Τα όρια της ανταρσίας

Λίγες μέρες μετά την άρση του βέτο της Τουρκίας για την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, με τη Βουδαπέστη να σπεύδει να άρει και τις δίκες της αντιρρήσεις, ο Ορμπαν απέσυρε την απειλή βέτο της Ουγγαρίας στην εκταμίευση της βοήθειας της Ε.Ε. προς την Ουκρανία. Ο συμβιβασμός των Βρυξελλών σώζει τα προσχήματα και για τις δύο πλευρές, για την Ε.Ε. και την Ουγγαρία του Ορμπαν, δεν παύει όμως να είναι κυρίως μια συνολική αναδίπλωση της Βουδαπέστης. Το ζητούμενο, εκτός από την απεμπλοκή της βοήθειας προς την Ουκρανία, ήταν και παραμένει η κατάργηση ή όχι της ομοφωνίας στη λήψη αποφάσεων στην Ε.Ε., δηλαδή την κατάργηση του βέτο.

Το βέτο, η δυνατότητα δηλαδή μιας χώρας να βραχυκυκλώσει τη λήψη απόφασης, επί της ουσίας δεν είναι ζήτημα νομικό ή συνταγματικό, αλλά κατεξοχήν πολιτικό.

Το βέτο παραπέμπει δηλαδή στην απόσταση που χωρίζει ένα κατοχυρωμένο δικαίωμα με τη χρήση του δικαιώματος που παραπέμπει στους συσχετισμούς και ισορροπίες.

Οταν την άνοιξη του 2003 η Συνταγματική Συνέλευση ολοκλήρωσε το σχέδιο της Συνταγματικής Συνθήκης που άφηνε περιθώριο μελλοντικής ομοσπονδιακής μετεξέλιξης της Ε.Ε., περιόριζε τη δυνατότητα βέτο αλλά δεν την καταργούσε, στη λογική ότι έπρεπε να υπάρχουν ισορροπίες μιας Ε.Ε. που θα διατηρούσε την εθνική κυριαρχία για μια παρατεταμένη μεταβατική περίοδο μέχρι να υπάρξουν τα προαπαιτούμενα για μια ομοσπονδιακή μετεξέλιξη.

Το βέτο στη συνέχεια ξεχάστηκε, καθώς η διαχείριση της κρίσης στην ευρωζώνη έγινε εξωθεσμικά, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την κυρίαρχη θέση του Eurogroup που νομικά δεν υφίσταται παρά μόνον ως επιτροπή του Ecofin.

Η κυβέρνηση Σολτς πιέζει τους εταίρους για κατάργηση της ομοφωνίας στη λήψη αποφάσεων έπειτα από μια δεκαπενταετία άτυπων βέτο του Βερολίνου στην εμβάθυνση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.

Η ανταρσία Ορμπαν ήταν η αρχή μιας συνειδητοποίησης από τις μικρές χώρες-μέλη ότι αν δεν συναινέσουν δεν μπορεί να καταργηθεί το βέτο, καθώς η κατάργηση της ομοφωνίας απαιτεί ομόφωνη απόφαση. Τα παραπάνω, αθροιστικά, νομιμοποιούν το ερώτημα για το πού βρίσκονται τα όρια της διαφοροποίησης και της ανταρσίας, κατά κύριο λόγο στην Ε.Ε. και κατά δεύτερο στο ΝΑΤΟ.

Στη συντριπτική τους πλειονότητα οι απειλές για βέτο δεν δηλώνουν πρόθεση ρήξης, αλλά επικοινωνιακής διαχείρισης μιας αναπόφευκτης προσαρμογής σε νέα δεδομένα.

Το δικαίωμα του βέτο στο ΝΑΤΟ και στην Ε.Ε. στο πεδίο των πραγματικών συσχετισμών δεν αρκεί από μόνο του.

Για να έχει αξιοπιστία θα πρέπει να υπάρχει εναλλακτική στρατηγική αποτελεσματικής διαχείρισης μιας ενδεχόμενης αντιπαράθεσης και πολύ περισσότερο ρήξης.

Το χειρότερο που θα μπορούσε να συμβεί σε μελλοντικές ανταρσίες των Ερντογάν και Ορμπαν είναι η παράκαμψη του βέτο με πρωτοβουλίες πολυμερών ad hoc συνασπισμών προθύμων.

Αν δεν είχαν υπάρξει οι συμβιβασμοί που επέτρεψαν την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ και της χορήγησης από την Ε.Ε. της βοηθείας στην Ουκρανία, τότε θα βρισκόμασταν μπροστά σε μια δυναμική συγκρότησης ad hoc συνασπισμών πρόθυμων που δεν θα έχουν ανάγκη τις λεκτικές ακροβασίες των κοινών ανακοινωθέντων και των συμπερασμάτων των συνόδων κορυφής, οι οποίες στο παρά πέντε διαμορφώνουν μια ψευδαίσθηση ενότητας του ελαχίστου κοινού παρονομαστή.

Μακράν της πιστοποίησης ισχύος, η προσφυγή στο βέτο αποτελεί ομολογία αναντιστοιχίας μιας απειλητικής ρητορικής με τις πραγματικές δυνατότητες μιας χώρας στους διεθνείς συσχετισμούς και ισορροπίες.