Του κόσμου το κουβάρι

Αν ρίξουμε μια ματιά στη γενική κατάσταση της Ευρώπης από τις ευρωεκλογές του 2019 έως τις ευρωεκλογές του 2024, θα διαπιστώσουμε μεταβολές χαμηλής έντασης αλλά και τεράστιες μεταβολές. Ολες τους θα συνεχίσουν να ασκούν επιδράσεις στο σύνολο της Ε.Ε. αλλά και στις επιμέρους χώρες-μέλη. Το βέβαιο είναι ότι, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, θα αλλάξουν τα δεδομένα της επόμενης μέρας των ευρωεκλογών.

Στις μεταβολές υψηλής έντασης μεταξύ 2019-2024 περιλαμβάνεται η πανδημία του Covid-19 που προκάλεσε πάνω από επτά εκατομμύρια θανάτους παγκοσμίως και πάνω από 2,25 εκατομμύρια θανάτους στην Ευρώπη. Τα απότοκά της είναι ενεργά σήμερα. Παραδόξως, στην Ελλάδα, αποδιαρθρώνεται το Εθνικό Σύστημα Υγείας. Στις μεταβολές περιλαμβάνεται η ολοκλήρωση του Brexit το 2020 εξαιτίας της οποίας η Ε.Ε. είναι μικρότερη σε πολλά επίπεδα. Η εξέλιξη και η ένταση του πολέμου μεταξύ Ρωσίας-Ουκρανίας (όπως κλιμακώθηκε από τον Φεβρουάριο του 2022). Η επιτάχυνση και η ένταση της κλιματικής αλλαγής. Τέλος, ο πόλεμος της Γάζας (από τις 7 Οκτωβρίου 2023) και η ισοπέδωσή της από τον ισραηλινό στρατό και τα ζητήματα της εθνοκάθαρσης στην Παλαιστίνη. Η σύγκρουση στο Ισραήλ έχει ήδη δυναμιτίσει τη Μέση Ανατολή και, δυνητικά, μπορεί να μετεξελιχθεί σε διαρκή πόλεμο φθοράς δι’ αντιπροσώπων μεταξύ ΗΠΑ-Ιράν ή ΗΠΑ-Ρωσίας. Σε γενικές γραμμές όλα μαζί συγκροτούν ένα τοπίο διεθνούς σκηνής στο οποίο η Ενωμένη Ευρώπη θα κληθεί να δώσει τις δικές της απαντήσεις.

Στις μεταβολές χαμηλής έντασης μεταξύ 2019-2024, αλλά με επιδράσεις στην παγκόσμια σκηνή, περιλαμβάνονται η διαφοροποίηση Ε.Ε.-ΗΠΑ σε σχέση με το Ιράν και τις πυρηνικές του φιλοδοξίες. Η στασιμότητα της κινεζικής οικονομίας (και εξαιτίας της πανδημίας). Ο δασμολογικός πόλεμος ΗΠΑ-Κίνας, αλλά και ΗΠΑ-Ε.Ε. Η απομονωτική προεδρία του Ντόναλντ Τραμπ που ήρθε και παρήλθε με την επάνοδο των Δημοκρατικών του Τζο Μπάιντεν. Το μεταναστευτικό ζήτημα και η μεταχείρισή του από την Ενωση αλλά και τις χώρες-μέλη είναι ένα άλλο θέμα. Η αύξηση της επιρροής των BRICS (Βραζιλίας, Ρωσίας, Ινδίας, Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας και Νότιας Αφρικής) στις χώρες του παγκόσμιου Νότου ενισχύθηκε με τη συμμετοχή του Ιράν, της Αιγύπτου, της Αιθιοπίας και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων - και αυτή η εξέλιξη επηρεάζει την κλασική ισορροπία παγκόσμιου Βορρά και παγκόσμιου Νότου. Τέλος, η αύξηση και η ένταση της κλιματικής αλλαγής είναι εδώ.

Εν τω μεταξύ, χαμηλά στην ατζέντα των ευρωπαϊκών συζητήσεων είναι, κυρίως, το κοινωνικό. Πέρα από το στοιχείο της γήρανσης του ευρωπαϊκού πληθυσμού -στο οποίο η Ελλάδα κατέχει ανησυχητικά πρωτεία- το 2022, δηλαδή σε έναν ουδέτερο πολιτικό χρόνο από το 2019 έως το 2024, με βάση τα στοιχεία της Eurostat, περί τα 95,3 εκατομμύρια στην Ε.Ε. (δηλαδή, το 22% του συνολικού πληθυσμού) διέτρεχαν κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού. Η θέση της Ελλάδας είναι τρίτη στο σύνολο των χωρών της Ευρώπης μετά τη Ρουμανία και τη Βουλγαρία. Το υπόλοιπο ποσοστό των Ευρωπαίων -εφόσον δεν αντιμετωπίζει κίνδυνο φτώχειας, σοβαρές υλικές και κοινωνικές στερήσεις και συμμετοχή σε νοικοκυριά με επισφαλή απασχόληση- δήλωνε ικανοποίηση από τη ζωή στην Ε.Ε. το 2022, με μέσο όρο 7,1 (στη βάση μιας κλίμακας από το 0 της μηδενικής ικανοποίησης έως το 10 της πλήρους ικανοποίησης).

Σε πολιτικό επίπεδο, η αποχώρηση της Βρετανίας από την Ε.Ε. έδειξε κάτι. Δεν σήμανε ότι μεταβλήθηκε ριζικά η δημοκρατία της. Αλλά και η συμμετοχή της Ουγγαρίας στην Ε.Ε. δεν σήμανε ότι η χώρα έγινε πιο δημοκρατική. Το ίδιο ισχύει και με την Πολωνία και άλλες χώρες. Αλλά ακόμα και αυτές οι τάσεις αλλάζουν. Αργά, αλλά αλλάζουν. Για παράδειγμα, το 2016, πριν από το δημοψήφισμα του Brexit, οι Ευρωπαίοι δήλωναν κατά 34% ότι τα πράγματα στη χώρα τους θα ήταν καλύτερα χωρίς τη Βρετανία. Το 2021 το ποσοστό αυτό είχε φτάσει στο 28%.

Στη χώρα μας οι ευρωεκλογές γίνονται με εθνική ατζέντα, όπως σε άλλες χώρες - με ανοιχτά πολλά μέτωπα. Πάντως, δεν είναι θέμα «πολέμου» μεταξύ σκύλων (Πίνατ και Φάρλι) - ούτε ζήτημα λοιπών κομματόσκυλων. Σίγουρα αυτά που μας απασχολούν, θα μας απασχολήσουν και μετά τις ευρωεκλογές: ακρίβεια, κράτος δικαίου, ασφάλεια κ.λπ. Επομένως, η καλύτερη αντίδραση σε αυτά είναι η συμμετοχή και όχι η αποχή. Να σταλεί ηχηρό μήνυμα. Κυρίως, για να μην ενισχυθεί η Ακροδεξιά. Πάντοτε, ενάντια στις πανουργίες της Ιστορίας «η Ευρώπη των μικρών, προστατευμένη καλύτερα απέναντι στη δημαγωγία της ελπίδας, είχε μια διαυγέστερη εικόνα του μέλλοντος από την Ευρώπη των μεγάλων που είναι πάντα έτοιμοι να μεθύσουν από την ένδοξη ιστορική αποστολή τους» (Μ. Κούντερα, Πράγα, ένα ποίημα που χάνεται, Εστία, 2014).