Η συνάντηση των προέδρων Τζο Μπάιντεν και Σι Τζινπίνγκ στο περιθώριο της συνόδου G20 στην Ινδονησία αποτελεί την πρώτη ευκαιρία να τα πουν από κοντά ύστερα από τις αμερικανικές προεδρικές εκλογές του 2020. Οι δυο τους γνωρίζονται πολύ καλά από την εποχή της διακυβέρνησης Μπαράκ Ομπάμα. Το 2013, μάλιστα, ο Σι είχε υποδεχθεί τον τότε αντιπρόεδρο Μπάιντεν στο Μέγαρο του Λαού στο Πεκίνο με την προσφώνηση «παλιέ μου φίλε» και δίνοντας έμφαση στη διαχρονική συμβολή του στην ανάπτυξη των σινοαμερικανικών σχέσεων.
Τα πράγματα, βέβαια, σήμερα είναι τελείως διαφορετικά. Οι ΗΠΑ αξιολογούν την Κίνα ως στρατηγικό τους αντίπαλο, ενώ ο Σι Τζινπίνγκ είναι ο πρώτος Κινέζος ηγέτης που παραμένει στην προεδρία για τρίτη θητεία, προφανώς με αυξημένες εξουσίες. Οι διαφωνίες μεταξύ των δύο χωρών διαρκώς πολλαπλασιάζονται και οξύνονται. Πρακτικά, όμως, δεν συμβαίνει κάτι διαφορετικό από αυτό που περιγράφει ο Θουκυδίδης στην ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου. Η άνοδος μιας χώρας που έχει ενδεχομένως τη δυνατότητα να εκθρονίσει την κραταιά δύναμη προκαλεί φόβο στη δεύτερη και μπορεί να οδηγήσει ακόμα και σε πόλεμο.
Η αποφυγή του πολέμου είναι σήμερα το ζητούμενο, καθώς τα οπλικά συστήματα που έχουν στη διάθεσή τους ΗΠΑ και Κίνα, αλλά και η πρόοδος της τεχνολογίας, ίσως μετατρέψουν την αντιπαράθεσή τους σε κόλαση για την ανθρωπότητα. Η απαραίτητη συνεννόηση των δύο αποτελεί προφανώς μονόδρομο, αλλά αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει το παραμικρό σημείο επαφής, ιδίως για το καυτό ζήτημα της Ταϊβάν. Από τη μία πλευρά, η Ουάσιγκτον ερμηνεύει την αρχή της μιας Κίνας με δημιουργική ασάφεια. Από την άλλη πλευρά, το Πεκίνο αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο χρησιμοποίησης στρατιωτικής βίας σε περίπτωση αποσχιστικής διάθεσης από την πλευρά της Ταϊβάν.
Η εμπειρία από την Ουκρανία δείχνει πως δεν πρέπει να είμαστε αισιόδοξοι. Το αμερικανικό Κογκρέσο, ανεξάρτητα από την τελική σύνθεσή του, αναμένεται τους επόμενους μήνες να περάσει νόμο ο οποίος θα οδηγήσει σε περαιτέρω στρατιωτική ενίσχυση της Ταϊβάν. Ο τρόπος με τον οποίο θα αντιδράσει η κινεζική κυβέρνηση σε μια τέτοια, λίγο-πολύ αναμενόμενη εξέλιξη, και ιδίως στην πρακτική εφαρμογή του νόμου, είναι αδύνατον να προκαθοριστεί. Ο κινεζικός στρατός δεν έχει ιδιαίτερη εμπειρία από συμμετοχή σε πολεμικές επιχειρήσεις, καθώς η τελευταία oυσιαστική εμπλοκή του ήταν το 1979, στη διαμάχη με το Βιετνάμ. Παρ' όλα αυτά, προετοιμάζεται για κάθε σενάριο, και ο Σι Τζινπίνγκ το αναφέρει χωρίς φειδώ τον τελευταίο καιρό. Ο Τζο Μπάιντεν έχει πει αρκετές φορές δημοσίως ότι οι ΗΠΑ θα στηρίξουν την Ταϊβάν, δηλαδή θα στραφούν εναντίον της Κίνας σε περίπτωση πολέμου.
Οσο η Κίνα πιέζεται από τις ΗΠΑ τόσο περισσότερο θα καλείται να διαχειριστεί συνθήκες στις οποίες δεν είχε συνηθίσει, όταν αναπτυσσόταν εντυπωσιακά –με την αρωγή της Δύσης– τις περασμένες δεκαετίες. Η μετάβαση στη νέα τάξη πραγμάτων θα έχει πολλούς κλυδωνισμούς και για την Ουάσιγκτον και για το Πεκίνο. Η Ουάσιγκτον παραμένει η μοναδική υπερδύναμη, αλλά έχει χάσει την αίγλη του παρελθόντος μετά τους αποτυχημένους πολέμους στη Μέση Ανατολή – και καλείται να διαχειριστεί σοβαρά εσωτερικά προβλήματα. Το Πεκίνο προσπαθεί να βάλει δυο καρπούζια κάτω από τη μασχάλη, χωρίς να είναι έτοιμο για αυτή την ισορροπία: την αυξανόμενη σινοαμερικανική αντιπαλότητα και τις δυσκολίες στη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των Κινέζων πολιτών που φέρουν η πολιτική των μηδενικών κρουσμάτων κατά του κορονοϊού και ο αποκλεισμός από δυτικές τεχνολογικές διευκολύνσεις.
Μέσα σε όλα αυτά δεν περιμένουμε κάτι ιδιαίτερα ενθαρρυντικό από την πρώτη συνάντηση Μπάιντεν-Σι. Οι δυο τους, άλλωστε, είχαν συνομιλήσει λίγες μόνο μέρες πριν από την επίσκεψη της προέδρου της Βουλής των Αντιπροσώπων, Νάνσι Πελόζι, στην Ταϊβάν στις αρχές Αυγούστου. Η αμερικανική κυβέρνηση αξιολόγησε την επίσκεψη ως προσωπική επιλογή της Πελόζι, ενώ η κινεζική απόρησε πώς η πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων πήρε μια τόσο σημαντική απόφαση χωρίς την έγκριση του Αμερικανού προέδρου. Οι διαφορές για το σύστημα διακυβέρνησης των δύο χωρών είναι γνωστές από το 1949. Αυτό που είναι πλέον καινούργιο και πολύ ανησυχητικό είναι η έμφαση στις διαφορές αυτές ως αιτία περαιτέρω σινοαμερικανικής αντιπαλότητας και διχοτόμησης του κόσμου.
*Λέκτορας Διεθνών Σχέσεων στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο της Νίκαιας (CIFE), senior fellow στο ΕΛΙΑΜΕΠ και το Κέντρο Στρατηγικών Σπουδών Μπέγκιν-Σαντάτ.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας