Σαίξπηρ: Όταν κυβερνά το χρήμα όλες οι κλειστές κλειδαριές ανοίγουν

Λούντβιχ Βιτγκεστάϊν: Όταν φιλοσοφείς είναι σαν να προσπαθείς να ανοίξεις μια κλειδαριά με συνδυασμό. Όλες οι μικρές μετατοπίσεις δεν φαίνεται να έχουν αποτέλεσμα. Μόνο όταν όλα μπουν στη θέση τους, η κλειδαριά ανοίγει.

Οχεὺς ἡ ἐπιβλῆς. Μοχλὸς ἡ μάνδαλος.

Θησαυρός Αφροδίτης Ουρανίας ΙΙΙ.

Μια αρχαία κλειδαριά δείγμα υψηλής τεχνικής.

Σημειώσεις, σχόλια, παρατηρήσεις.

-Για κλειδαριές βλ. J. CΑRINGTON SMITH, A roman chamber tomb on the south-east slopes of Mona-

steriaki Kephala-Knossos, BSA 77(1982)282-284, εικ. 6, πίν. 40-41

-Κ. ΔΑΒΑΡΑ, Ρωμαϊκό νεκρoταφείο Αγίου Νικολάου, ΑΕ (1985)134-139, πίν. 36-38.

-W. HOEPFNER, Ein Kombinationsschloss aus dem Kerameikos, AA 15(1970)210-213

-H. DIELS, Antike Technik, 1965, II, σσ. 40-56.

- F.W. SCHLE,GEL, Kulturgeschichte der Türschlösser, 1963, σ. 18.

-DAREMBERG-SACLIO-POTTIER, Dictionnaire des antiquetés grecques et romaines, IV, 2, λ. Sera, 1241-1248 -J. FINK, Der Verschluss bei den Griechen und Römern, 1890.

- Θεωρώ σκόπιμο να παραθέσω τα στοιχεία των αρχαίων κλείθρων και τον τρόπο λειτουργίας τους, όπως αυτά μαρτυρούνται από τις πηγές, ως τεκμήριο της λύσης που προτείνω για την αποκατάσταση της αρχαίας κλειδαριάς

Οχεὺς ἡ ἐπιβλῆς (ομηρικές λέξεις που αφορούν συνήθως ξύλινα στοιχεία) ἡ μοχλὸς ἡ μάνδαλος: εξάρτημα του μηχανισμού κλειδώματος που συνδέει το κινητό μέρος πύλης, θύρας ή κιβωτίου με το ακίνητο. Στην περίπτωση του θησαυρού, τη σύνδεση των δύο μελών εξασφαλίζει ο σιδηρούς γάμφος Ζ( βλ. το επισυναπτόμενο σχέδιο), εν είδει κατακλείδος ή κατακλήθρου (κάθετου σύρτη). Η κατακόρυφη θέση του σταθερού γόμφου Z, που επιβάλλει ο τρόπος ανοίγματος του θησαυρού (ανύψωση άνω μέλους), αντιστοιχεί στην οριζόντια θέση και κίνηση του μοχλού, που απαιτείται για το άνοιγμα και το κλείσιμο των θυρών.

Βάλανος ἡ μάγγανον ἡ μάνδαλος: εισερχόμενη στην βαλανοδόκην (όπως η γλώσσα της σύγχρονης κλειδαριάς) ακινητοποιεί τον μοχλόν και καθιστά αδύνατη την αποσύνδεση του κινητού από το ακίνητο μέρος. Αντιστοιχεί στα κινητά έμβολα Η και Θ, οι προεξοχές των οποίων σφηνώνονται στο παραθυρωτό άνοιγμα του γόμφου Ζ - το τρύπημα του αρχαίου μοχλού- το άνω μέρος του οποίου αποτελεί την βαλανοδόκην. Τα έμβολα, στο άλλο άκρο τους, έχουν οπές τις οποίες ανιχνεύει η άκρη του κλειδιού, με τις κατάλληλες κινήσεις, δίκην βαλανάγρας.

-Βελτίωση του συστήματος ασφαλίσεως αποτελεί ο συνδυασμός περισσοτέρων της μιας βαλάνων με οπές τοποθετημένες ασύμμετρα, που δυσκολεύει το ξεκλείδωμα για όποιον δεν γνωρίζει τις σωστές κινήσεις και σχηματίζει την ιδιομορφία του κλείθρου. Το άνοιγμα με αντικλείδι (παρακλείδιος κλεὶς ἡ παρακλείδιον ἡ ἀντίκλεις ἡ ἀντίκλειθρον) γίνεται σχεδόν αδύνατο.

Το εφοδιασμένο με βάλανον κλείθρον (και κατ' επέκταση η θύρα, το κιβώτιο κ.λπ.) ονομάζεται βαλανωτὸν ἡ μανδαλωτόν, την δε ενέργεια του κλειδώματος εκφράζουν τα ρήματα βαλανόω, μανδαλόω και γενικότερα μοχλόω, κλειδόω,

Ἡ κλεὶς ἡ τὸ κλειδίον εισέρχεται από την κλειθρίαν (κλειδαρότρυπα - οπή Ε), το μόνο ορατό στοιχείο του μηχανισμού. Το κλειδί που προτείνουμε αποτελείται από ράβδο λυγισμένη δις κατ' ορθή γωνία (μονοβάλανος κλείς), όπως η ομηρική κληίς, τύπος που επέζησε για τα «κλειδιά ιερών» ακόμη και μετά την εφεύρεση της λακωνικής κλειδός που φέρει γομφίους (οδόντες) για την προσαρμογή της στις οδοντώσεις της βαλάνου. Στην περίπτωσή μας, η απελευθέρωση της βαλάνου επιτυγχάνεται με κινήσεις σε δύο στάδια, για την οριζόντια μετατόπιση των δύο εμβόλων. Με αντίστροφες κινήσεις επιτυγχάνεται η παλινδρόμηση των εμβόλων για το κλείδωμα ή την κλείδωσιν,

Н ακρίβεια και σταθερότητα της κινήσεως των εμβόλων, ελλείψει επιφάνειας προσαρμογής (όπως λ.χ. το θυρόφυλλο), εξασφαλίζεται από τους σταθερούς ορειχάλκινους ήλους Α, Β. Γ. και Δ που καθορίζουν και το πλαίσιο του μηχανισμού, όπως η θήκη των σημερινών κλειδαριών.

Η κατασκευή του συστήματος ασφαλίσεως, του κλείστρου ή κλείθρου (συχνότερα στον πληθυντικό, τῶν κλείθρων), δηλ. ή κλειδοποιία ή κλειθροποιία, είναι έργο του κλειδοποιού ή κλειθροποιοῦ ἡ κλειδά, του σημερινού κλειδαρά. (LSJ, Α. Κ. ΟΡΛΑΝΔΟΣ –Ι.Ν. ΤΡΑΥΛΟΣ, Λεξικόν αρχαίων Αρχιτεκτονικών Όρων, ᾿Αθῆναι 1986),

-Η φύλαξη της Ιεράς κλειδός και κατά συνέπεια, η φροντίδα για την ασφάλεια και των αντικειμένων, ανετίθετο στον κλειδούχον ή κλειδοφόρον ή κλειδάρχην ή κλειδοφύλακα. Το αξίωμα του κλειδουχεῖν ἡ κλειδοφορεῖν, τῆς κλειδοφορίας, κατείχε συχνά ο ίδιος ο ιερεύς ή η ιέρεια, που απεικονίζονται φέροντες την κλειδουχικὴν κλεῖδα ως ιερατικό σύμβολο. Κλειδαγωγία= πομπή, λιτανεία κλειδούχων.

Ένα χρυσό κλειδί ανοίγει όλες τις κλειδαριές. Αγγλική παροιμία.

Στο κείμενο και στις υποσημειώσεις χρησιμοποιήθηκαν και επεξηγήθηκαν οι εξής αρχαίοι όροι: (Παρατίθενται αλφαβητικά).

ἀντίκλειθρον, το / ἀντίκλεις, ἡ/ βαλανάγρα, ἡ/ βαλανοδόκη, ἡ/ βάλανος, ἡ/ βαλανόω/ βαλανωτός, -ή, -όν/ γομφίος, ὁ/ ἐκκοιλαίνω/ ἐπιβλής, ὁ/ κατάκλεις ή κλείς, ή/ κατακλῇθρον, το/ κλειδαγωγία, ή/ κλειδάρχης, ὁ/ κλειδᾶς, ὁ/ κλειδίον, τό (υποκ. του κλείς)/ κλειδοποιός, όν/ κλειδουχέω, ἀττ. κληδουχέω/ κλειδουχικός, -ή, -όν/ κλειδοῦχος,-ον, αττ. κληδούχος/ κλειδοφορέω/ κλειδοφορία, ἡ/ κλειδοφόρος, -ον/ κλειδοφύλαξ, ὁ, ἡ/ κλειδόω/ κλείδωμα, το/ κλείδωσις, ἡ/ κλειθρία, ἡ/ κλεῖθρον, τό, ἀττ. κλῇθρον/ κλειθροποιός, ὁ/ κλείς, ή, ἀττ. κλής, ίων, κληίς/ κλείστρον, το/ κολαπτήρ, ὁ/ κοπεύς, ὁ/ λεία, η/ λ(ε)ίστριον ή λειστρίον, τό

(υποκ. του λίστρον)/ μάγγανον, το/ μάνδαλος, ὁ/ μανδαλόω/ μανδαλωτός, -ή, -όν/ μολυβδοχοία, ἡ/

μονοβάλανος (κλείς)/ μοχλός, ὁ/ μοχλόω/ ξοίδιον, τό (υποχ. του ξοίς)/ ὀχεύς, ὁ/ παρακλείδιον, το/ παρακλείδιος (κλείς)/ τρύπημα, το.

βάλᾰνος, ἡ, Βελανίδι. Οποιοδήποτε παρόμοιο με το βελανίδι φρούτο, χουρμάς, σε Ηρόδοτο, Ξενοφώντα.

-Λόγω της ομοιότητος του σχήματος, σιδερένια σφήνα, σύρτης, μάνταλο, το οποίο διαπερνά τον ξύλινο μοχλό (μόχλος) και εισέρχεται στις παραστάδες της πόρτας, με τέτοιον τρόπο ώστε ο μοχλός να μην κινείται μέχρι να τραβηχτεί ο σύρτης με ένα κλειδί ή γάντζο.

κλειδ-οῦχος, (κλείς, ἔχω), αυτός που κρατά κλειδιά, έχει την ευθύνη, είμαι επικεφαλής κάποιου μέρους, σε Ευριπίδη.· λέγεται για τον Αιακό, ως κριτή των νεκρών.

κολαπτήρ, -ῆρος, ὁ, σμίλη, καλέμι, κοπίδι

λεία, Ιων. ληΐη, Δωρ. λᾴα, ἡ, 1. κλοπιμαία, λάφυρα που προέρχονται από αρπαγή.· γενικά, περιουσία που μπορεί να ληστευθεί, · λείαν ποιεῖσθαι χώραν = λεηλατεῖν χώραν, · Μυσὼν λεία, λέγεται για κάθε πράγμα που μπορεί να αρπάξει κάποιος χωρίς να τιμωρηθεί «ξέφραγο αμπέλι», διαρπαγή,  2. λαρυφαγώγηση (ως πράξη), ζῆν ἀπὸ ληΐης.

μάγγᾰνον, τό, μαγγγάνι, ή κυρίως: κάθε μέσο για την άσκηση γητειάς ή μαγείας, μαγγανείας, (μαγικό) φίλτρο.

ὀχεύς, -έως, ὁ (ἔχω), οτιδήποτε χρησιμοποιείται για να συγκρατεί ή να στερεώνει κάτι: 1. λωρίδα που χρησιμεύει για το δέσιμο περικεφαλαίας κάτω από το πηγούνι, σε Ομήρου. Ιλιάδα. 2. στον πληθ., κρίκοι που στερεώνουν τη ζώνη του θώρακα, στο ίδ. 3. δοκός ή μοχλός που χρησιμεύει ως σύρτης για να ασφαλίσει την πόρτα από μέσα, μάνταλο, σε Όμηρο.

1*. Αρχιτέκτων. Ιστορικός Αρχιτεκτονικής. Ιστορικός Τέχνης.

2*. Αφιερωμένο στους αγαπημένους: Ειρήνη, Κωνσταντίνο, Νικόλα, Χαραλάμπη.