Τον Αύγουστο του 2004 στον τελικό των 200 μέτρων των Ολυμπιακών Αγώνων το γήπεδο στην Αθήνα σειόταν από τις κραυγές των Ελλήνων φιλάθλων για τον… αποκλεισμένο Κεντέρη! Η εκκίνηση καθυστέρησε, αλλά το κοινό εκτονώθηκε, όλοι ντοπάρονται! Θύμα ο Κεντέρης! Το κάνετε γιατί είναι Ελληνας! Ο ντροπιασμένος αθλητής εγκατέλειψε τον αθλητισμό και έγινε ξενοδόχος στα Ζαγοροχώρια (τελευταία και πάλι παράγων του… αγνού αθλητισμού).
Δεκαοκτώ χρόνια αργότερα, η ελληνική πολιτεία διά του υπουργείου Πολιτισμού και του ομώνυμου δήμου, είτε από εμμονή στελεχών είτε μετά από οικογενειακές επενδύσεις μεγαλόσχημων πολιτικών και επιχειρηματιών, κατέθεσε φάκελο για την ένταξη της περιοχής στους καταλόγους παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO.
Εγγραφή σε αυτούς τους καταλόγους σημαίνει πως η παγκόσμια κοινότητα αναγνωρίζει διά των θεσμικών της διαδικασιών πως υπάρχει κάτι σημαντικό για τον κόσμο, όχι για την περιοχή ή για το έθνος. Δυστυχώς, και αυτό έχει πέσει θύμα πολιτικών και εθνικιστικών σκοπιμοτήτων.
Οι δύο πιο γνωστοί κατάλογοι είναι αυτοί των πολιτιστικών μνημείων και των συνόλων της φύσης. Μικρότερος σε έκταση είναι ο κατάλογος των μικτών εγγραφών, όπου συνυπάρχουν τα παραπάνω. Στην περίπτωση της Ελλάδας, σε αυτόν ανήκουν τα Μετέωρα και το Αγ. Ορος. Υπάρχουν και άλλοι λιγότερο γνωστοί, όπως του πολιτιστικού τοπίου.
Τα Ζαγοροχώρια ήταν, κατά την ιδεοληψία του ΥΠΠΟ, ικανά να εγγραφούν ως μικτό μνημείο. Τα νέα από το Παρίσι ήταν αποτρεπτικά και έτσι η χώρα συγκρότησε και κατέθεσε φάκελο για εγγραφή ως πολιτιστικό τοπίο το 2022. Σε αυτόν ειπώθηκαν τερατουργήματα αερολογίας (βυζαντινή και οθωμανική αρχιτεκτονική κληρονομιά - πού τις βρήκαν;
Υπάρχουν τζαμιά και ιμαρέτια στα Ζαγοροχώρια; Ή μήπως βυζαντινή αστική αρχιτεκτονική;) και εθνικιστικής αυτοαναφορικότητας περί μοναδικότητας. Ο φάκελος υποστήριζε grosso modo πως το φυσικό τοπίο ήταν κάτι σαν Grand Canyon με βλάστηση πλούσια όπως το τροπικό δάσος του Αμαζονίου (κριτήρια VIII και Χ), ενώ η αρχιτεκτονική κληρονομιά ανταγωνίζεται τον Παρθενώνα στα βουνά (κριτήρια ΙΙΙ, IV και VI).
Οπως προβλέπει η διαδικασία, την υποψηφιότητα επιθεώρησαν εκπρόσωποι του ICOMOS (Παρίσι, πολιτισμός) και του IUCN (Ελβετία, φύση) και έστειλαν τις αναφορές τους και ειδοποίησαν την πρέσβη μας στην UNESCO κ. Διαμαντοπούλου τον Ιανουάριο του 2023 πως η υποψηφιότητα δεν φαίνεται να πληροί τις προϋποθέσεις για εγγραφή με τα κριτήρια περί πολιτισμού, ενώ για τα περί φύσης, το VIII ήταν εκτός συζήτησης και το Χ θα απαιτούσε αλλαγή ορίων για να συμπεριλάβει παρθένα δάση. Ζήτησαν, τέλος, και άλλα στοιχεία.
Η Ελλάς δεν εκάμφθη και ανεχώρησε για τη Σαουδική Αραβία, όπου θα πραγματοποιούνταν η Σύνοδος του Κέντρου Παγκόσμιας Κληρονομιάς, σε μια προσπάθεια του αυταρχικού καθεστώτος να προβάλει… πολιτιστικές ανησυχίες. Η ακροαματική διαδικασία ήταν αποκαλυπτική και υπάρχει σε βιντεοσκόπηση. Η υποψηφιότητα καταχεριάστηκε δημοσίως και απορρίφθηκαν όλα τα κριτήρια του φακέλου της υποψηφιότητας. Στοιχειώδης ευπρέπεια και αξιοπρέπεια θα έπρεπε να οδηγήσουν στην ανάκληση του φακέλου για καλύτερη προετοιμασία. Και όμως!
Η ελληνική πλευρά, έχοντας προετοιμάσει το έδαφος, δέχτηκε τη συμπαράσταση των μελών της επιτροπής, χωρίς όμως να επιτύχει να ανατρέψει την κρίση των τεχνικών συμβούλων της UNESCO ούτε σε ένα κριτήριο! Σας συμπαθούμε, αλλά αυτά που γράφετε στον φάκελο είναι κουραφέξαλα. Οπότε η υπόθεση κατέληξε στο εξής γραφικό, τρίτη χώρα να προτείνει το κριτήριο V για την εγγραφή (είχαν πάει στα Ζαγόρια;) και αυτό να γίνει αποδεκτό... ώστε να ολοκληρωθεί η εγγραφή! Οπως είπε και ο εκπρόσωπος του IUCN, είναι κάπως παράδοξο και αμήχανο να εγγράφεται υποψηφιότητα με πρόταση άλλου κράτους!
Η κυβέρνηση και το ΥΠΠΟ θριαμβολόγησαν και για το προηγούμενο Σαββατοκύριακο ήταν προγραμματισμένες οι εκδηλώσεις για την εγγραφή. Παρά τις καιρικές συνθήκες, έγιναν και δεν αποφύγαμε τις ανούσιες θριαμβολογίες που συσκοτίζουν τα γεγονότα. Η διαδικασία εγγραφής που ακολούθησε και η ελληνική πλευρά, πολιτικές πιέσεις σε αρνητικές εισηγήσεις, είναι μια από τις κηλίδες στην UNESCO, για την οποία υπάρχει ήδη ρεύμα αντιδράσεων.
Η πολιτική έναντι της τεχνοκρατικής διαχείρισης των μνημείων γίνεται τελικά εις βάρος τους, εργαλειοποιεί την κληρονομιά για πολιτικές (συνήθως αυταρχικών καθεστώτων) σκοπιμότητες και για μια κακώς εννοούμενη τουριστική προβολή τους και όχι ως αποθετηρίων της παγκόσμιας κληρονομιάς.
Αν μάλιστα υπάρξει ο οποιοσδήποτε υπαινιγμός πως η εγγραφή ήταν πολιτική και όχι αξιοκρατική, η απάντηση του ΥΠΠΟ είναι το γνωστό και ως επιχείρημα Κεντέρη, αφού όλοι ντοπάρονται για να πάρουν μετάλλια, γιατί όχι και εγώ. Οπως το κάνουν όλοι, έτσι και εμείς, άλλωστε είμαστε μια μικρή χώρα…
Αυτό όμως υποσκάπτει και το κύρος της χώρας, αλλά και το κύρος της UNESCO. Το είδαμε άλλωστε και στην περίπτωση των βυζαντινών εκκλησιών στην Τουρκία (αυτές είναι βυζαντινές) και στην περίπτωση της Ακροπόλεως και του Βυζαντινού Σταυροδρομίου της οδού Βενιζέλου στη Θεσσαλονίκη. Το βάρος του διεθνούς οργανισμού είναι βαμβάκι στο αέρα. Απλά άχρηστο!
Η Ελλάς είναι, ή έτσι υποστηρίζει, χώρα της διεθνούς νομιμότητας και της ισχύος των διεθνών συμβάσεων. Οφείλει να υποστηρίζει τις διαδικασίες και τις αρχές της διεθνούς κοινότητας και να επιδιώκει την εφαρμογή τους. Τα Ζαγοροχώρια δεν χρειάζονταν με το ζόρι τη βούλα του Πολιτιστικού Τοπίου του διεθνούς οργανισμού, του οποίου άλλωστε είχαν ήδη μια πιστοποίηση.
Το σύνολο χρήζει διαχειριστικού σχεδίου που θα αποτρέπει τα φαραωνικά έργα πλούσιων ιδιωτών και θα επιτρέψει να διαχειριστεί στο μέλλον τόσο το ανθρωπογενές τοπίο με ισορροπία ανάμεσα στον τουρισμό και τη μόνιμη κατοικία όσο και την αλλοίωση του φυσικού τοπίου από την κλιματική αλλαγή. Να λείπει το ντοπάρισμα!
* Αρχαιολόγος
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας