Το Nemo και η non-binary ορατότητα

Non-binary ή μη δυαδικά αυτοπροσδιορίζονται τα πρόσωπα που αισθάνονται ότι δεν επιθυμούν να κατηγοριοποιούνται σε κανένα σύστημα διμερούς αντίληψης των φύλων. Πρόσωπα που η συνείδηση του εαυτού τους για το φύλο ενδεχομένως είναι ουδέτερη ή σχετίζεται με την αντίληψη της ρευστότητας των φύλων.

Ως τρανς γυναίκα, θεωρώ αυτονόητο να υποστηρίξω το δικαίωμα στον αυτοπροσδιορισμό και στην ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας του κάθε προσώπου στον δημόσιο χώρο. Αυτά αποτελούν ανθρώπινα δικαιώματα και δεν μπαίνουν στο ζύγι.

Το Nemo δεν νίκησε λόγω του ότι αυτοπροσδιορίζεται ως non-binary, όμως αυτή η νίκη έδωσε τεράστιες δόσεις ορατότητας σε μια ομάδα συνανθρώπων μας που παραβιάζονται καθημερινά τα θεμελιώδη τους δικαιώματα. Το δικαίωμα στην ίδια τους τη ζωή και την ύπαρξη, το δικαίωμά τους στον αυτοπροσδιορισμό. Η ταυτοτική τους υπόσταση αμφισβητείται, με αποτέλεσμα αυτό να θέτει σε διακινδύνευση την προστασία της προσωπικότητάς τους καθώς αναπόσπαστο στοιχείο της προσωπικότητας των non-binary προσώπων αποτελεί η έκφραση και η ταυτότητα φύλου τους.

Στη χώρα μας δεν υπάρχει εν έτει 2024 κανένα απολύτως νομικό πλαίσιο που να προστατεύει τα δικαιώματα των non-binary προσώπων.

Δεν υπάρχει καμία νομική αναγνώριση της ταυτότητας του φύλου τους, μια και τον Οκτώβριο του 2017 που ψηφίστηκε ο Ν. 4491/2017 (νομική αναγνώριση ταυτότητας φύλου) δεν συμπεριλήφθηκαν σε αυτόν τα μη δυαδικά (non-binary) πρόσωπα.

Παρ’ όλα αυτά, το 2018 είχαμε την πρώτη ιστορική απόφαση του Ειρηνοδικείου Αμαρουσίου για τα δικαιώματα των μη δυαδικών προσώπων, υπόθεση που χειρίστηκε νομικά ο δικηγόρος Βασίλης Σωτηρόπουλος, όπου το δικαστήριο αναγνώρισε εν μέρει τη μη δυαδική ταυτότητα ενός προσώπου, μεταβάλλοντας το κύριο όνομα, ωστόσο δεν αποδέχτηκε τη μεταβολή της καταχώρισης του φύλου του προσώπου σε κενή, επικαλούμενο την «έλλειψη σχετικού θεσμικού πλαισίου ατόμων μη κατατασσόμενων σε διακριτή περίπτωση μη δυϊκής ταυτότητας φύλου (τρίτη καταχώριση φύλου)».

Πράγματι, παρότι ο Ν. 4491/2017 μπορεί να μην έχει σχετική ρητή πρόβλεψη, μολαταύτα στο Αρθρο 1 του νόμου αναφέρεται ότι: «Το πρόσωπο (άρα κάθε πρόσωπο) έχει δικαίωμα στην αναγνώριση της ταυτότητας φύλου του ως στοιχείου της προσωπικότητάς του», ενώ στο Αρθρο 2 του νόμου (ορισμοί) δεν υπάρχει περιορισμός ως προς την έμφυλη ή μη ταυτότητα του προσώπου, καθώς επίσης στο Αρθρο 3, παρ. 1 αναφέρεται ότι όταν υπάρχει ασυμφωνία ως προς την ταυτότητα φύλου του προσώπου και του καταχωρισμένου φύλου κατά τη γέννηση κάθε πρόσωπο μπορεί να ζητήσει τη μεταβολή της καταχώρισης του φύλου του.

Σύμφωνα με την Απόφαση της Κοινοβουλευτικής Ολομέλειας του Συμβουλίου της Ευρώπης 2048/2015 (η οποία επιβεβαιώθηκε με την 2197/2017), τα κράτη-μέλη πρέπει να δίνουν τη δυνατότητα τρίτης καταχώρισης φύλου στα πρόσωπα που το επιθυμούν, κάτι το οποίο δεν μπορεί να θεωρείται ότι έχει τον χαρακτήρα «σύστασης» καθώς τα κράτη-μέλη οφείλουν να σέβονται και να εφαρμόζουν τις αποφάσεις των οργανισμών που συμμετέχουν.

Επομένως, η Πολιτεία θα πρέπει να προχωρήσει άμεσα σε όλα τα απαραίτητα βήματα βελτίωσης του Ν. 4491/2017 για τη νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου, ανάμεσα σ’ αυτά και στη δυνατότητα τρίτης ή κενής καταχώρισης φύλου για τα πρόσωπα που το επιθυμούν.

*Ειδική σύμβουλος / εμπειρογνώμονας θεμάτων Ισότητας, ΛΟΑΤΚΙ+ & Diversity, μέλος του Σωματείου Υποστήριξης Διεμφυλικών (ΣΥΔ), μέλος της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΕΔΑ)