Η μάχη της κανονικότητας

Ηδη αρκετά πράγματα που απασχολούν τον πολιτικό διάλογο στην Ελλάδα έχουν αρχίσει να συζητιούνται και στην Ευρώπη. Οσο και αν η κυβέρνηση Μητσοτάκη επιχειρεί να υποβαθμίσει το σκάνδαλο των παρακολουθήσεων, οι αντιδράσεις δεν περιορίζονται στην αντιπολίτευση, δεν είναι μόνον εγχώριες• είναι διεθνείς. Και «θα μεγαλώνουν όσο η ελληνική κυβέρνηση και η Δικαιοσύνη δεν αναλαμβάνουν τις ευθύνες τους». Τα περισσότερα, όπως η άνοδος της φτώχειας, έχουν να κάνουν με μια ιδιαίτερη πτυχή των όσων συμβαίνουν στην Ελλάδα. Με την επιχείρηση φίμωσης και ελέγχου του Τύπου και των μιντιακών ναυαρχίδων, με τα αλλεπάλληλα σκάνδαλα -με τελευταίο αυτό των παρακολουθήσεων-, με τη γενικότερη αυταρχικοποίηση του κράτους, την καταστολή και την αστυνομοκρατία, με τα καμώματα μιας οικογενειακού τύπου μορφής της εξουσίας που παριστάνει την προοδευτική ενώ είναι βαθύτατα μεσαιωνική και σκοταδιστική. Ο κατάλογος θα μπορούσε εκ των γεγονότων να είναι πολύ μεγαλύτερος. Πάντως, η τοξικότητα του κλίματος δείχνει προς μία κατεύθυνση: δείχνει το σύστημα Μητσοτάκη και την πολιτική τάξη που στηρίζει αυτό το σύστημα.

Η εμπειρία της προηγούμενης δεκαετίας έδειξε, τουλάχιστον, ένα πράγμα: ότι η εθνική χρεοκοπία δεν ήταν μόνον οικονομική• ότι είχε μια έντονα πολιτική διάσταση. Εδειξε, επίσης, ότι ολόκληρη η δυσανεξία στην αντιμετώπιση της κρίσης ήταν αποτέλεσμα ανεντιμότητας, υποκρισίας, ανυπαρξίας συλλογικών οραμάτων και φιλολαϊκών πολιτικών. Η πορεία έδειξε τη συνέχιση αυτού του μοντέλου μέσα από ιδιοτέλειες, μεγαλοστομίες, με ρητορικές ανέξοδες και αρκετή πολιτική αυταρέσκεια που κλιμακωνόταν από τη μεταμέλεια μέχρι τον κυνισμό και την αρπακτικότητα. Κομματικές σημαίες, έωλα προγράμματα, αυτοδυναμίες ή συνεργασίες ευκαιρίας για τη νομή της εξουσίας, δηλαδή, όλα για τη συνέχιση του πελατειακού κράτους και απόλαυση των προνομίων του όποιου αξιώματος. Με τα ίδια, πανομοιότυπα υλικά: σκληρή κομματοκρατία, έντονη διαπλοκή, ενοχοποίηση της κοινωνίας για την απουσία του κράτους σε ευαίσθητους τομείς -όπως της παιδείας και της υγείας-, μεταρρυθμίσεις και δήθεν μεταρρυθμιστές… στην ουσία διαφορετικές «σχολές» χωρίς στοιχειώδες πρόγραμμα, δίχως ορατό μέλλον και, κυρίως, δίχως συλλογικό-εθνικό σχέδιο.

Αυτό που παραμένει αναλλοίωτο ύστερα από τόσες περιπέτειες και συλλογικό πόνο είναι μεταξύ άλλων μια απελπισμένη προσπάθεια της σημερινής κυβέρνησης να φανεί ως κανονικότητα κάθε θεσμική εκτροπή και, κυρίως, η εμμονή να θεραπευτεί ο λάθος ασθενής: η κοινωνία έναντι του κράτους. Ακριβώς αυτή η εμμονή συμβάλλει στη διαιώνιση των αιτίων του κακού, δηλαδή των προβλημάτων ελληνικού τύπου που τρέφουν τις τρέχουσες κρίσεις με μια αλυσίδα καταστροφικών συνεπειών.

Λόγου χάρη, για την ακρίβεια ευθύνεται ο πολίτης που δεν χρησιμοποιεί την εφαρμογή του κ. Αδωνη Γεωργιάδη για να συγκρίνει τις τιμές του μακαρονιού, της ζάχαρης και αύριο, στο «καλάθι του Αϊ-Βασίλη», την τιμή της γαλοπούλας και της σοκολάτας. Σύμφωνα με αυτή τη λογική -για την οποία δεν βλέπω τους τηλεσυνομιλητές του υπουργού Ανάπτυξης να έχουν κάποια αντίρρηση- για τη φτώχεια μάλλον φταίνε οι ίδιοι οι φτωχοί. Σε καμία, όμως, ομιλούσα κεφαλή δεν είδα να περνάει η ιδέα ότι ένα καλό πρώτο βήμα για να καμφθεί κάπως η φτώχεια που αυξάνεται στην Ελλάδα θα μπορούσε να είναι η παροχή δημόσιων αγαθών καλής ποιότητας, για τα οποία οι φτωχοί θα ήταν πρόθυμοι να αγωνιστούν. Ο κύριος υπουργός θέλει επιτυχία τώρα, θέλει να βγάλει τώρα τον λαγό από το μαγικό καπέλο, δίχως να ενδιαφέρεται για κάποια θεσμική αντιμετώπιση της φτώχειας ούτε κάποια αναζήτηση, δημιουργικότητα και υπομονή που θα καθορίσουν μικρά θεσμικά βήματα προς τα εμπρός τα οποία, από σήμερα κιόλας, θα βελτίωναν τη ζωή των φτωχότερων.

Η κυβέρνηση υπηρετεί ένα σχέδιο ανακατανομής του πλούτου που ευνοεί υπερκέρδη σε λίγους και προοικονομεί την απελπισία των πολλών. Εχει σταματήσει από καιρό να διαβουλεύεται με φορείς, επιστημονικά σωματεία και ενώσεις, με ειδικούς για την αντιμετώπιση των πολλών σύνθετων και νεοφυών κοινωνικών προβλημάτων. Για όλα φταίνε κάποιοι άλλοι. Αλλωστε, τι τα ψάχνετε; «Παράνομα λογισμικά υπάρχουν παντού στην Ευρώπη». «Η ακρίβεια δεν είναι ένα ελληνικό πρόβλημα• ακρίβεια υπάρχει και σε όλες τις άλλες χώρες».

Αλλωστε, ως συμβολικό και εορταστικό δημόσιο αγαθό, το χριστουγεννιάτικο δέντρο που έστησε ο δήμαρχος της Αθήνας στο Σύνταγμα μερικοί θεώρησαν πως πρέπει να προστατευθεί την ημέρα που μερικοί άλλοι επιμένουν να γιορτάζουν τη μνήμη του Γρηγορόπουλου. Αλήθεια, από πότε οι φάτνες, τα λαμπιόνια και τα χριστουγεννιάτικα δέντρα χρειάζονται την προστασία των ειδικών δυνάμεων; Αν υποθέσουμε ότι η περιοχή του Συντάγματος είναι η καλύτερα φυλασσόμενη περιοχή, και δεν είναι π.χ. τα Εξάρχεια, τότε κάτι άλλο συμβαίνει. Και αυτό το άλλο είναι μια ατελής προσπάθεια να φανούν κανονικά τα πράγματα. Ομως, αυτή η «κανονικότητα» έχει πολλά στραβά που μόνον η κυβέρνηση δεν τα βλέπει.