Κατάφωρη παραβίαση δικαιωμάτων ο αποκλεισμός των τρανς από τον αθλητικό στίβο

Για να δούμε το θέμα στις πραγματικές του διαστάσεις και να το κατανοήσουμε, θα πρέπει αρχικά να αναφέρουμε κάποια στοιχειώδη πράγματα για τα τρανς/διεμφυλικά άτομα.

Το φύλο ενός προσώπου καθορίζεται συνήθως κατά την γέννηση του και από εκεί και έπειτα αποτελεί ένα κοινωνικό αλλά και νομικό γεγονός. Παρόλα αυτά, υπάρχει και ένας αριθμός ανθρώπων που λόγω του φύλου με το οποίο καταγράφηκε κατά την γέννηση του, βιώνει στη συνέχεια της ζωής του πάρα πολλά προβλήματα. Αυτό συμβαίνει γιατί το φύλο με το οποίο καταγράφηκε, δηλαδή το βιολογικό/ανατομικό φύλο, δεν συνάδει με το πως αντιλαμβάνεται το φύλο του το ίδιο το πρόσωπο, δηλαδή την ταυτότητα του κοινωνικού του φύλου. Αυτά, είναι τα τρανς/διεμφυλικά άτομα.

Ως ταυτότητα φύλου νοείται ο ατομικός, εσωτερικός τρόπος με τον οποίο αντιλαμβάνεται και βιώνει το φύλο του το ίδιο το πρόσωπο. Είναι η εσωτερική αίσθηση δηλαδή που κάθε άτομο έχει για το φύλο του, ασχέτως το πώς καταγράφηκε κατά τη γέννηση του. Δεν πρόκειται δηλαδή για «επιλογή».

Αυτό σημαίνει ότι κανένας και καμία δεν μπορεί να ετεροπροσδιορίσει ένα πρόσωπο στον εάν είναι ή δεν είναι τρανς. Μόνο το ίδιο το άτομο μπορεί και έχει το δικαίωμα να αυτοπροσδιορίσει το ίδιο ως προς μία έμφυλη ή και μη κατάσταση. Η έννοια του αυτοπροσδιοριμού, ιδιαίτερα για τα τρανς πρόσωπα είναι πάρα πολύ σημαντική, για την ακρίβεια είναι κεφαλαιώδης και θα πρέπει πάντα να γίνεται αποδεκτή και σεβαστή, σύμφωνα και με τον νόμο της νομικής αναγνώρισης της ταυτότητας φύλου, όπου στο πρώτο κιόλας άρθρο αναφέρει πως  κάθε πρόσωπο έχει δικαίωμα στην αναγνώριση της ταυτότητας φύλου του ως στοιχείου της προσωπικότητάς του και έχει επίσης δικαίωμα και στο σεβασμό αυτής. Δηλαδή, έστω κι αν ένα τρανς πρόσωπο δεν έχει προχωρήσει στη διαδικασία της νομικής αναγνώρισης, δηλαδή στη μεταβολή των ατομικών του στοιχείων στα ληξιαρχικά του έγγραφα, θα πρέπει να αναγνωρίζεται με βάση την ταυτότητα φύλου του και αυτό πρέπει να γίνεται σεβαστό ασχέτως των ταυτοτικών του εγγράφων. Επίσης, ο ίδιος ο νόμος ορίζει πως για τη μεταβολή των ατομικών στοιχείων (καταχωρισμένο φύλο και όνομα), το τρανς πρόσωπο δεν χρειάζεται να έχει υποβληθεί προηγουμένως σε οποιαδήποτε ιατρική επέμβαση ή άλλη παρέμβαση (συμπεριλαμβανόμενης και της ορμονοληψίας), ή να υπάρχει κάποια ψυχιατρική βεβαίωση ή γνωμάτευση.

Επομένως: πάντα μα πάντα θα πρέπει να γίνεται αποδεκτή και σεβαστή η ταυτότητα φύλου ενός τρανς/διεμφυλικού προσώπου, ασχέτως των ταυτοτικών του εγγράφων και ασχέτως εάν το πρόσωπο αυτό έχει υποβληθεί ή και όχι σε ιατρικές επεμβάσεις ή άλλες παρεμβάσεις, συμπεριλαμβανόμενης και της ορμονοληψίας.
Συνεπώς, όταν αποκλείουμε στις τρανς αθλήτριες και τρανς αθλητές να αγωνίζονται σύμφωνα με την ταυτότητα φύλου τους, δηλαδή σύμφωνα με το φύλο που τα ίδια τα πρόσωπα αναπροσδιορίζονται, αποτελεί παραβίαση του νόμου της νομικής αναγνώρισης της ταυτότητας φύλου.

 Το να θεωρούμε ότι οι τρανς αθλήτριες έχουν πλεονεκτήματα έναντι των cis αθλητριών, είναι μια τεράστια και άκρως επικίνδυνη διαστρέβλωση τόσο του νόμου όσο και της επιστήμης. Δεν υπάρχει καμία μα καμία επιστημονική έρευνα που υποστηρίζει το επιχείρημα ότι τα τρανς πρόσωπα στον αθλητισμό, διατηρούν ένα ανταγωνιστικό πλεονέκτημα απέναντι στα cis. Με την ίδια παράλογη αυτή λογική ένα cis πρόσωπο που είναι πχ αθλητής άλματος και που θα ήταν ψηλότερος, που θα είχε πιο μακριά πόδια από έναν άλλον, θα έπρεπε να αποκλείεται από τον αγώνα λόγω του ότι έχει «προνόμια» σε σχέση με τους υπόλοιπους αθλητές. Πέραν όλων αυτών όμως, το να ισχυριζόμαστε κάτι τέτοιο για τις τρανς αθλήτριες, κρύβει από πίσω βαθιά ριζωμένα τρανσοβικά στερεότυπα και προκαταλήψεις, που έχουν ως σκοπό να στοχοποιήσουν τα τρανς πρόσωπα και ιδιαίτερα τα τρανς πρόσωπα με θηλυκή έκφραση φύλου. Και το λέω αυτό διότι ποτέ μα ποτέ δεν ακούσαμε κάτι αντίστοιχο για τους τρανς άντρες αθλητές, δηλαδή το ότι ένας τρανς άντρας αθλητής, βρίσκεται σε μειονεκτική θέση, έναντι των cis αντρών αθλητών. Επομένως, όλο αυτό από κάτω του έχει βαθιές ρίζες και στην πατριαρχία.

Πριν από 20 χρόνια, το 2004, η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή (ΔΟΕ) επέτρεψε με απόφαση της στα τρανς πρόσωπα να αγωνίζονται στα αθλήματα σύμφωνα με την ταυτότητα φύλου τους, με προϋπόθεση τότε, να έχουν μεταβληθεί τα στοιχεία τους στα νομιμοποιητικά τους έγγραφα και να βρίσκονται τουλάχιστον 2 χρόνια σε ορμονοληψία, ενώ παράλληλα υπήρχε και το κακοποιητικό περιοριστικό πλαίσιο στο να έχουν υποβληθεί σε επέμβαση επαναπροσδιορισμού/επιβεβαίωσης φύλου.
Αυτό ίσχυε από το 2004 έως το 2014. Το 2015, με νέα της απόφαση η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή, αφαίρεσε τις χειρουργικές επεμβάσεις επαναπροσδιορισμού φύλου καθώς αυτό ερχόταν σε αντίθεση με τα δικαιώματα των τρανς προσώπων και με τη νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου. Η ΔΟΕ, επέτρεψε στις τρανς γυναίκες να συμμετέχουν κανονικότατα στα γυναικεία αθλήματα με την προϋπόθεση ότι το επίπεδο τεστοστερόνης να είναι σε ένα συγκεκριμένο χαμηλό επίπεδο τους τελευταίους 12 μήνες πριν από τους αγώνες (10 nanomoles/ λίτρο).

Το 2019, η Παγκόσμια Ομοσπονδία Στίβου, απαγόρεψε στη διπλή Ολυμπιονίκη (2012, 2016) και τριπλή παγκόσμια πρωταθλήτρια στα 800 μ., φυλοδιαφορετική (όπως η ίδια αυτοπροσδιορίζεται) αθλήτρια Σεμένια Κάστερ, να αγωνιστεί στην κατηγορία των γυναικών, μέχρι να μειώσει μέσω ορμονοληψίας το ποσοστό της φυσικής της τεστοστερόνης. Η Σεμένια αρνήθηκε να υποβληθεί σε μία τέτοια ιατρική διαδικασία με αποτέλεσμα να αποκλειστεί από όλες τις διεθνείς αθλητικές διοργανώσεις. Οι προσφυγές που έκανε τόσο στο Ομοσπονδιακό Δικαστήριο της Ελβετίας, όσο και στο Αθλητικό Δικαστήριο απορρίφθηκαν με αποτέλεσμα η φυλοδιαφορετική αθλήτρια να προσφύγει στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΔΑ).

Πριν από ένα χρόνο και συγκεκριμένα στις 11 Ιουλίου του 2023, το ΕΔΔΑ αποφάσισε πως τα χαρακτηριστικά φύλου ενός προσώπου εμπίπτουν στην προστασία της ατομικής/ιδιωτικής ζωής του ανθρώπου βάση του άρθρου 8 της ΕΣΔΑ, και ότι η υποχρεωτική υποβολή ενός ανθρώπου σε μία ιατρική πράξη, συνιστά παραβίαση της ατομικής σωματικής και διανοητικής του ακεραιότητας. Το ΕΔΔΑ, όπως αναφέρει και ο δικηγόρος Βασίλης Σωτηρόπουλος στο νέο του βιβλίο «ΛΟΑΤΚΙ+ Δικαιώματα & Ελευθερίες», σε αυτή την ιστορική του απόφαση (αν και δεν είναι η τελική καθώς ο δικαστικός αγώνας συνεχίζεται) δικαίωσε τη φυλοδιαφορετική αθλήτρια, καθώς τα χαρακτηριστικά φύλου αποτελούν πτυχή της απαγορευμένης διάκρισης λόγω φύλου στη βάση του άρθρου 14 της ΕΣΔΑ.

Πριν λίγο χρονικό διάστημα, η Αμερικανίδα τρανς κολυμβήτρια Λία Τόμας αποκλείστηκε από την Παγκόσμια Ομοσπονδία Υγρού Στίβου. Μία απόφαση που αντιτίθενται τόσο στον Ολυμπιακό Χάρτη, όσο και στο Καταστατικό της ίδιας της Ομοσπονδίας και που έχει ξεκάθαρα ρατσιστικά χαρακτηριστικά στη βάση της ταυτότητας φύλου, μιας και σε ανακοίνωση της η Ομοσπονδία ανέφερε πως αυτό έγινε στα πλαίσια των προσπαθειών της για την προστασία του γυναικείου αθλητισμού, δηλαδή με λίγα λόγια δεν θεωρεί την Τόμας ως γυναίκα, προσβάλλοντας κατάφωρα με αυτόν τον τρόπο την ταυτοτική υπόσταση της τρανς αθλήτριας.
Το ότι όλες αυτές οι αποφάσεις κρύβουν από πίσω τους ρατσιστικά και τρανσφοβικά χαρακτηριστικά, μπορούμε να το δούμε ακόμη πιο καθαρά μέσα από μία απόφαση Διεθνούς Σκακιστικής Ομοσπονδίας (FIDE). Σύμφωνα με απόφαση της τον Αύγουστο του 2023, η FIDE, είχε ανακοινώσει ότι έπειτα από συνεδρίαση του Συμβουλίου της, αποφασίστηκε η απαγόρευση της συμμετοχής των τρανς/διεμφυλικών προσώπων από το τουρνουά σκακιού και μάλιστα χωρίς να υπάρχει κάποια αιτιολόγηση αυτής της απόφασης.

Συγκεκριμένα, σύμφωνα με την απόφαση του Συμβουλίου της FIDE, οι τρανς γυναίκες δεν έχουν «κανένα δικαίωμα» να συμμετέχουν σε επίσημες διοργανώσεις της Ομοσπονδίας για γυναίκες μέχρι να ληφθούν περαιτέρω αποφάσεις, ενώ τους επιτρέπεται να διατηρήσουν τυχόν τίτλους που κέρδισαν σε προηγούμενα τουρνουά (ανδρών), πριν κάνουν φυλομετάβαση ή πριν μεταβάλλουν νομικά το καταχωρισμένο φύλο και όνομα τους. Κάτι τέτοιο όμως δεν ισχύει και για τους τρανς άνδρες, μιας και σύμφωνα με την ίδια απόφαση της FIDE, οι τρανς άνδρες χάνουν τους τίτλους που κέρδισαν σε αγώνες γυναικών πριν ξεκινήσουν τη διαδικασία επαναπροσδιοριμού του φύλου τους. Επίσης, όσα τρανς πρόσωπα γνωστοποίησαν προσφάτως την ταυτότητα φύλου τους στην Ομοσπονδία, θα μπορούν να συμμετέχουν στο ανοικτό - μεικτό τμήμα του τουρνουά.

Η απόφαση αυτή του Συμβουλίου της Διεθνούς Σκακιστικής Ομοσπονδίας, μας παραπέμπει σε άλλες «σκοτεινές εποχές».
Το να θεωρεί η FIDE ότι οι τρανς αθλήτριες και αθλητές έχουν πλεονεκτήματα έναντι των cis αθλητριών και αθλητών, είναι μια τεράστια και άκρως επικίνδυνη διαστρέβλωση τόσο του νόμου όσο και της επιστήμης, ενώ παράλληλα βρίσκεται και σε αντίθεση με τον Κώδικα Δεοντολογίας και Πειθαρχίας του 2022 της Ομοσπονδίας, όπου στην παράγραφο 6.6 αναφέρει χαρακτηριστικά ότι στη FIDE δεν γίνονται ανεκτές οι διακρίσεις στο άθλημα του σκακιού, βάση [...]τη φυλή, το φύλο, την εθνική καταγωγή, το χρώμα, την κουλτούρα, τη θρησκεία, τις πολιτικές απόψεις, την οικογενειακή κατάσταση, τον σεξουαλικό προσανατολισμό ή οποιονδήποτε άδικο ή άλλο άσχετο παράγοντα[...].  

Εδώ θα πρέπει να αναφέρουμε ότι η FIDE είχε προχωρήσει και σε άλλα αδικήματα, όπως την άρνηση μεταβολής των ατομικών στοιχείων των τρανς προσώπων στις ταυτότητες (FIN) των αθλητριών και αθλητών σκακιού, όπως αυτά μεταβλήθηκαν έπειτα από τη διαδικασία της νομικής αναγνώρισης της ταυτότητας φύλου.
Πέραν όλων των παραπάνω, θα πρέπει να τονίσουμε ότι αυτή η απόφαση της Διεθνούς Σκακιστικής Ομοσπονδίας, κρύβει από πίσω της και πολλαπλά ρατσιστικά και σεξιστικά χαρακτηριστικά στη βάση του φύλου, μιας και θεωρεί ότι ένας (βιολογικά/ανατομικά) άντρας, υπερτερεί νοητικά έναντι μίας (βιολογικά/ανατομικά) γυναίκας.

Τέλος, θα πρέπει να πούμε πως, ο αθλητισμός και ο πρωταθλητισμός είναι η επαγγελματική ενασχόληση των προσώπων αυτών και έχουν ξοδευτεί χιλιάδες εργατοώρες ποιοτικής και ποσοτικής προπόνησης. Οι άνθρωποι αυτοί ζουν μέσα από την αθλητική τους δραστηριότητα και από αυτή βιοπορίζονται και πολύ ορθά όπως αναφέρει και ο Βασίλης Σωτηρόπουλος, τόσο στη διεθνή και ευρωπαϊκή, όσο και στην εθνική μας νομοθεσία απαγορεύεται κάθε μορφή διάκρισης και αποκλεισμού στον εργασιακό τομέα πέραν των άλλων και για λόγους σεξουαλικού προσανατολισμού, έκφρασης, ταυτότητας και χαρακτηριστικών φύλου.

*Ειδική Σύμβουλος/Εμπειρογνώμονας θεμάτων ΛΟΑΤΚΙ+, Ισότητας & Diversity, μέλος του Σωματείου Υποστήριξης Διεμφυλικών (ΣΥΔ), μέλος της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΕΔΑ) και του Εθνικού Συμβουλίου κατά του Ρατσισμού και της Μισαλλοδοξίας (ΕΣΡΜ), εκπαιδεύτρια στο Diversity Charter Greece.