Ευρωεκλογές στην Κύπρο με απολογισμό 20 χρόνων

Οι κάλπες της Κυριακής (9/6) έχουν στηθεί και οι Κύπριοι ως Ευρωπαίοι πολίτες αναζητούν απαντήσεις για τα πολλά προβλήματα που ξεπερνούν τα όρια του μικρού νησιού και αφορούν το μέλλον τους. Αλήθεια, πόσο ανταποκρίθηκαν στην προεκλογική εκστρατεία τα κυπριακά κόμματα και οι υποψήφιοι για τις έξι περιζήτητες θέσεις ευρωβουλευτών;

Οπως συμβαίνει σε πολλές χώρες, κάτω από τις προσδοκίες. Η ευρωπαϊκή ατζέντα παραμένει δυσνόητη. Οχι γιατί δεν τέμνει καθημερινά προβλήματα των πολιτών. Το αντίθετο συμβαίνει! Η Ε.Ε. προτείνει και χρηματοδοτεί λύσεις, π.χ. για τα φωτοβολταϊκά, κάνει συστάσεις π.χ. για τη διαφθορά, πιέζει για ποιότητα ζωής και προστασία του περιβάλλοντος. Ακόμα, αναμένει έμπρακτες κινήσεις από τους Κυπρίους για το άλυτο Κυπριακό για να στηρίξει την προσπάθεια επανένωσης του ΟΗΕ, π.χ. πρόταση Επιτροπής για μεγάλο δικοινοτικό φωτοβολταϊκό πάρκο στη νεκρά ζώνη.

Η Ε.Ε., όμως, είναι δυσνόητη και πολύπλοκη γιατί ψάχνει πραγματικούς Κύπριους εκπροσώπους, συμπληρώνοντας ήδη 20 χρόνια ένταξης.

Χαλαρή ψήφος

Η ψήφος αναμένεται χαλαρή και με ποικίλα κριτήρια: κομματική παράδοση, τα πρόσωπα, η αξιοπιστία, η διαμαρτυρία, η αδιαφορία. Κι όμως, η κριτική ψήφος είναι σημαντική σε εκείνους που καλύπτουν τουλάχιστον ένα μέρος των προσδοκιών ενός μέσου ενημερωμένου ψηφοφόρου. Η αποχή δεν είναι, ούτε η αντιδραστική ψήφος είναι.

Στις ευρωπαϊκές εκλογές υπάρχει ένα διακύβευμα για την Κύπρο. Αυτό αφορά την αντιπαράθεση των δυνάμεων -ακόμα και υποψηφίων εντός ενός κομματικού ψηφοδελτίου- που σκέφτονται με ορθολογισμό και πιστεύουν στο ευρωπαϊκό πλαίσιο και όσων καταφεύγουν στον ανέξοδο λαϊκισμό και τη μισαλλοδοξία.

Στον προεκλογικό διάλογο οι πλείστες πολιτικές δυνάμεις επέλεξαν οραματικό δίλημμα: Θέλουμε μια άλλη Ευρώπη! Ομως η Ευρωπαϊκή Ενωση δεν είναι αυτό που θέλουμε, αλλά αυτό που βγαίνει μέσα από τα επιτεύγματά της και την επιτυχή προσαρμογή των κρατών-μελών της. Ακόμα, η Ευρώπη δεν κάνει αυτό που εμείς προστάζουμε, αλλά αυτό που οι κυβερνήσεις των «27», κυρίως, της επιτρέπουν να κάνει. Δεν μπορεί για παράδειγμα η Ε.Ε. να επιβληθεί στην Κύπρο για να βελτιώσει το εκπαιδευτικό σύστημα που παρουσιάζει εγγενή προβλήματα. Δεν μπορεί να καθορίσει πιο δίκαιη κοινωνική πολιτική ή την ανεξαρτησία των θεσμών για να πατάξει τη διαφθορά. Είναι ευθύνη των Κυπρίων. Η Ε.Ε. πιέζει για συμμόρφωση.

Στον προεκλογικό διάλογο δεν έγιναν η αναγκαία αυτοκριτική και ο απολογισμός τι κάναμε 20 χρόνια. Για παράδειγμα, τι εμπόδισε την Κύπρο να εισαγάγει φυσικό αέριο για την ηλεκτροπαραγωγή; Γιατί δεν έγιναν υποδομές για χρήση φωτοβολταϊκών από τα νοικοκυριά; Πώς βρέθηκε η Κύπρος στον βούρκο της διαφθοράς; Προφανώς η κύρια ευθύνη για ουσιαστική συζήτηση βαραίνει το κυπριακό πολιτικό προσωπικό και κανέναν άλλο.

Αυτόνομη ομοσπονδία;

Οι Κύπριοι υποψήφιοι ευρωβουλευτές συχνά επαναλαμβάνουν ότι θέλουν περισσότερη Ευρώπη: πιο κοινωνική, πιο αλληλέγγυα, πιο αυτόνομη διεθνώς, πιο ομοσπονδιακή κτλ. Το εννοούν και πώς; Καμία πολιτική δύναμη στην Κύπρο δεν συζητά σοβαρά πώς μπορεί να αλλάξει η Ε.Ε. και σε ποιους τομείς. Το πιο φλέγον συναφές θέμα που επηρεάζει την Κύπρο είναι, βέβαια, η λήψη αποφάσεων: περιορισμός, αν όχι και κατάργηση, του κανόνα της ομοφωνίας. Οσο κι αν είναι «ταμπού», αυτό δεν θα αποτρέψει τη συζήτησή του κατά τη νέα περίοδο στην Ε.Ε. Το περιστατικό εξοβελισμού του Βίκτορ Ορμπαν είναι εκεί!

Ο πρόεδρος Ν. Χριστοδουλίδης σε μια από τις πολλές καθημερινές δηλώσεις -που ξεχνιούνται την επομένη- επιβεβαίωσε άτυπες συζητήσεις μεταξύ ηγετών (13/11/2023) και δεν πήρε θέση: «Αν αυτή η κατάργηση της ομοφωνίας θα οδηγήσει στην ενίσχυση της Ε.Ε., εμείς είμαστε έτοιμοι να το συζητήσουμε». Με τον ίδιο τρόπο τίθεται και το ζήτημα της ευρωπαϊκής άμυνας. Η Κύπρος είναι «σαφώς υπέρ της στρατηγικής αυτονομίας της Ε.Ε.», δηλώνει ο Κύπριος πρόεδρος. Καμία συνέχεια…

Η πανάκεια του βέτο

Για 20 χρόνια η κυπριακή πολιτική ηγεσία ισχυρίζεται ότι δίνει μάχες στην Ε.Ε., προβάλλοντας το βέτο και κατάγοντας νίκες. Ουδέν αναληθέστερον! Στα 20 χρόνια η Κύπρος ποτέ δεν πρόβαλε βέτο και σε καμία στιγμή δεν προκάλεσε ουσιώδη συζήτηση σε σχέση με το μείζον πρόβλημά της, το άλυτο Κυπριακό. Αρκετοί γράφουν για συνεχείς διπλωματικές μάχες στο Συμβούλιο ή το Ευρωκοινοβούλιο.

Οι απλοί πολίτες θα εκπλαγούν από το πόσο εικονικές είναι αυτές οι μάχες! Το Κυπριακό στην ουσία του ποτέ δεν μπήκε στην ημερήσια διάταξη ενός Συμβουλίου. Γιατί καμία κυβέρνηση από το 2004 και μετά δεν επιθυμεί να βρεθεί στη θέση να εξηγεί στους Ευρωπαίους εταίρους τους χειρισμούς της. Το Κυπριακό βρίσκεται εκτός θεσμικής συζήτησης.

Ούτε οι Ευρωπαίοι επιθυμούν να φορτωθούν τέτοια συζήτηση στα Συμβούλια. Το άγος της «εξαπάτησης» της Ε.Ε. το 2004, κατά τον τότε επίτροπο Φερχόιγκεν, κυνηγά ακόμα την Κύπρο. Το εντείνει η νέα ομολογία για τη Διάσκεψη του ΟΗΕ για την Κύπρο το 2017 του τότε προέδρου της Κομισιόν Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ (συνέντευξη στο ΚΥΠΕ 29/5): «Το κύριο πρόβλημα δεν ήταν ο Ερντογάν και δεν ήταν ο Ακιντζί, αλλά ο Νότος του νησιού, γιατί δεν ήταν έτοιμος να κάνει το άλμα». Οι Κύπριοι πρωταγωνιστές προσποιούνται σήμερα τους αμέτοχους…

Η παραποίηση

Η κυπριακή ηγεσία έχει σοβαρή ευθύνη για την παραποίηση του Κυπριακού στα ευρωπαϊκά όργανα. Μπαίνει σαν σφήνα όταν συζητιούνται οι ευρωτουρκικές σχέσεις και οι σχέσεις Ε.Ε. - ΝΑΤΟ. Η κυπριακή κυβέρνηση προκαλεί τη συζήτηση μόνο γύρω από επουσιώδη, όπως οι λεγόμενες «κυπρογενείς υποχρεώσεις» της Τουρκίας και τίποτα δεν λέει για την ουσία.

Ετσι, παγιδεύει τις κοινοτικές διαδικασίες σε νομικές λεπτομέρειες. Μόνιμος στόχος, να εμποδίσει κάθε εξέλιξη στις σχέσεις με την Τουρκία, αντί να διαμορφώσει ένα στρατηγικό πλαίσιο για την επίλυση του Κυπριακού. Ανάλογη στάση τηρεί και έναντι της Τουρκοκυπριακής Κοινότητας, ως να είναι εχθρός που πρέπει να μείνει μακριά από την Ε.Ε.

Με τέτοιες μεθοδεύσεις η Λευκωσία όχι μόνο δεν κερδίζει τίποτε, αλλά απωθεί την Ε.Ε. Δεν είναι τυχαίο που ενώ το Κυπριακό βρίσκεται σε πλήρες αδιέξοδο εδώ και 7 χρόνια, η Ε.Ε. δεν ανταποκρίνεται στο αίτημα Χριστοδουλίδη να αναλάβει «πρωταγωνιστικό ρόλο». Δεν θα πάρει καμία πρωτοβουλία, χωρίς προηγουμένως να αναλάβει δράση ο ΟΗΕ και να συνεννοηθεί με τον Αντόνιο Γκουτέρες.

Οι πολίτες της Κύπρου ψηφίζουν και πιστεύουν στην Ευρώπη. Καθώς προσέρχονται στην κάλπη, θα χρειαστεί όμως να κάνουν μόνοι τους τον απολογισμό: τι πέτυχε η Κύπρος στα 20 χρόνια ένταξης, τι διαφορετικό να κάνουμε από τώρα και στο εξής;

*Το άρθρο αναδημοσιεύεται στην εφημερίδα «Πολίτης» της Κύπρου