Βουλευτικές εκλογές 21ης Μαΐου 2023. Λείπει αφόρητα ο εκλεκτός φίλος και συνάδελφος Ηλίας Νικολακόπουλος. Αισθητή η απουσία εκ μέρους του των ιδεών, των εκτιμήσεων, των προβλέψεων και των θεσμικών προτάσεων.
Για μένα αισθητή η απουσία και του μεταξύ μας διαλόγου, ιδιαίτερα σε τέτοιες ημέρες. Αλησμόνητε σύντροφε. Με βάση το σπουδαίο βιβλίο του «Των εκλογών τα πάθη. Ψηφίδες της ελληνικής εκλογικής ιστορίας του 20ού αιώνα» (Δημοσιογραφικός Οργανισμός Λαμπράκη, Αθήνα 2012), θα αναφερθώ σε δύο εμβληματικές προοδευτικές εκλογικές στιγμές και σε δύο άλλες επίσης εκλογικές στιγμές, που αυτές οι τελευταίες συγκλόνισαν και φόβισαν το οικονομικό και κοινωνικό κατεστημένο, όλες της περιόδου 1950-1967.
«Στις εκλογές του 1950 υπήρξε ένας κρίσιμος χώρος, όπου η επιτυχία της Δημοκρατικής Παράταξης (εκλογική έκφραση της τότε Αριστεράς) είχε ιδιαίτερη και έντονα συμβολική σημασία, το στρατόπεδο της Μακρονήσου, στο οποίο συγκροτήθηκαν 13 εκλογικά τμήματα, όπου ψήφισαν 10.036 εκλογείς. Εκτός από τους κληρωτούς, ψήφισαν επίσης και πολίτες, πολιτικοί κρατούμενοι, γεγονός που πιθανόν συνιστά παγκόσμια πρωτοτυπία, αλλά και την πεμπτουσία του παραλόγου: κάποια στιγμή, σ' ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης, αποφασίζεται να υπάρξει μια μέρα “ελευθερίας” και να οργανωθεί μια ψηφοφορία με ορισμένες στοιχειώδεις εγγυήσεις».
Το αποτέλεσμα των εκλογών στη Μακρόνησο, όπου πρώτο κόμμα αναδείχθηκε η Δ.Π. με 35,3% και δεύτερο η ΕΠΕΚ (εκλογική έκφραση της τότε Κεντροαριστεράς) με 24,7%, συνιστούσε σαφέστατη απόδειξη ότι ο εγκλεισμός και τα βασανιστήρια δεν είχαν κατορθώσει να μεταβάλουν το φρόνημα των κρατουμένων. Ειδικότερα στα τέσσερα εκλογικά τμήματα όπου ψήφισαν οι «μη ανανήψαντες» (κυρίως πολίτες) η Δ.Π. συγκέντρωσε 65,6% και η ΕΠΕΚ 27,4%.
Αλλά και στα υπόλοιπα εννέα εκλογικά τμήματα των κληρωτών (όπου οι ψηφοφόροι ήταν ήδη «αναμορφωμένοι»), η Δ.Π. συγκέντρωσε 21,0% και η ΕΠΕΚ 23,4%, γεγονός που προκάλεσε τεράστια εντύπωση, γιατί ανέτρεπε πλήρως την επίσημη προβαλλόμενη εκδοχή ότι η Μακρόνησος δεν ήταν τόπος εξορίας αλλά «εθνικόν σχολείον», το οποίο στηρίζεται «εις τον ορθόν λόγον» και «περιποιεί τιμήν εις την χώραν μας».
Οταν το ισχυρό δημοκρατικό και εκλογικό φρόνημα ακυρώνει κάθε είδος σωματικής, πνευματικής και ψυχολογικής βίας.
«Στις εκλογές του 1951 η ΕΔΑ (εκλογική έκφραση της τότε Αριστεράς), συγκεντρώνοντας το 10,6% των ψήφων και εκλέγοντας 10 βουλευτές, απέδειξε τη συνεκτικότητα της εκλογικής βάσης της Αριστεράς, η οποία μάλιστα, σε συμβολικό επίπεδο, αποτυπώθηκε με τη δημοψηφισματική εκλογή ως βουλευτών επτά εξόριστων και φυλακισμένων στελεχών του ΚΚΕ (Στέφανος Σαράφης, Μανώλης Γλέζος, Ηλίας Ηλιού, Αντώνης Αμπατιέλος, Γιάννης Ιμβριώτης, Νίκος Τσόχας και Μάνθος Τσιμπουκίδης), καθώς και τριών προσωπικοτήτων στενά συνδεδεμένων μαζί του (Κώστας Γαβριηλίδης, Εμμανουήλ Πρωιμάκης και Μιχάλης Χατζημιχάλης)».
Ενα μήνα αργότερα (12 Δεκεμβρίου 1951) το εκλογοδικείο ακύρωσε την εκλογή τους.
Σε νομικά κείμενα η απόφαση αυτή αναφέρεται ως θλιβερό παράδειγμα ωμής παρέμβασης της εκτελεστικής πολιτικής και οικονομικής εξουσίας στη δικαστική. Η παραθεσμική ευθεία γραμμή που καταλήγει στο τρομακτικό παρόμοιο σήμερα. «Στις εκλογές του 1958, η ΕΔΑ με ηγέτη τον Ιωάννη Πασαλίδη έκανε την έκπληξη και αναδείχθηκε για πρώτη φορά δεύτερο κόμμα (24,40%) καταλαμβάνοντας τα έδρανα της αξιωματικής αντιπολίτευσης».
Το κοινωνικό κατεστημένο και ο ξένος παράγοντας (βλέπε ΗΠΑ) κατελήφθησαν από φοβικό σύνδρομο τρόμου. Με απόφαση της κοινοβουλευτικά αυτοδύναμης κυβέρνησης της Δεξιάς (ΕΡΕ) και ανακτορικές εντολές χτίστηκε ένα πελώριο παρακράτος (παραθεσμικές επιτροπές, στρατός, αστυνομία, χωροφυλακή, παρακρατικές ομάδες πολιτών) και χαράχτηκε η ευθεία γραμμή που οδηγεί στις εκλογές «βίας και νοθείας» του 1961, στη δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη το 1963, στην αποστασία του 1965 και στο οδυνηρό τέλος της 21ης Απριλίου 1967.
«Στις εκλογές του 1964 οι ανακατατάξεις που επισημάνθηκαν προηγουμένως ερμηνεύουν ώς ένα βαθμό, τουλάχιστον αριθμητικά, την τεράστια απήχηση που είχε η υποψηφιότητα του Ανδρέα Παπανδρέου στην εκλογική περιφέρεια του νομού Αχαΐας. Ο Ανδρέας Παπανδρέου συγκέντρωσε συνολικά 26.833 σταυρούς προτίμησης, που αντιστοιχούν στο 20,2% του συνόλου των έγκυρων ψηφοδελτίων».
Ο Ανδρέας Παπανδρέου, για πρώτη φορά βουλευτής, κατέλαβε υπουργική θέση στην κυβέρνηση, επιχείρησε αριστερό προσανατολισμό της «αστικής» Ενωσης Κέντρου (52,72% στις εκλογές αυτές) και αναδείχθηκε σε οιονεί διάδοχο του αρχηγού και πρωθυπουργού πατέρα του (Γεώργιος Παπανδρέου). Ενα νέο φοβικό σύνδρομο του συμπλέγματος Ανάκτορα, Δεξιά, ξένος παράγοντας, κοινωνικό κατεστημένο, χαράζει μια παράλληλη, εκείνης του 1958, ευθεία γραμμή, που καταλήγει επίσης στην αποστασία του 1965 και στην 21η Απριλίου του 1967.
Το κατεστημένο, όταν βρίσκεται μπροστά στην αμφισβήτηση των οικονομικών, κοινωνικών και πολιτικών προνομίων του, επιχειρεί σχεδόν πάντοτε αντιθεσμικές και παραθεσμικές παρεμβάσεις και παραλλαγές της ομαλής δημοκρατικής πορείας. Στο χέρι μας είναι να τις ματαιώνουμε. Ως ιστορικό συμπέρασμα.
*Ομότιμος καθηγητής, πρώην αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου Αιγαίου
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας