Ποιος κατανοεί τον Χριστοδουλίδη;

Μέσα σε ελάχιστο χρόνο από την πρώτη επίσκεψη της νέας απεσταλμένης του γενικού γραμματέα για το Κυπριακό, ο Κύπριος πρόεδρος Ν. Χριστοδουλίδης κατάφερε να ανοίξει μέτωπο με την Ε.Ε. και να δημιουργήσει τριβές με τον ΟΗΕ. Πολλοί διερωτώνται γιατί, τι ακριβώς επιδιώκει;

Στις Βρυξέλλες ο Χριστοδουλίδης έδωσε εντολές στον ΥΠΕΞ Κωνσταντίνο Κόμπο και μπλόκαρε τη συμμετοχή του υπουργού Εξωτερικών της Τουρκίας Χακάν Φιντάν στο Συμβούλιο «Gymnich» (3/2). Ο Κόμπος «χρεώθηκε» με ένα βέτο προτού καν αρχίσει η διαπραγμάτευση της θετικής ατζέντας της Τουρκίας. Στη Λευκωσία η κυβέρνηση Χριστοδουλίδη μπήκε σε δημόσια αντιπαράθεση με το Ηνωμένο Βασίλειο για τους όρους εντολής της Ολγκίν Κουεγιάρ και τα κίνητρα για τους Τουρκοκύπριους. Γνωρίζει, όμως, ότι τα ζητήματα αυτά ήδη συζητούνται στο Συμβούλιο Ασφαλείας και απαιτούν ειλικρινή ανοίγματα και χειρισμούς.

Το μπλόκο στον Φιντάν

Μήπως όσα έγιναν στις Βρυξέλλες θα... ζορίσουν την Τουρκία; Ο Χριστοδουλίδης θέλει να προχωρήσει η ευρωτουρκική σχέση με παράλληλα βήματα προόδου στο Κυπριακό. Το κοινό έγγραφο του ύπατου εκπρoσώπου και της Επιτροπής (29/11) βεβαιώνει τη στενή διασύνδεση Κυπριακού και ευρωτουρκικών για ενισχυμένη τελωνειακή ένωση και απελευθέρωση της βίζας. Ομως, τον Δεκέμβριο στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο δεν δόθηκε χρόνος για συζήτηση και το Ε.Σ. αποφάσισε «να επανέλθει στο θέμα σε προσεχή σύνοδό του». Με αυτή τη δικαιολογία, η Λευκωσία αρνήθηκε να προσκληθεί ο Τούρκος ΥΠΕΞ. Απαιτεί να προηγηθεί η συζήτηση των ηγετών των «27».

Η Τουρκία δεν προσκαλείται από το 2019 και αυτό το Συμβούλιο θα ήταν ευκαιρία να ακούσει ο Φιντάν τι έχουν να του πουν οι Ευρωπαίοι. Αντί αυτού, ο Κόμπος πρόσθεσε κι άλλους όρους, ζητώντας η Τουρκία να ανταποκριθεί «σε κάποιες αντιπροτάσεις της Λευκωσίας». Ο Κόμπος παραθέτει ότι υπάρχουν «κυπρογενείς» υποχρεώσεις της Τουρκίας, 10 – 11 ζητήματα. Κατά τον Κ. Κόμπο, αν η Τουρκία ανταποκριθεί, τότε η Λευκωσία θα δίνει «κλιμακωτά και ανάλογα» τη συγκατάθεσή της: «αναμένουμε να δούμε απτά βήματα από την Τουρκία ως προς αυτό», είπε.

Ο ΥΠΕΞ της Ελλάδας Γ. Γεραπετρίτης έδωσε βάρος στο Συμβούλιο στην ομαλή συνέχιση του ελληνοτουρκικού διαλόγου. Αλλά υποστήριξε και τον χειρισμό της Λευκωσίας: «Θα πρέπει να υπάρχουν απτές αποδείξεις ότι υπάρχει διάθεση για να συνεχιστεί ο διάλογος για το Κυπριακό».

Αποδίδει ο χειρισμός ή θα γυρίσει μπούμερανγκ για την Κύπρο, ίσως και για την Ελλάδα; Οι πλείστοι εταίροι αναγνωρίζουν τη ζωτική σημασία της Τουρκίας και ορισμένοι συμμερίζονται την ανάγκη να υπάρξει πρόοδος και στο Κυπριακό. Αλλά πώς ακριβώς εννοούν αυτή τη διασύνδεση; «Νομίζω πως πρέπει να αποφύγουμε την αντιπαράθεση και να αυξήσουμε τη συνεργασία», σχολίασε ο Ζοζέπ Μπορέλ και συνέχισε: «Γι’ αυτό θα πρέπει να επιδιώξουμε την επικοινωνία με την Τουρκία, λαμβάνοντας υπόψη το Κυπριακό». Αυτό, όμως, σημαίνει ότι ο Μπορέλ αναμένει ενημέρωση από τον ΟΗΕ που ηγείται της προσπάθειας για πρόοδο στο Κυπριακό.

Η ΥΠΕΞ του Βελγίου Ατζά Λαμπίμπ τοποθέτησε πιο καθαρά το ζήτημα: «Προφανώς πρόκειται για έναν αναγκαίο εταίρο, αλλά έναν εταίρο με τον οποίο η Ε.Ε. έχει διαφωνίες.Το ερώτημα του πώς φέρνεις δύσκολους εταίρους όπως την Τουρκία στο τραπέζι είναι κάτι που θα πρέπει να συζητηθεί στο πολύ σύντομο μέλλον. Ο ορθολογισμός είναι η λέξη-κλειδί...»

Πρώτη γεύση

Στη Λευκωσία διέρρευσε από διπλωματικές πηγές ότι η Ολγκίν Κουεγιάρ δεν κατάφερε να αποσπάσει μια κίνηση από τον Ν. Χριστοδουλίδη για να τη μεταφέρει στην Τουρκία. Ολοι ξέρουν ότι η κίνηση αυτή αφορά την πολιτική ισότητα και την αποτελεσματική συμμετοχή. Ο Κύπριος πρόεδρος ξέρει ότι η ελληνοκυπριακή πλευρά από την εποχή Αναστασιάδη έχασε την αξιοπιστία της. Συνεπώς, κατά τον ΟΗΕ, ο Χριστοδουλίδης είναι αυτός που πρέπει να κάνει πρώτος μια πειστική ενέργεια στην ουσία του Κυπριακού.

Με ανορθολογικό τρόπο, ο Χριστοδουλίδης υπερεκτιμά τις δυνατότητες να επιβάλει τη δική του ατζέντα στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Η Ε.Ε. «κάηκε» πολλές φορές στο Κυπριακό από το 2004, γνώρισε προέδρους και ΥΠΕΞ που όλο απαιτούσαν, χωρίς να μπαίνουν στον κόπο να συμβάλουν στην επίλυση του δικού τους προβλήματος. Πώς να πείσει ο Χριστοδουλίδης τους υπόλοιπους «26» να ευθυγραμμιστούν, να εκδώσουν ομόφωνη θέση; Είναι απίθανο να συμπεριλάβουν όλες τις απαιτήσεις του ή τις «10 – 11 προκαταβολικές χειρονομίες». Ιδίως όσο το Κυπριακό είναι στο κενό, όπως τα τελευταία 7 χρόνια.

Ο Χριστοδουλίδης δεν έμαθε ούτε από τη δική του προηγούμενη διαδρομή ως ΥΠΕΞ. Ζητούσε επιβολή κυρώσεων στην Τουρκία, αλλά τέτοιες δεν υιοθετήθηκαν ποτέ. Ούτε για το Βαρώσι δεν βρήκε στήριξη, ούτε για τις γεωτρήσεις στις ΑΟΖ εξασφάλισε ουσιαστικές κυρώσεις. Τίποτα από αυτά δεν αρκούν για να μετακινηθεί η Τουρκία, απλώς περνά ο καιρός χωρίς αποτέλεσμα.

Η πλάνη Χριστοδουλίδη σχετίζεται ενδεχομένως με την έλλειψη αντίληψης του διαπραγματευτικού περιβάλλοντος στην Ε.Ε. Ο Χριστοδουλίδης πλαισιώνεται από πρόσωπα που δεν κατάλαβαν ποτέ τον τρόπο με τον οποίο η Κύπρος πέτυχε την ένταξή της στην Ε.Ε. επί εποχής Σημίτη – Πάγκαλου – Κρανιδιώτη. Ξεχνούν ότι η ελληνοκυπριακή πλευρά (Βασιλείου, Κληρίδης) ουδέποτε χρεώθηκε ευθύνη για το αδιέξοδο στο Κυπριακό, αλλά ήταν αντίθετα συνεπής στην επιδίωξη λύσης. Οι Ευρωπαίοι έχουν ισχυρά γεωπολιτικά και οικονομικά συμφέροντα με την Τουρκία. Πώς να τους χειριστείς για να οικειοποιηθούν ένα συνολικό σχέδιο ειρήνης στην ανατολική Μεσόγειο;

Ανοίγματα

Ο ΟΗΕ και η Ε.Ε. προτάσσουν επίσης την ανάγκη για ειλικρινή ανοίγματα προς την Τουρκοκυπριακή Κοινότητα. Ο Χριστοδουλίδης εξήγγειλε δήθεν μέτρα της Κυπριακής Δημοκρατίας για την Τουρκοκυπριακή Κοινότητα. Ούτε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ούτε καμία διπλωματική αντιπροσωπεία τα σχολίασε. Ο Χριστοδουλίδης έδειξε ξανά ότι κάνει πολύ λιγότερα από όσα του αναλογούν. Ετσι, αντί να αποσπάσει εύσημα, βρέθηκε να κάνει διαβήματα για τις δηλώσεις του πρεσβευτή του Η.Β. Ο πρέσβης Ιρφάν Σιντίκ υποστήριξε (6/2, «Καθημερινή») ότι «οι Τουρκοκύπριοι δεν θέλουν να μπουν σε μία διαδικασία χωρίς τέλος, να συνεχίσουν απομονωμένοι, χωρίς αναγνώριση και χωρίς την όποια σύνδεση με τον υπόλοιπο κόσμο».

Ο ΥΠΕΞ Κόμπος αντέδρασε (ΡΙΚ, 7/2) λέγοντας ότι γίνεται προσπάθεια «δημιουργίας τεχνητών πλαισίων και χρονοδιαγραμμάτων». Κι όμως, είναι γνωστές και καταγεγραμμένες οι θέσεις του ιδίου του γ.γ. του ΟΗΕ ότι «δεν επιθυμεί ατέρμονες διαπραγματεύσεις», μόνο «προσανατολισμένες σε αποτέλεσμα». Η δε αποστολή Ολγκίν Κουεγιάρ συναρτάται με την εξεύρεση κοινού εδάφους το τρέχον εξάμηνο και ακολούθως εντατικών διαπραγματεύσεων για κατάληξη μέχρι το τέλος του 2024.

*Το άρθρο αναδημοσιεύεται στην εφημερίδα «Πολίτης» της Κύπρου