Στο πλαίσιο πολύχρονης έρευνας για τον νεοφιλελευθερισμό, μελέτησα τη Θάτσερ. Στην αρχή τις πολιτικές της και στη συνέχεια τον δημόσιο λόγο της. Τις ομιλίες και τις δημόσιες τοποθετήσεις. Απ' όλες τις ομιλίες, η πιο ενδιαφέρουσα ήταν αυτή που έκανε στο δημαρχείο του Κάρντιφ στις 16 Απριλίου 1979, λίγες εβδομάδες πριν από τις εκλογές.
Η Θάτσερ αρχίζει την ομιλία της με ακίνδυνες αναφορές, που όμως τη βοηθούν να χαλαρώσουν οι ακροατές της. Εξυμνεί την ομάδα ράγκμπι και τα κατορθώματά της. Πλέον το ακροατήριο είναι έτοιμο να παρακολουθήσει την πρώτη επίθεση. Η επιλογή είναι μελετημένη. Αντί να στοχοποιήσει πρόσωπα, βάλλει κατά της ιδεολογίας τους, του σοσιαλισμού:
«Ερχεται μια στιγμή στην ιστορία ενός έθνους, όπου τα παλιά συνθήματα και οι παλιές ψευδαισθήσεις καταρρέουν και κάθε σκεπτόμενος άνθρωπος έρχεται αντιμέτωπος με την πραγματικότητα. Για περισσότερο από μια γενιά μας λένε ότι ο σοσιαλισμός ήταν αναπόφευκτος [...] Στο Ηνωμένο Βασίλειο της Μεγάλης Βρετανίας και της Βόρειας Ιρλανδίας όμως θα σταματήσει και θα γυρίσει πίσω...».
Αυτή η γενικόλογη αναφορά ήταν η «γέφυρα» για το αμείλικτο «κατηγορώ» στο Εργατικό Κόμμα, τον αντίπαλο στον δρόμο για την εξουσία.
Το ειρωνεύεται λέγοντας: «Το Εργατικό Κόμμα, το αυτοαποκαλούμενο κόμμα της συμπόνιας».
Το αποδομεί και το «μικραίνει» με μια φράση του... Κρόμγουελ: «Ο κόσμος σάς έφερε εδώ για να αντιμετωπίσετε τα παράπονά του και εσείς είστε το μεγαλύτερο παράπονο».
Η προετοιμασία για την τελική επίθεση έχει ολοκληρωθεί. Αγνοώντας την παγκόσμια οικονομική συγκυρία (η παγκόσμια οικονομία τότε είχε να αντιμετωπίσει τις συνέπειες της πετρελαϊκής κρίσης), κατηγορεί τους Εργατικούς λέγοντας ότι η πολιτική τους προκάλεσε την περιορισμένη ανάπτυξη, τους χαμηλούς μισθούς και τον υψηλό πληθωρισμό.
Υπάρχει ελπίδα; Φυσικά, λέει στο ακροατήριο η Θάτσερ: ο συντηρητισμός. Η ιδεολογία «της προσωπικής ευθύνης, της ευθύνης για την οικογένεια και της ευθύνης απέναντι στους άλλους».
Κολακεύει το κοινό εξυψώνοντας την ατομικότητα:
«[...] ως Συντηρητικοί, πιστεύουμε ότι η ανάκαμψη μπορεί να έρθει μόνο μέσω της εργασίας των ατόμων. Δεν πρέπει να καταφεύγουμε για πάντα πίσω από συλλογικές αποφάσεις. Ο καθένας μας πρέπει να αναλάβει τις δικές του ευθύνες. [...] Ποια είναι η πραγματική κινητήρια δύναμη στην κοινωνία; Είναι η επιθυμία του ατόμου να κάνει το καλύτερο για τον εαυτό του και την οικογένειά του. Ο κόσμος δεν βγαίνει να δουλέψει για τον υπουργό Οικονομικών. Βγαίνει να δουλέψει για την οικογένειά του, τα παιδιά του, για να βοηθήσει τους γονείς του».
Κατακεραυνώνει τη συλλογικότητα κινδυνολογώντας:
«Τι αξία έχει μια ψήφος αν όλες οι πραγματικές αποφάσεις στη ζωή μας πρόκειται να ληφθούν από το κράτος; Και αν αρνηθεί την οικονομική ελευθερία, η πολιτική ελευθερία σύντομα θα χαθεί».
Δεν διστάζει να εκμεταλλευτεί την αγωνία των ανθρώπων από τα προβλήματα που προέκυψαν λόγω του υψηλού πληθωρισμού και την αγανάκτηση από τη φορολογία:
«Σου παίρνουν τα λεφτά με τους φόρους ώστε να μην έχεις τίποτα για τα γεράματά σου. Και αν [έχετε αποταμιεύσεις], ο πληθωρισμός τις αχρηστεύει».
Υπόσχεται δικαιοσύνη λέγοντας: «Το μεγαλύτερο δώρο που μπορεί να προσφέρει μια κυβέρνηση στους πολίτες της είναι το κράτος δικαίου».
Νομιμοποιεί την ανισότητα αποκηρύσσοντας την ισότητα: «Καμία κυβέρνηση δεν μπορεί να εξασφαλίσει την ισότητα. Ο δρόμος προς το κομμουνιστικό κράτος είναι στρωμένος με τέτοιες πλάνες».
Αυτά περίπου είπε η Θάτσερ στο κοινό της. Γνωρίζοντας όμως όσα έκανε ως πρωθυπουργός, μεγαλύτερο ενδιαφέρον έχουν όσα παρέλειψε ή όσα υποβάθμισε. Για παράδειγμα, στην ομιλία των 4.072 λέξεων έκανε μία (1) αναφορά στα συνδικάτα και αυτή έμμεση: «Λόγω της υποταγής [των Εργατικών] στα συνδικάτα, δεν υπήρξε βιομηχανική πρόοδος». Δεν άφησε να διαφανεί η εχθρότητα που ένιωθε γι' αυτά. «Τον εσωτερικό εχθρό», όπως τον χαρακτήρισε σε δήλωση που έκανε τρία χρόνια αργότερα.
Δεν είπε ούτε μία λέξη για τις ιδιωτικοποιήσεις. Δεν είπε το παραμικρό για την κοινωνική πρόνοια, την κοινωνική ασφάλιση, τους μισθούς, την αποβιομηχάνιση, την...
«Περσινά ξινά σταφύλια», θα πουν κάποιοι. Σίγουρα η ομιλία της Θάτσερ θα είχε μόνο ιστορικό ενδιαφέρον, αν οι επίγονοί της (περιλαμβανομένων και των Ελλήνων) δεν αντέγραφαν συστηματικά όχι μόνο την πολιτική αλλά και τις μεθόδους της. Υπό το πρίσμα αυτό όσα είπε, όσα παρέλειψε να πει, όσα έκανε αλλά και ο τρόπος που αντιμετώπισε τις αγωνίες των υπολοίπων μπορούν να αξιοποιηθούν ακόμα και σήμερα προκειμένου να αξιολογηθούν και να αποτιμηθούν τα λόγια και τα έργα όσων ισχυρίζονται ότι φροντίζουν για το... καλό μας.
* δημοσιογράφος, συγγραφέας
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας