Η διγλωσσία Χριστοδουλίδη στο Κυπριακό

Ο Κύπριος πρόεδρος Νίκος Χριστοδουλίδης αναλώνει πολύ χρόνο στις δημόσιες παρεμβάσεις του για να εξηγήσει πόσο επιθυμεί την επίλυση του Κυπριακού. Πείθει, άραγε, τον ΟΗΕ και την Ε.Ε.; Στη μακροσκελή δημοσιογραφική διάσκεψη για τις 100 ημέρες της διακυβέρνησής του (Τρίτη, 20/6), ο Χριστοδουλίδης είχε την ευκαιρία να στείλει κατάλληλα μηνύματα στη διεθνή κοινότητα. Κι όμως, έπραξε το αντίθετο: διγλωσσία στα δύσκολα, αντιφατικές θέσεις.

Στη συνέντευξη Τύπου, ο Χριστοδουλίδης δήλωσε ότι αποδέχεται «να συζητήσει το πλαίσιο Γκουτέρες» - το πλαίσιο συμφωνίας στο Κυπριακό που κατέθεσε ο γενικός γραμματέας στη Διάσκεψη του Κραν Μοντανά, το 2017: «Είμαι έτοιμος για διαπραγματεύσεις από εκεί που μείναμε στο δείπνο της 6ης Ιουλίου». Οταν κλήθηκε, όμως, να μιλήσει επί του συγκεκριμένου, τι αποδέχεται και τι όχι, αναίρεσε τον εαυτό του: «Υπάρχουν θέματα στο πλαίσιο Γκουτέρες με τα οποία διαφωνούμε. Για να δώσω ένα παράδειγμα στο περιουσιακό, τον πρώτο λόγο πρέπει να τον έχει ο νόμιμος ιδιοκτήτης και όχι ο χρήστης…».

Ο ΟΗΕ βαρέθηκε να ακούει τη διγλωσσία της ελληνοκυπριακής ηγεσίας. Στο παράδειγμα του περιουσιακού, ο Γκουτέρες διαψεύδει τον Χριστοδουλίδη. Στην έκθεση προς το Συμβούλιο Ασφαλείας (Σεπτέμβριος 2017) αναφέρει επί λέξει: «Μέχρι την ώρα που έκλεισε η Διάσκεψη στο Κραν Μοντανά (το δείπνο), τα μέρη είχαν συμφωνήσει στην αρχή των δύο καθεστώτων στο περιουσιακό. Μόνο κάποιες λεπτομέρειες απέμειναν».

Τα δύο καθεστώτα

Ποια «δύο καθεστώτα» συμφώνησαν τα μέρη στο περιουσιακό και ο Χριστοδουλίδης απορρίπτει; To πρώτο καθεστώς αφορά τις περιοχές που θα περιέρχονταν υπό την ελληνοκυπριακή ομόσπονδη πολιτεία (περίπου 8% του κατεχόμενου εδάφους), όπου τον πρώτο λόγο θα τον είχαν όντως οι ιδιοκτήτες του ’74, δηλαδή οι Ελληνοκύπριοι που θα επέστρεφαν στις περιουσίες τους.

Το δεύτερο καθεστώς αφορά τις περιοχές που θα έμεναν στην τουρκοκυπριακή πολιτεία, περίπου 29% (με βάση τους χάρτες Αναστασιάδη-Ακιντζί για το εδαφικό) από το 37% που είναι σήμερα κατεχόμενο. Εκεί τον πρώτο λόγο θα είχαν οι τωρινοί χρήστες, δηλαδή οι Τουρκοκύπριοι, όπως βέβαια και στις ελεύθερες περιοχές, όπου τον πρώτο λόγο θα είχαν οι τωρινοί Ελληνοκύπριοι χρήστες. Αυτή την κατεύθυνση, άλλωστε, έδινε το πλαίσιο Γκουτέρες. Η συμφωνία μπορούσε να περιλάβει κάποιες εξαιρέσεις για εκτοπισμένους που θα είχαν την επιθυμία επιστροφής στην πατρογονική εστία.

Ωραία λόγια και παρενέργειες

Ο Χριστοδουλίδης έφερε ως παράδειγμα το περιουσιακό για να εκφράσει τις διαφωνίες του. Κατ’ αρχάς, ποτέ στα 6 χρόνια, ούτε ο προκάτοχός του Ν. Αναστασιάδης ούτε ο ίδιος, τώρα ως πρόεδρος, δεν τοποθετήθηκαν καθαρά στον ΟΗΕ για το τι τέλος πάντων αποδέχονται από το πλαίσιο Γκουτέρες. Ο ΟΗΕ ακούει τον Ν. Χριστοδουλίδη να λέει ότι θέλει συνομιλίες, αλλά είναι εξαιρετικά καχύποπτος μαζί του. Ο Γκουτέρες έζησε από πρώτο χέρι τους τακτικισμούς Αναστασιάδη, την πρότασή του προς Τσαβούσογλου για «δύο κράτη» (νέα στοιχεία από τον τέως πρέσβη Αλέξανδρο Ζήνων σε βιβλίο του) και τον Χριστοδουλίδη να εκτελεί τις οδηγίες του.

Ο Κύπριος πρόεδρος δεν αισθάνεται το έλλειμμα αξιοπιστίας που τον κατατρύχει… Στις 100 ημέρες της προεδρίας του, ο Γκουτέρες τον αποφεύγει, ενώ με μεγάλο δισταγμό δέχθηκε πρόσφατα (15/6) να έχει μαζί του μια ολιγόλεπτη τηλεφωνική συνομιλία. Επίσης πρόσφατα, ανώτατο στέλεχος της γραμματείας, η Ροζμαρί ντι Κάρλο, εκμυστηρεύτηκε σε ξένους διπλωμάτες: «Οι αποστάσεις των δύο πλευρών είναι όσο ποτέ μεγάλες. Ακούω μόνο λόγια. Δεν έχω αντιληφθεί τι ακριβώς προτείνουν με την ευρωπαϊκή εμπλοκή στο Κυπριακό». Το ίδιο «κενό» διαπιστώνουν και οι πρέσβεις ευρωπαϊκών χωρών στη Λευκωσία, ακούγοντας γενικολογίες από τον Χριστοδουλίδη σε γεύμα εργασίας (22/6). Ρωτούν τον ΥΠΕΞ Κωνσταντίνο Κόμπο τι θα κάνει ο Ευρωπαίος απεσταλμένος και απαντά: «Θέλουμε απεσταλμένο για να ενισχύσει τον απεσταλμένο του ΟΗΕ». Ομως, απεσταλμένος του ΟΗΕ δεν υπάρχει…

Ο Γκουτέρες ετοιμάζει την εξαμηνιαία έκθεσή του για το Κυπριακό. Η Λευκωσία τον θέλει να κατακρίνει τον Τατάρ ότι είναι εκτός συμφωνημένου πλαισίου. Η Ροζμαρί ντι Κάρλο απάντησε στη Λευκωσία: «Τον Μάρτιο δεν έκαναν λόγο για δύο κράτη, ζητούν κάτι άλλο (κυριαρχική ισότητα) και δεν ξέρουμε αν το κάνουν για διαπραγματευτικούς σκοπούς». Το μήνυμα είναι σαφές: Διαφωνείτε με το πλαίσιο Γκουτέρες, ο Τατάρ ανοίγει κι αυτός ζητήματα.

Περιουσίες και λαϊκισμός

Ο Χριστοδουλίδης ζήτησε δημόσια τον πρώτο λόγο για τις περιουσίες να έχουν οι νόμιμοι ιδιοκτήτες του ‘74. Πρόκειται για ακόμα μία μορφή λαϊκισμού γύρω από τη συγκεκριμένη πτυχή, αφού αντιμετωπίστηκε στο πλαίσιο Γκουτέρες ως ένα από τα έξι σημεία για επίτευξη στρατηγικής συμφωνίας. Συγκεκριμένα οι Αναστασιάδης-Ακιντζί συμφώνησαν στο δικαίωμα ιδιοκτησίας και στους νόμιμους τίτλους του ‘74.

Στη συνέχεια συμφώνησαν σε κριτήρια και εναλλακτικές μορφές διευθέτησης των περιουσιακών δικαιωμάτων: αποκατάσταση, ανταλλαγή, αποζημίωση. Στο τέλος, με το πλαίσιο Γκουτέρες συμφώνησαν στην αρχή των δύο καθεστώτων που είναι η πιο πρακτική λύση για όλους.

Τώρα, ο Χριστοδουλίδης ακυρώνει το ένα από τα έξι σημεία, λέει ο ιδιοκτήτης του ’74 να έχει τον πρώτο λόγο. Ισως, ο μισός αιώνας Κυπριακού να μην του είναι αρκετός για να αντιληφθεί ότι οι τελευταίοι πρόσφυγες του ’74 φεύγουν από τη ζωή. Ισως ακόμα, στο διδακτορικό του για τα σχέδια λύσης, να μην πρόσεξε ότι στην πρώτη συμφωνία κορυφής, το 1977, μόλις τρία χρόνια μετά την εισβολή, ο Μακάριος αποδέχθηκε «πρακτικές δυσκολίες» για την επιστροφή των προσφύγων στα σπίτια τους…

Πλαγίως απορριπτικός;

Με τέτοιες θέσεις, τίποτα δεν θα γίνει στο Κυπριακό. H στάση Χριστοδουλίδη γεννά σοβαρά ερωτήματα διεθνώς, αν όντως θέλει να ανακτήσει το πλαίσιο Γκουτέρες. Οπως και ο προκάτοχος και πολιτικός μέντοράς του Νίκος Αναστασιάδης, ο Χριστοδουλίδης συνεχίζει το ίδιο βιολί για έξι χρόνια: άλλα λέει και άλλα κάνει στην πράξη.

Ομως, κάνει λάθος να πιστεύει ότι με τη διγλωσσία ο ΟΗΕ θα ανάψει πράσινο φως για συνομιλίες και η Ε.Ε. θα ενεργοποιηθεί, πόσο μάλλον ότι η Τουρκία θα επανέλθει στο συμφωνημένο πλαίσιο. Το Κυπριακό –στο παρά ένα της διχοτόμησης– χρειάζεται ηγεσία που θα υπερασπιστεί δημόσια όσα συμφωνήθηκαν.

Τα πλείστα ωφελούν τους Κυπρίους, καταφανώς και την Ελληνοκυπριακή Κοινότητα. Γράφει ο Γκουτέρες: «Ολοι οι συμμετέχοντες στη Διάσκεψη του Κραν Μοντανά (άρα και η Τουρκία) πέτυχαν αξιοσημείωτη πρόοδο στη διαμόρφωση ενός πλαισίου ασφάλειας στην προοπτική συμφωνίας, ως πακέτο με τις εσωτερικές πτυχές» (διακυβέρνηση, εδαφικό, περιουσιακό). Θα είναι τραγικός επίλογος για τους Κυπρίους ο Χριστοδουλίδης να παίξει στο κάδρο του απορριπτισμού, μισό αιώνα μετά το ‘74.

* Το άρθρο αναδημοσιεύεται στην εφημερίδα «Πολίτης» της Κύπρου