Trussonomics: Μπροστά με οράματα… οπισθοδρόμησης

Και οι πρώην κραταιές αυτοκρατορίες έχουν τις πρωτιές τους. Η Λιζ Τρας, διορισμένη από την Ελισάβετ Β΄ υπέβαλε την παραίτησή της στον Κάρολο Γ΄ —με την περιβόητη γκάφα του «Πάλι εδώ εσείς; Α, καλά…»— σπάζοντας το ρεκόρ της μικρότερης πρωθυπουργικής θητείας που κατείχε ο γνωστός για τα φιλελληνικά αισθήματα Τζορτζ Κάνινγκ από τις αρχές του 19ου αιώνα: 119 ημέρες ο Κάνινγκ· 44 ημέρες η Τρας. Εμείς θυμόμαστε τον Κάνινγκ γιατί τον κάναμε πλατεία. Η Λιζ Τρας θα μείνει (αν μείνει) στη βρετανική ιστορία ως η πλέον αντιδημοφιλής, με μηδέν πολιτικό κεφάλαιο, αφελής και, άρα, καταστροφική πρωθυπουργός, αντιγραφέας της Θάτσερ στα συγκείμενα του 21ου αιώνα.

Η Τρας, εκλεγμένη με εσωκομματικές διαδικασίες και όχι με εκλογές, αντικατέστησε τον Μπόρις Τζόνσον. Ο Τζόνσον είχε υποχρεωθεί σε ντροπιαστική παραίτηση ύστερα από καραγκιοζιλίκια, αμέτρητα ψέματα, αλλεπάλληλα σκάνδαλα και απανωτές αποτυχίες. Η πολιτική κρίση ήταν αναμενόμενη από τη στιγμή που το σχέδιο των Συντηρητικών «Να πάρουμε στα χέρια μας την κυριαρχία της χώρας» με το Brexit είχε δείξει ότι δεν επρόκειτο για μια συνήθη ουρά εμπορικής συμφωνίας της Ε.Ε. και Ηνωμένου Βασιλείου για την υπόθεση, λ.χ. της Βόρειας Ιρλανδίας, ή αν θέλετε και της Σκοτίας. Θυμηθείτε ότι στο δημοψήφισμα του 2014 για την ανεξαρτησία της Σκοτίας, το επιχείρημα ήταν «Προσέξτε! Μη φύγετε από το Ηνωμένο Βασίλειο, γιατί αλλιώς θα φύγετε από την Ε.Ε.» Δύο χρόνια αργότερα, στο δημοψήφισμα του Brexit το 2016, η Σκοτία που είχε ψηφήσει υπέρ της παραμονής της χώρας στην Ε.Ε., βρέθηκε εκτός Ε.Ε. μαζί με το Ηνωμένο Βασίλειο. Προφανώς, η πολιτική κρίση σοβούσε πολύ πριν έρθει στο προσκήνιο ο περίφημος καταστροφικός «μίνι προϋπολογισμός» της Τρας. Απλά, η κατάσταση κρυβόταν κάτω από το χαλί — εάν αυτό μας θυμίζει κάτι γνωστό. Η οικονομία της χώρας ήταν ήδη ασθενής, εξαιτίας των πολιτικών επιλογών των Τόρηδων (των Συντηρητικών).

Η Λιζ Τρας, όπως οι προκάτοχοί της, υποσχέθηκε μια ριζική μεταβολή στην οικονομική μοίρα της Βρετανίας, μετατρέποντάς την σε χώρα με χαμηλούς φόρους και υψηλή ανάπτυξη που θα απελευθερώσει τις δυνατότητές της μετά το Brexit. Όμως, το Brexit είχε ήδη προκαλέσει υψηλές αβεβαιότητες, με έμμονα χαμηλούς ρυθμούς μεγέθυνσης και στάσιμη παραγωγικότητα. Όμως, η προτεινόμενη θεραπεία τους —με μείωση των φόρων για τους πλούσιους και με μεγαλύτερη απορρύθμιση των αγορών υπέρ των χρηματοοικονομικών καινοτομιών και των επενδύσεων γενικώς— αποδείχθηκε ότι στην πράξη ήταν αρκετά πιο δύσκολη, με νωπές τις μνήμες της κρίσης χρέους στην Ευρώπη. Ακόμη και οι πιο ευνοημένοι των απορρυθμίσεων των αγορών, οι έμποροι των χρηματοπιστωτικών αγορών, φαίνεται πως σήμερα έχουν χάσει την πίστη τους στα θατσερικά οράματα ή στις ουτοπίες του Χάγιεκ. Επιπλέον, γνωρίζουν πολύ καλά, ότι κανείς δεν νίκησε ποτέ κανέναν πόλεμο, αφήνοντας τα πράγματα μόνον στις αγορές. 

Σήμερα το Ηνωμένο Βασίλειο αντιμετωπίζει πιθανή υποχώρηση της καταναλωτικής δαπάνης εξαιτίας της φτωχοποίησης, συμπίεση του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών και, άρα, χαμηλότερη απασχόληση στο εργατικό δυναμικό και, σίγουρα, υψηλότερο επιτόκιο δανεισμού —αυτό που οι αγορές ονομάζουν «πριμ πολιτικής ηλιθιότητας» (moron premium)— πράγματα, δηλαδή, που συνδυασμένα εξουδετερώνουν την πολυπόθητη ανάκαμψη μέσω των επιχειρηματικών επενδύσεων.

Και τι μας ενδιαφέρουν εμάς στην Ελλάδα, αυτά που συμβαίνουν στην Αγγλία; Μας ενδιαφέρουν γιατί αποτελούν επιτομή του υποδείγματος της τρέχουσας πολιτικής. Αποτυπώνουν τον ρυθμό των μεταλλαγμένων πολιτικών κύκλων που εκδηλώνονται σε ολόκληρη της Ευρώπη. Των πολιτικών που —με αλλεπάλληλα ψέματα και υποκρισίες— κρύβουν την πραγματικότητα από τους πολίτες. Από την πλευρά του, το Ηνωμένο Βασίλειο βεβαίως υπηρετεί το Brexit. Όμως, η Ιταλία, η Ισπανία, η Σουηδία, η Βουλγαρία κ.ά. στέλνουν ανάλογα σήματα πολιτικών κύκλων. Οι αγορές, από την παγκόσμια ύφεση του 2008 και μετά, βλέπουν το σωσίβιό τους στον κρατισμό κρατώντας στα χαρτοφυλάκιά τους τα κέρδη των «μεταρρυθμιστικών» απορρυθμίσεων. Επίσης, έχουν καταλάβει ότι σήμερα δεν υπάρχει ένα business as usual μονοπάτι μεταξύ ύφεσης και πληθωρισμού. Και, πλέον, δεν μιλάμε για ιδεολογίες, ιδεοληψίες, ούτε καν για νεοφιλελευθερισμό.

Μιλάμε καθαρά για ιδιοτέλειες εις βάρος του συνόλου. Λ.χ., οι πολιτικές της κυβέρνησης Μητσοτάκη είναι, ανάλογα, τέτοιες πολιτικές. Ψέματα, σκάνδαλα και αποτυχίες που, οπωσδήποτε, πρέπει να φαντάζουν «επιτυχίες» και στοχευμένο κουμάντο. Πάρτι με λεφτά υπερφορολογημένων, υπερχρεωμένων και φτωχοποιημένων, πολλές υποσχέσεις — αρκεί να μείνουμε στην εξουσία, με το διευθυντήριο των Βρυξελλών στο απυρόβλητο. Στην υπαρξιακή αγωνία των πολιτών «Και γιατί δεν γίνεται κάτι για αντιστροφή των πραγμάτων;», η απάντηση έχει δοθεί από τον περασμένο αιώνα: «Είναι δύσκολο κάποιος να καταλάβει κάτι, όταν οι ανταμοιβές του εξαρτώνται από το να μην καταλαβαίνει».