Η εκτέλεση του Αϊμάν αλ Ζαουάχρι το βράδυ της 31ης Ιουλίου θα μπορούσε να είχε περάσει στα ψιλά των ειδήσεων. Απομεινάρι μιας άλλης εποχής ο Αιγύπτιος γιατρός με τη χαρακτηριστική ζαμπίμπα στο μέτωπο και το περισπούδαστο ύφος ιεροκήρυκα, είχε περάσει, τα τελευταία χρόνια, στο περιθώριο των εξελίξεων στον χώρο του ισλαμιστικού εξτρεμισμού. Ο Ζαουάχρι ήταν για πολλά χρόνια ο πιστότερος σύμβουλος και ακόλουθος του Οσάμα μπιν Λάντεν, ο υπεύθυνος «επικοινωνίας» της Αλ Κάιντα και διάδοχος του εκτελεσμένου αρχηγού στην ηγεσία της. Ποτέ όμως δεν άσκησε πραγματική εξουσία: αυτό που διοικούσε δεν ήταν παρά μόνο το εξωτερικό κέλυφος της Αλ Κάιντα. Και η αλήθεια είναι ότι η επιχειρησιακή δομή της μητρικής οργάνωσης είχε παραπέσει σε μαρασμό ακόμη και πριν από τον θάνατο του ίδιου του Μπιν Λάντεν στις 2 Μαΐου 2011. Τα τελευταία χρόνια, οι διάφορες τρομοκρατικές οργανώσεις που ακόμη χρησιμοποιούσαν το όνομα Αλ Κάιντα (στη Βόρεια Αφρική, στην αραβική χερσόνησο) δεν διατηρούσαν καμία, την παραμικρή, σύνδεση με τον Ζαουάχρι, ούτε δέχονταν εντολές από αυτόν.
Το τέλος της οργάνωσης είχε αρχίσει να γράφεται το 2003, με την έναρξη της δράσης του Αμπού Μουσάμπ αλ Ζαρκάουι και την ουσιαστική ανεξαρτητοποίηση του ιρακινού κλάδου της Αλ Κάιντα. Ο παρωχημένος δασκαλίστικος λόγος του Ζαουάχρι και οι παροτρύνσεις του για λελογισμένη χρήση βίας (τουλάχιστον έναντι των σιιτών του Ιράκ) φαίνονταν εντελώς εκτός εποχής – τουλάχιστον σε σχέση με το αυτονομιμοποιητικό όργιο βίας του «πράσινου ανθρώπου» που έθεσε τις βάσεις για τη μετεξέλιξη της Αλ Κάιντα στο Ιράκ στο ISIS. Οι τζιχαντιστές νέας κοπής δεν έκρυβαν την ανία που τους προκαλούσαν οι απολογητικές ιερεμιάδες του Ζαουάχρι και οι κουραστικοί, βιντεοσκοπημένοι μονόλογοι του Μπιν Λάντεν. Το τέλος της Αλ Κάιντα γράφτηκε τότε.
Η ουσιαστική σημασία της εκτέλεσης του Ζαουάχρι έγκειται σε δύο άλλα στοιχεία: στη χρήση της εκτέλεσης από την αμερικανική πολιτική ηγεσία και στο φως (έστω λιγοστό) που ρίχνει στην εσωτερική πολιτική δόμηση του καθεστώτος Ταλιμπάν.
Οι εκτελέσεις –εξωδικαστικές δολοφονίες στην πραγματικότητα– στελεχών τζιχαντιστικών οργανώσεων χρησιμοποιούνται κατά τις τελευταίες δεκαετίες από την αμερικανική πολιτική ηγεσία, τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό, ως σύμβολα ισχύος και αρρενωπής αποφασιστικότητας στον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας. Η επίδειξη αυτή πρόβαλε ως ακόμη πιο απαραίτητη κατά την τρέχουσα διεθνή συγκυρία, όπου ως αντίπαλο δέος του ηλικιωμένου και αδύναμου Μπάιντεν εμφανίζεται ο Πούτιν. Προφανώς, η εκτέλεση του Ζαουάχρι δεν θα αποφέρει τα όποια προσδοκώμενα επικοινωνιακά οφέλη. Σε κάθε περίπτωση, ο Ζαουάχρι δεν ήταν Μπιν Λάντεν.
Οι δύο θάνατοι όμως έχουν κάποια κοινά στοιχεία τα οποία πρέπει να αναδειχθούν. Οι δύο αρχηγοί της οργάνωσης κρύβονταν σε κοινή θέα, ο μεν Μπιν Λάντεν στο Αμποταμπάντ, μόλις 100 χιλιόμετρα από το Ισλαμαμπάντ, ο δε Ζαουάχρι στην ίδια την Καμπούλ. Και οι δύο κρύβονταν σε σπίτια που τους είχαν παραχωρηθεί, στη μεν πρώτη περίπτωση από τις μυστικές υπηρεσίες του Πακιστάν (την ISI), στη δε δεύτερη από τον αντιπρόεδρο της αφγανικής «κυβέρνησης» και ηγέτη του ομώνυμου τρομοκρατικού δικτύου Σιρατζουντίν Χακανί (που βεβαίως διατηρεί ακόμη και σήμερα σχέσεις με την πακιστανική κυβέρνηση). Και στις δύο περιπτώσεις, η ασφάλεια που υποτίθεται ότι τους είχε εξασφαλιστεί αποδείχθηκε ψεύτικη.
Και αν για την εκτέλεση του ιστορικού ηγέτη της Αλ Κάιντα, τα κέρδη του Πακιστάν από την ουσιαστική παράδοσή του στις αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες μπορούν πλέον να καταγραφούν με ασφάλεια, στη δεύτερη περίπτωση τα πράγματα είναι, αυτό εννοείται, εξαιρετικά θολά.
Αυτό που μπορεί με σιγουριά να αναδειχθεί είναι η χρονική συγκυρία της εκτέλεσης. Σχεδόν μία εβδομάδα πριν, στις 22-23 Ιουλίου, είχε λάβει χώρα στην Τασκένδη του Ουζμπεκιστάν διεθνής συνδιάσκεψη στην οποία αντιπροσωπεία των Ταλιμπάν διαπραγματεύθηκε με εκπροσώπους 30 χωρών για το ξεπάγωμα χρηματικής βοήθειας ύψους 7 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Λίγες μέρες μετά, στην ίδια πόλη πραγματοποιήθηκε σύνοδος του Συμβουλίου Συνεργασίας της Σανγκάης με θέμα και πάλι το Αφγανιστάν. Ταυτοχρόνως, πυκνώνουν οι επιθέσεις του ISIS τόσο στο ίδιο το Αφγανιστάν όσο και από το έδαφος του Αφγανιστάν με στόχο το Τατζικιστάν και άλλες χώρες της Κεντρικής Ασίας.
Και αυτό το στοιχείο προσθέτει και ένα ίχνος ειρωνείας στην όλη υπόθεση: η βολική εκτέλεση ενός παρωχημένης αξίας τρομοκράτη μπορεί να χρησιμοποιηθεί από ένα κατ’ εξοχήν τρομοκρατικό καθεστώς σαν αυτό των Ταλιμπάν στην προσπάθειά τους για νομιμοποίηση και διεθνή αναγνώριση.
* καθηγητήw στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας