«Οι δημοκρατίες μπορεί να σκοντάψουν χωρίς να ικανοποιήσουν τις φιλοδοξίες των πολιτών και χωρίς να εδραιώσουν ένα αποδεκτό και προβλέψιμο σύνολο κανόνων για τον πολιτικό ανταγωνισμό και τη συνεργασία […] Κάποιες φορές εκφράζουν έναν «παρατεινόμενο θάνατο», εκεί όπου η δημοκρατία σταδιακά διαλύεται και μετατρέπεται σε ένα διαφορετικό είδος κυριαρχίας». P. C. Schmitter, 1994. «Dangers and Dilemmas of Democracy», Journal of Democracy
O Revault d’ Allonnes Olivier αναρωτιόταν ποιο θα είναι το αίτημα της εποχής μετά το τέλος του μεταμοντέρνου και έγραφε: «Τι υπάρχει μετά τον ύστερο καπιταλισμό; Ενας καπιταλισμός ακόμη πιο ύστερος; Ή κάτι διαφορετικό; Τι ακολουθεί μετά το μετά του μεταμοντερνισμού;». Η αλήθεια βέβαια είναι ότι το μεταμοντέρνο ήρθε σαν αστραπή στη ζωή μας, ακύρωσε τις μεγάλες αφηγήσεις και έθεσε τον κλονισμό των θεμελίων της νομιμότητας.
Οπως όμως απεδείχθη, η εποχή μας ουδόλως υπήρξε μετα-μοντέρνα, ήταν απλώς το έκτρωμα μιας φθίνουσας μοντερνικότητας. Ο Κόλιν Κράουτς αναφερόμενος στις συνθήκες της νοηματοδοτικής και εξουσιαστικής ιδιοποίησης του μεταμοντέρνου ως μετα-δημοκρατία και ως μετα-πολιτική υποστήριζε: «Η μετα-δημοκρατία αποτελεί μια διαδικασία στην οποία οι δημοκρατικοί θεσμοί συνεχίζουν να υπάρχουν, αλλά μετατρέπονται όλο και περισσότερο σε ένα κοίλο κέλυφος, καθώς η κινητήρια δύναμη της ανάπτυξης και της αλλαγής απομακρύνεται από τους θεσμούς και κατευθύνεται προς τους αδιαφανείς οικονομικούς κύκλους της αγοράς. Ολο αυτό δημιουργεί έναν παρατεταμένο θάνατο της αστικής δημοκρατίας».
Ας θυμηθούμε ότι αυτό το πρόθεμα «μετα-» μπροστά από τη λέξη δημοκρατία ή τη λέξη πολιτική έγινε η πυξίδα που έδειχνε τον δρόμο της παραίτησης των πολιτών από ό,τι τους αφορούσε. Ηταν το τέλος των μαζικών κομμάτων και η αποστασιοποίηση των πολιτών από τους κομματικούς μηχανισμούς, το θέαμα της πολιτικής στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ήταν με άλλα λόγια όλα εκείνα που μας πολιόρκησαν και μας υπέταξαν σε πειθαρχήσεις μονότροπης ζωής, επιβάλλοντας παράλληλα και ένα μεγάλο έλλειμμα των βασικών αρχών της δημοκρατίας. Η μετα-δημοκρατία και η μετα-πολιτική ξαναέφεραν στη σκηνή το «κράτος εξαιρέσεως» (ναζιστικό υπόλειμμα) και επέβαλαν τον τεχνοκρατικό τροπισμό ενός συγκεντρωτικού, αυταρχικού κράτους αποκομμένου από την κοινωνία. Ο πολίτης μάθαινε να ζει σε μια ήσυχη απελπισία και υποταγή χωρίς διαμαρτυρία, ρίχνοντας νερό στον μύλο της απάθειάς του.
Παράλληλα η μετα-πολιτική βυσσοδομούσε στους διαδρόμους των συμφερόντων και υποσχόταν ελπίδες που είχαν καεί πριν καν ξεκινήσουν. Τα κόμματα οργάνωναν τα πελατολόγιά τους και πότιζαν τα θερμοκήπιά τους όπου βλάστιζαν τα στελέχη τους. Οι πολιτικές ηγεσίες στις χώρες άλλαζαν, αλλά οι καινούργιες συνέχιζαν τα πεπραγμένα των παλαιών με την ίδια ακρίβεια.
Οι πολίτες δεν μπορούσαν εύκολα να καταλάβουν αν ζούσαν σε καθεστώς δημοκρατίας ή στη φαντασίωση μιας δημοκρατίας. Ετσι και αλλιώς με τη μετα-δημοκρατία και τη μετα-πολιτική αυτό που υπερίσχυε ήταν το Ως Εάν. Ως εάν να υπάρχουν δημοκρατία, θεσμοί και κοινωνία πολιτών και όχι αιτήματα προσαρμογής.
Και μέσα σ’ όλη αυτή την τυφωνική διαδικασία της μετα-πολιτικής και μετα-δημοκρατίας έρχονται στα απεριόριστα πεδία των πολιτικών δεδομένων και δράσεων η αλτερ-πολιτική και η αλτερ-δημοκρατία. Το «αλτερ-δημοκρατικό σχέδιο» (Πιερ Ροζανβαλόν, Ντάγκλας Τσάλμερς, Γκασάν Χάγκε) αποτελεί μια απάντηση στη μετα-δημοκρατία. Η συμμετοχή και το δημοψήφισμα αποτελούν τις λέξεις-κλειδιά του «αλτερ-δημοκρατικού σχεδίου» (Le projet démocratique alter).
Η ριζοσπαστικοποίηση των θεσμών, η διαφορετικότητα των παραγόντων και των αιτιών, μπορούν να συνδυάσουν την ατομική και τη συλλογική αυτονομία. Οι επείγουσες και μη παρακάμψιμες απαιτήσεις της εποχής μας δυσκολεύονται να βρουν λύσεις μέσα από την αντιπροσώπευση της δημοκρατίας σύμφωνα πάντα με το «αλτερ-δημοκρατικό σχέδιο», και αυτό γιατί η αντιπροσωπευτική δημοκρατία γίνεται ένα κλειστό σύστημα που μειώνει τον ρόλο της πολιτικής και του διαλόγου. Οι εποχές έρχονται και φεύγουν, επινοούν πολιτικά αξιωματικά σχήματα, αλλά πάντα θα στοιχίζονται πίσω από τη δημοκρατία.
*Καθηγητής Πολιτικής και Κοινωνικής Φιλοσοφίας
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας