Κι όμως υπάρχει ρεύμα σκοταδισμού!

Σε αντίθεση με την κυριαρχία της επιστήμης, της γνώσης και της τεχνολογίας, παρατηρούμε να αναπτύσσονται αντιλήψεις ανορθολογισμού και ενός ιδιότυπου ιδεαλισμού, που αμφισβητούν τελικά και την ίδια την έννοια της προόδου, όπως αυτή έχει διαμορφωθεί στη νεωτερικότητα.

Σε μια εποχή που η επιστήμη έχει γίνει η επικρατούσα κοσμοθεωρία, η μοναδική που συνενώνει ανθρώπους, λαούς, κοινωνίες, πολιτισμούς (π.χ. το Πυθαγόρειο Θεώρημα είναι παγκόσμιας ισχύος), σε μια εποχή που διευρύνεται όλο και πιο πολύ η πρόσβαση στη γνώση και στην εκπαίδευση, αναδύονται φοβερά φαινόμενα σκοταδισμού.

Και αυτή η μεσαιωνικού τύπου υποκουλτούρα και αμορφωσιά διευκολύνεται και επεκτείνεται από τη χρήση του διαδικτύου. Για τον εξής λόγο: αναπτύσσεται εύκολα η πληροφόρηση, που δεν έχει καμιά εγκυρότητα. Εύκολα κάποιος μπορεί να ισχυριστεί ότι η γνώμη του είναι πληροφορία ή ακόμα και γνώση, χωρίς να μπαίνει καν στον κόπο να παρέχει τεκμηρίωση. Η άγνοια παίρνει τη θέση της γνώσης!

Η Γνώση –πηγή ελευθερίας– απαιτεί συστηματική προσπάθεια. Αλλά αυτό δεν είναι και ένα πρόσθετο στοιχείο της γοητείας της, που ζητάει την ενεργητική συμμετοχή των πολιτών; Επιπλέον, όλα τα εκπαιδευτικά συστήματα όλων των καιρών και όλων των τόπων γι’ αυτό τον λόγο δεν έχουν δημιουργηθεί;

Διαμορφώνεται με περισσή ευκολία ένα περιβάλλον αυθαίρετων δοξασιών, ατεκμηρίωτων γνωμών, σκουπιδοπληροφοριών, θεωριών της New Age, με την απλή κατάθεσή τους στον Παγκόσμιο Ιστό. Αν μάλιστα εμπλουτιστεί με ένα μείγμα μυστικισμού και συνωμοσιών, τότε αποκτά μεγαλύτερη δυναμική.

Το ερώτημα που τίθεται είναι το εξής: Εφόσον, σχεδόν με καθολικό τρόπο –τουλάχιστον όσον αφορά τον Δυτικό Κόσμο– θεωρούμε την επιστήμη τον κύριο παράγοντα της εντυπωσιακής βελτίωσης της ζωής μας, πώς ταυτόχρονα αμφισβητείται; Αν έχουμε πρόβλημα υγείας, θα προσφύγουμε στην ιατρική και όχι στον εξομολόγο ή σε κάποιο… μάγο. Τα παιδιά μας τα στέλνουμε στο σχολείο για να μάθουν τα πορίσματα της επιστήμης και όχι τις κάθε λογής ασυναρτησίες. Αν θέλουμε να φτιάξουμε ένα σπίτι, θα πάμε σε μηχανικό/αρχιτέκτονα και όχι σε κάποιον τυχαίο, που μπορεί να ισχυριστεί ότι μπορεί να το κάνει. Υπάρχει ένα μέρος ανθρώπων που θεωρεί ότι η επιστήμη απομαγεύει τη φύση και την πραγματικότητα και έτσι χάνει μια κάποια όψη ομορφιάς! Φυσικά, συμβαίνει το αντίθετο.

Η επιστήμη ναι μεν απομαγεύει τις προσλαμβάνουσες των αισθήσεων και τις δημιουργίες των φαντασιώσεών μας, αλλά η ερμηνεία της φανερώνει την πραγματική ομορφιά αναδεικνύοντας και κρυμμένες όψεις της ύλης, που είναι και ιδιαίτερης αισθητικής απόλαυσης και γοητείας αλλά και που αποκαλύπτουν χρήσιμες πλευρές της φύσης αλλάζοντας τον πολιτισμό μας. Ας μείνουμε μόνο σε ένα παράδειγμα. Η «αποκάλυψη» του ηλεκτρισμού –ως μια άγνωστη ώς τότε ιδιότητα της ύλης– δεν άλλαξε πολύ καθοριστικά τη ζωή μας; Υπήρχε άλλος δρόμος για να συμβεί αυτό;

Αλλά η επιστήμη δεν είναι μόνη της στον αγώνα για Διαφωτισμό και για Ορθολογισμό. Συνδέεται με έναν γαλαξία θεσμών: την Τέχνη, τη Δημοκρατία, την Ανοιχτή Κοινωνία, την Ελευθερία, τη Δικαιοσύνη, τον Ουμανισμό, την Παιδεία, τη Μόρφωση, την Ερευνα, την Αναζήτηση. Στηρίζεται στον άνθρωπο (στη λογική του, στη φαντασία του, στη διαίσθησή του, στη δημιουργικότητά του…) και υπηρετεί τον άνθρωπο. Το αν γίνονται εχθρικές για τη ζωή και την ειρήνη χρήσεις της, αυτές δεν είναι υποθέσεις της επιστήμης αλλά της πολιτικής και των κοινωνιών.

Ποια είναι η δύναμη της επιστήμης που της προσφέρει αυτό το μεγαλείο; Η μέθοδος –το «δικαστήριο της φύσης»–, η παρατήρηση και το πείραμα· και η κουλτούρα της επιστημονικής κοινότητας, του διαλόγου των επιχειρημάτων και των πορισμάτων.

Ναι, θεωρώ ότι πρέπει να στηρίζουμε και να προάγουμε την επιστήμη. Είναι υπόθεση όλων μας. Είναι υπόθεση για μια διαρκώς όλο και πιο φωτεινή ζωή! Κι όμως υπάρχει ρεύμα σκοταδισμού!

*Γραμματέας του τομέα Παιδείας του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝ.ΑΛΛ.