεριών και των ακούσιων νοσηλειών, πρόβλημα όμως που αφορά τη συν-λειτουργία πολλών υπηρεσιών.

Αδυνατούμε να κατανοήσουμε τη χωρίς εμφανή αιτιολογία κατάργηση του οργανισμού των ψυχ. νοσοκομείων Αθήνας και Θεσσαλονίκης και τη συγκρότηση Επιτροπής Καταγραφής της Περιουσίας τους (!!!), ενώ θα συνεχίσουν να λειτουργούν και να υποδέχονται τα βαριά περιστατικά σε συνθήκες που δύσκολα θα βελτιωθούν εν μέσω αναταράξεων.

Απαιτεί χωριστή μελέτη η ίδρυση του ΝΠΙΔ ΕΟΠΑΕ. Καθώς εκεί θα συγκεντρωθούν όλες οι γνωστές μονάδες, υπάρχει κίνδυνος ισοπέδωσης της αυτόνομης λειτουργίας τους και της ιστορίας τους, ενώ αναρωτιόμαστε πώς θα μπορέσουν να λειτουργήσουν τα (νέα) δίκτυα βραχυχρόνιας σωματικής αποτοξίνωσης σε νοσοκομεία του ΕΣΥ!

Δεν μπορούμε παρά να είμαστε αντίθετοι σε ένα υπερσυγκεντρωτικό οικοδόμημα που «θα συγκροτηθεί» και δεν προβλέπει σαφείς διαύλους επικοινωνίας με τις μονάδες που λειτουργούν και ανασαίνουν στην κοινότητα.

* Ομότιμος καθηγητής Ψυχιατρικής ΕΚΠΑ