Η υποκρισία του πολιτικού συστήματος για τις ανισότητες

Τα τελευταία πενήντα χρόνια η παγκοσμιοποίηση αντί να περιορίσει τις ανισότητες τις διεύρυνε τόσο στις μητροπόλεις όσο και σε ένα σημαντικό μέρος της περιφέρειας. Οι νεοφιλελεύθεροι υποστήριξαν ότι το ελεύθερο εμπόριο χωρίς φραγμούς και σύνορα θα δημιουργούσε επιπλέον εισόδημα από το οποίο θα επωφελούνταν τόσο τα χαμηλά εισοδήματα όσο και η μεσαία τάξη. Αντί γι’ αυτό συνέβη το αντίθετο: το κεφάλαιο οργίασε και παρήγαγε μια εκτεταμένη περίοδο αυξανόμενης ανισότητας, απώλειας θέσεων εργασίας στη βιομηχανία και αυξανόμενου θυμού και πολιτικής πόλωσης. Αν μελετήσει κανείς τις εμπορικές συμφωνίες στις οποίες βασίστηκε η παγκοσμιοποίηση, θα διαπιστώσει ότι η κατάργηση των φραγμών και των εμποδίων έγινε με όρους ευνοϊκούς που στην πράξη αποδείχτηκαν βαθιά επιβλαβείς, στον βαθμό που αναδιανέμουν το εισόδημα προς τα πάνω.

Από την άλλη πλευρά η κυβερνώσα Αριστερά προσεταιρίστηκε τους όρους της παγκοσμιοποίησης, ενώ αυτή που δεν ανέλαβε κυβερνητικές ευθύνες επέμεινε ότι οι μεγαλύτερες κρατικές επενδύσεις στις παραγωγικές δυνατότητες των οικονομιών θα επέφεραν τη μείωση της ανισότητας, την ενίσχυση της ανθεκτικότητας των αλυσίδων εφοδιασμού και την εκκίνηση της μετάβασης στην καθαρή ενέργεια.

Και οι δύο προσεγγίσεις κάνουν ένα θεμελιώδες και απολύτως συνειδητό λάθος. Προσπαθούν να λύσουν την εξίσωση της ανισότητας χωρίς να λαμβάνουν υπόψη όλα τα δεδομένα. Ποιο δεδομένο αποκρύπτουν; Την εντυπωσιακή ευχέρεια που προσφέρουν στους πλούσιους να κρύψουν τον πλούτο τους ώστε να αποφύγουν οποιαδήποτε μορφή συνεισφοράς. Στην πραγματικότητα δεκάδες τρισεκατομμύρια δολάρια, άλλοτε κραυγαλέα και άλλοτε σιωπηλά, έχουν αφεθεί ανεξέλεγκτα να περιδιαβαίνουν τον κόσμο και να γεννούν νέο πλούτο. Πόσα είναι αυτά;

Ο Gabriel Zucman εκτιμά ότι 7,6 τρισεκατομμύρια δολάρια είναι κρυμμένα σε υπεράκτιες διευθετήσεις. Χρησιμοποιώντας ένα μοντέλο που είναι πιο περιεκτικό από του Zucman ο οικονομολόγος James Henry υποστηρίζει ότι οι φορολογικοί παράδεισοι κρατούν μεταξύ 24 τρισεκατομμυρίων και 36 τρισεκατομμυρίων δολαρίων. Ακόμα και αυτή η εκτίμηση αντιπροσωπεύει μόνο το απόθεμα των ατομικών περιουσιακών στοιχείων που κρατούνται σε offshore και δεν λαμβάνει πλήρως υπόψη τα περιουσιακά στοιχεία που οι επιχειρήσεις παρκάρουν εκτός των χωρών καταγωγής τους (οι εταιρικές και οι προσωπικές περιουσίες επικαλύπτονται φυσικά, δεδομένου ότι τα άτομα κατέχουν εταιρικά περιουσιακά στοιχεία αλλά οι δύο μορφές πλούτου φορολογούνται διαφορετικά).

Μόνο οι αμερικανικές εταιρείες του Fortune 500 κατέχουν περίπου 2,6 τρισεκατομμύρια δολάρια σε offshore. Η Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το Εμπόριο και την Ανάπτυξη εκτίμησε ότι οι αναπτυσσόμενες χώρες χάνουν κάπου μεταξύ 70 δισ. και 120 δισεκατομμυρίων δολαρίων σε ετήσια φορολογικά έσοδα, λόγω των πολυεθνικών που μεταφέρουν τεχνητά τα κέρδη τους σε φορολογικούς παραδείσους. Ακόμα και οι πλούσιες χώρες χάνουν δισεκατομμύρια εσόδων από τον ανέγγιχτο πλούτο. Σύμφωνα με έκθεση της Γερουσίας των ΗΠΑ το 2014, οι Ηνωμένες Πολιτείες χάνουν φορολογικά έσοδα περίπου 150 δισεκατομμυρίων δολαρίων κάθε χρόνο λόγω των φορολογικών σχημάτων των offshore.

Οι άνθρωποι που χρησιμοποιούν φορολογικούς παραδείσους είναι απίθανα πλούσιοι και ισχυροί. Το να τους παρέχονται ειδικές μορφές προστασίας και ασυλίας, ενώ αφήνονται οι άλλοι να φέρουν τις ευθύνες και τα βάρη της κοινωνίας, είναι ο ορισμός της ανισότητας. Αυτό που συμβαίνει είναι ότι το πολιτικό σύστημα εφαρμόζει άλλους κανόνες για πλούσιους και άλλους για τους υπόλοιπους.

Αλλά οι διακρίσεις δεν σταματούν εδώ. Η Δεξιά υποστηρίζει (σ.σ. αξίζει τον κόπο να μελετήσει κανείς την επιχειρηματολογία -και- των δικών μας κυβερνητικών για την αποτελεσματικότητα της μείωσης της φορολογίας) ότι η μείωση των φόρων στους πλούσιους θα δώσει ώθηση στην ανάπτυξη, θα συμβάλει στον επαναπατρισμό του κρυμμένου πλούτου και έτσι θα περιοριστεί η ανισότητα. Η Ιστορία όμως δείχνει ότι πρόκειται για εξόφθαλμο ψέμα. Οι πλούσιες χώρες από τη δεκαετία του 1970 μειώνουν σταθερά τους συντελεστές φορολογίας εταιρειών, αλλά οι εταιρικές επενδύσεις έχουν παραμείνει στάσιμες και η φοροαποφυγή έχει φτάσει στα ύψη.

Σήμερα οι πολυεθνικές και οι «επενδυτές» κάθονται σε τεράστιους σωρούς μη επενδυμένων μετρητών και ως σύγχρονοι πειρατές παραμονεύουν για να χτυπήσουν την επόμενη λεία τους. Σκεφτείτε την έκρηξη της ακρίβειας που πλήττει σήμερα την οικονομία και θυμηθείτε τις επισημάνσεις του ΔΝΤ για την ευθύνη των μεγάλων επιχειρήσεων. Το ίδιο ισχύει και για τη μείωση των φόρων για τα υπερπλούσια άτομα. Γιατί να αποκαλύψουν τους κρυμμένους στους φορολογικούς παραδείσους θησαυρούς τους, που κυκλοφορούν ασύδοτα σε όλο τον κόσμο και γεννάνε χρήματα, όταν ξέρουν ότι οι πολιτικοί τούς προστατεύουν; Γιατί οι εταιρείες ή οι πλούσιοι να πληρώνουν λίγο λιγότερο, όταν μπορούν να πληρώσουν πολύ λιγότερο ή ακόμα και τίποτα πηγαίνοντας σε offshore;

Και το πολιτικό σύστημα σύστημα; Χύνει κροκοδείλια δάκρυα, σερβίρει ψέματα για δημόσια κατανάλωση, υπονομεύει οποιαδήποτε προσπάθεια να αποκαλυφθούν οι «κρυμμένοι θησαυροί» (σ.σ. αλήθεια τι έχουν απογίνει οι περίφημες προτάσεις του ΟΟΣΑ;), καταργεί ρυθμιστικούς και εποπτικούς κανόνες που θα μπορούσαν να μετριάσουν τις κερδοσκοπικές εφόδους του χρηματοπιστωτικού συστήματος και των «επενδυτών» (σ.σ. οι οικονομικές κρίσεις από το 2008 μέχρι σήμερα είναι η πιο απτή απόδειξη), κατασκευάζει κρίσεις…

*Δημοσιογράφος, συγγραφέας