Οι πολλές συγγνώμες του κ. Μητσοτάκη

Ο κ. Μητσοτάκης είναι ο πρωθυπουργός με τις περισσότερες συγγνώμες. Ζήτησε συγγνώμη στις 18/2/2019 για την απεργία στο μετρό. Στις 7/12/2020 θα ζητήσει συγγνώμη που φωτογραφήθηκε χωρίς μάσκα κατά τη διάρκεια του κορονοϊού. Στη συνέχεια θα ζητήσει συγγνώμη στις 12/3/21 για την άσκηση αστυνομικής βίας, θα ακολουθήσει η συγγνώμη για τις πυρκαγιές σε Εύβοια και Αττική, 9/8/21, θα εκφράσει μια άλλη συγγνώμη στις 30/1/2022 στο Κοινοβούλιο. Στις 6/8/2022 έρχεται η συγγνώμη για τις υποκλοπές και τέλος, η συγγνώμη για την τραγωδία στα Τέμπη στις 5/3/2023.

Οι πολλές συγγνώμες που κατατίθενται από τον κ. Μητσοτάκη εξαντλούνται και προσφεύγουν σε έναν κούφιο συναισθηματισμό και λειτουργούν προσχηματικά χωρίς να ενέχουν τη βαθύτητα που εκφράζει η έννοια της λέξης. Η συγγνώμη προέρχεται από το συγγιγνώσκω < συγ- (< συν) + γιγνώσκω. Η λέξη εκφράζει μια βιωματική καθολικότητα η οποία αναζητά την αποκατάσταση μιας σχέσης που έχει τραυματιστεί, επίσης εκφράζει την αμνηστία, τη μετάνοια και τη μεταμέλεια ύστερα από ψυχική συντριβή. Και για να το πούμε και αλλιώς, η συγγνώμη αποτελεί μια έκρηξη, μια φλεγόμενη ταπείνωση κάποιας διαλυμένης ύπαρξης που σπαρταράει σαν τον υδράργυρο και ουδόλως αποτελεί μια εξαντλημένη ρητορική παθητικότητα.

Ο φιλόσοφος Βλαντιμίρ Γιανκέλεβιτς ερευνώντας την έννοια της συγγνώμης θα μας πει ότι η συγγνώμη έχει συνδεθεί και θα λέγαμε, έχει ταυτιστεί με τη μετάνοια αλλά και την τιμωρία, χωρίς βέβαια να μένουν απέξω η εξιλέωση και η εξαγορά των αμαρτιών. Εθεσε μάλιστα το ερώτημα ο Βλαντιμίρ Γιανκέλεβιτς αν θα πρέπει να συγχωρούμε τα εγκλήματα του πολέμου αναφερόμενος στα εγκλήματα των ναζί, υπερασπιζόμενος την άποψη ότι η έννοια της συγγνώμης έχει χρωματιστεί από την ιουδαιοχριστιανική αντίληψη η οποία θέτει τη συγγνώμη στο προνόμιο της δωρεάς. Επιπλέον η συγγνώμη έχει έναν σπαραγμό, θα μας πει ο Βλαντιμίρ Γιανκέλεβιτς, ο οποίος είναι η παραχωρητικότητα. Αρχικά πρέπει να επικαλεστεί από τον συντετριμμένο και ταπεινωμένο, δηλαδή τον εκπίπτοντα, ως επίκληση χάριτος και εκ των υστέρων να γίνει η αποδοχή της συγγνώμης από τον αδικημένο. Με άλλα λόγια στο μαρτύριο της σκηνής εκεί όπου θα επιδοτηθεί η συγγνώμη υπάρχει πάντα ένα κρυφό ρίγος.

Ο Γάλλος φιλόσοφος Ζακ Ντεριντά (σαφώς επηρεασμένος από τον Βλαντιμίρ Γιανκέλεβιτς) υπήρξε ένας στοχαστής από εκείνους που πίστευαν ότι οι λέξεις διατυπώνουν τη σκέψη μας και τον «τροπισμό» μας, ανιχνεύοντας τη μυστική θέρμη της λέξης συγγνώμη (στα γαλλικά pardon), θα μας πει: Το pardon (συγγνώμη) αντλεί την καταγωγή του από τη λέξη don (δώρο αλλά και δωρεά) και ως εκ τούτου, η συγγνώμη αποκτά νόημα μόνο όταν την παραχωρείς στον άλλον, χωρίς ο άλλος να την έχει ζητήσει και επιπλέον χωρίς ο άλλος να την περιμένει. Σ’ αυτά τα όρια κινείται εξάλλου και η σπαρακτική έννοια της αγάπης, που αποτελεί την πιο συμπαγή και ολοπρόσωπη μορφή δώρου, θα μας πει ο Ζακ Ντεριντά.

Ο Ζακ Λακάν, ένας από τους πιο γοητευτικούς διανοητές του προηγούμενου αιώνα, φαίνεται να είναι πιο ακριβής από όλους. Αναγνωρίζει στη συγγνώμη μια διαδρομή και μια δυνατότητα. Η διαδρομή είναι η δαπάνη για να επιτευχθεί η επανόρθωση, ενώ η δυνατότητα της συγγνώμης αρχίζει στο σημείο όπου εκείνη φαίνεται αδύνατη. Ετσι θα μας πει ο Λακάν ότι συγγνώμη είναι να συγχωρεί κανείς αυτό που δεν μπορεί να συγχωρέσει.

Η συγγνώμη όμως του κ. Μητσοτάκη γίνεται επικοινωνιακή διαχείριση που σαρκώνεται επάνω στην καρικατούρα της υποκρισίας. Ο κ. Μητσοτάκης εξαργυρώνει τη συγγνώμη με ανοχή που ζητά να αποσπάσει από τον ελληνικό λαό. Γίνεται μια υβριστική αλαζονεία που εξελίσσεται σ’ έναν ηγεμονικό ναρκισσισμό παραμένοντας ασυμφιλίωτος και ασυμμόρφωτος με τις ανάγκες του πραγματισμού και ο οποίος βέβαια ξεδιπλώνεται με έναν παλαιομοδίτικο πολιτικό θεατρινισμό που επιθυμεί να εξιλεωθεί μέσα από τα βάγια τής δήθεν μετάνοιας και επανόρθωσης. Ετσι η συγγνώμη από τον κ. Μητσοτάκη εμφανίζεται ως ατάκα, ως σλόγκαν, ως στερητική αντιπρόταση με απώλεια της σημασίας της που καταπίπτει σε επικοινωνιακή διευθέτηση, σε μια αναιδή συμπόνια ενός πανικού. Εκείνου της απώλειας της εξουσίας.

Η έκφραση της συγγνώμης αποπνέει έτσι μια συμπάθεια, μια παραίσθηση κάποιου μη ελεγχόμενου επείγοντος, έναν βόμβο κάποιας διαχειριστικής σύγχυσης, αλλά όχι μια πραγματική μεταμέλεια που θα συνοδευόταν από την άμεση προκήρυξη των εκλογών ως εννόηση των λαθών της κυβέρνησής του.

Τελικά οι πολλές συγγνώμες του κ. Μητσοτάκη είναι το μεγάλο άλλοθι των υπερωριών των πολιτικών στρεβλώσεων και λαθών της διακυβέρνησης της Ν.Δ., αλλά και οι υπερκοπώσεις των απραξιών της πολιτικής διαχείρισης του ιδίου και των συμβούλων του. Αυτό λοιπόν που μάθαμε στα τέσσερα χρόνια διακυβέρνησης του κ. Μητσοτάκη, είναι ότι οι συγγνώμες αποτελούν δυναστείες των κρυμμένων προθέσεων.

*Καθηγητής Πολιτικής και Κοινωνικής Φιλοσοφίας