Από την εποχή του ιστορικού Διαφωτισμού (18ος και 19ος αιώνες) γνωρίζουμε ότι τα δύο «πράγματα» που ονομάζονται σκέψη και γλώσσα αλληλοσυνδέονται. Αυτός που ξέρει να μιλάει, το κάνει επειδή ξέρει να σκέπτεται. Και όποιος σκέπτεται, στοχάζεται, είναι και ικανός ομιλητής.
Γράφω όσο γίνεται πιο απλά για ένα θεμελιώδες φιλοσοφικό πρόβλημα όπως είναι αυτό της εσωτερικής σύνδεσης ανάμεσα στη σκέψη και τη γλώσσα. Στην εποχή μας (τις αρχές του εικοστού πρώτου αιώνα) η σχέση της σκέψης με τη γλώσσα όπως αυτή καθορίστηκε από το ιστορικό κίνημα του Διαφωτισμού, επαναπροσδιορίζεται. Τι ακριβώς συμβαίνει; Διαμορφώνονται δύο πραγματολογικές συνθήκες εντός του πλαισίου των οποίων από τη μία το σημαίνον αποκτά αυτονομία που μπορεί να οριστεί ως αυταρχική κυριαρχία επί του σημαινομένου και από την άλλη τα ίδια τα πράγματα της ρεαλιστικής πραγματικότητας εξεγείρονται.
Για την πρώτη περίπτωση (της αυτονομίας των λέξεων – της γλώσσας έναντι του πράγματος – της πραγματικότητας) αναφέρω ενδεικτικά την επιστημολογική πρόταση που έκανε μια ομάδα ερευνητών στον επιστημονικό κλάδο της εξελικτικής βιολογίας. Αυτό λοιπόν το επιστημολογικό πρόγραμμα προτείνει οι όροι «αρσενικό» και «θηλυκό» να αντικατασταθούν με τους όρους «παραγωγός σπερματοζωαρίων» και «παραγωγός ωαρίων», αντιστοίχως.
Στα μάτια όλων μας στην καθημερινή ζωή μας, αυτό το επιστημολογικό πρόγραμμα μπορεί να μην έχει άμεσες επιπτώσεις, αλλά τελικά αναπαράγει τα ρεαλιστικά δεδομένα στο επίπεδο της επιστημονικής έρευνας, η οποία ως ιδιαίτερο και αυτόνομο κοινωνικό σύστημα αποκτά μια νέα κοινωνική δυναμική, τη δυναμική της πολιτικής ορθότητας.
Μπορεί, λοιπόν, όλοι μας στον κοινωνικό καθημερινό βιόκοσμό μας να μιλάμε με τους όρους «αρσενικό» και «θηλυκό» και να αναπτύσσονται κοινωνικά κινήματα για τη ρευστοποίηση αυτής της κοινωνικο-φυλετικής διάκρισης, ωστόσο όμως διαπιστώνουμε ότι η εξελικτική βιολογία ως ένα μετα-νεωτερικό φρούριο της μεσαιωνικής γνώσης «κατασκευάζει» το δικό της λεξιλόγιο. Δεν πρόκειται για μια επιστημολογική ιδιορρυθμία ενός επιστημονικού κλάδου. Εχουμε να κάνουμε με ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα «δομικής αλλαγής» της επιστημονικής γλώσσας. Και προπάντων η δομική αυτή αλλαγή υποστηρίζεται από ένα συντηρητικό κοινωνικό κίνημα. Πρόκειται για το κίνημα της πολιτικής ορθότητας.
Στον αντίποδα του επιστημολογικού προγράμματος της εξελικτικής βιολογίας, θέλω να αναφερθώ, έστω και συνοπτικά, σ’ ένα κοινωνικό κίνημα που και αυτό αναπτύσσεται στην εποχή μας και έχει να κάνει με τον μετα-διαφωτιστικό επαναπροσδιορισμό των σχέσεων σκέψης και γλώσσας. Αυτό το κοινωνικό κίνημα μιλάει για τον επαναπροσδιορισμό της εσωτερικής σχέσης ανάμεσα στη σκέψη και τη γλώσσα στις συνθήκες της ψηφιακής κοινωνίας. Και στο ερώτημα ποιος θα κάνει την επανάσταση στην ψηφιακή εποχή μας, αυτό δεν θα γίνει με την αντικατάσταση γλωσσικών όρων, αλλά με την πραγματολογική αναγέννηση του κοινωνικού υποκειμένου, το οποίο θα αντικαταστήσει τις νεοφιλελεύθερες μεθόδους με τις νέες επαναστατικές πρακτικές της ψηφιακής εποχής μας.
*Πολιτικός φιλόσοφος
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας